Fiskus chętnie sięga po klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania

Przeczytaj także: Unikanie opodatkowania: postępowanie w Ordynacji podatkowej

Czym jest klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania?

W połowie 2016 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy prawa podatkowego, które umożliwiły organom Krajowej Administracji Skarbowej stosowanie tzw. klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania. Mechanizm ten ma za zadanie zakreślić granice optymalizacji podatkowej. Klauzula stwierdza, jakie działania podejmowane przez podatników stanowią element legalnej optymalizacji, a jakie mają charakter sztuczny, zmierzający wyłącznie do uniknięcia płacenia podatku. W tym celu bierze się pod uwagę m.in. angażowanie podmiotów pośredniczących pomimo braku uzasadnienia ekonomicznego lub gospodarczego, nieuzasadnione dzielenie operacji finansowej, elementy prowadzące do uzyskania stanu identycznego lub zbliżonego do stanu istniejącego przed dokonaniem czynności, ryzyko gospodarcze przewyższające spodziewane korzyści inne niż podatkowe w takim stopniu, że należy uznać, iż działający rozsądnie podmiot nie wybrałby tego sposobu działania, a także elementy wzajemnie się znoszące lub kompensujące.

Znaczące zmiany od 1 stycznia 2019 r.

W zakresie wyłączeń stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania doszło w ciągu ostatniego roku do dość znaczących zmian. Do końca grudnia 2018 r. wyłączenie odnosiło się bowiem m.in. do wartości uzyskanej przez podatnika korzyści. Klauzulę stosowano dopiero wtedy, gdy korzyść przekraczała kwotę 100 tys. zł w danym okresie rozliczeniowym. 1 stycznia 2019 r. zniesiono jednak próg kwotowy. Dzisiaj klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania nie stosuje się jedynie w dwóch przypadkach. Po pierwsze w odniesieniu do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą w zakresie objętym opinią do dnia doręczenia uchylenia lub zmiany opinii zabezpieczającej. Po drugie natomiast w kontekście podatku od towarów i usług oraz opłat i niepodatkowych należności budżetowych.

Czym jest opinia zabezpieczająca?

O jej wydanie występuje się do szefa KAS. Wniosek może dotyczyć zarówno czynności planowanej, rozpoczętej, jak i dokonanej. Należy w nim wskazać w szczególności dane identyfikujące wnioskodawcę, podmioty, które dokonują określonych czynności, opis planowanych lub dokonanych czynności wraz ze wskazaniem powiązań, o których mowa w przepisach dotyczących cen transferowych, cele, którym służy określona operacja, a także gospodarcze uzasadnienie podejmowanych lub planowanych czynności oraz skutków podatkowych całego przedsięwzięcia. Dodatkowo podatnik powinien przedstawić własne stanowisko w sprawie.

Zasady wydawania opinii zabezpieczającej

Oczywiście szef KAS wyda opinię zabezpieczającą tylko wtedy, gdy nie znajdzie powiązania analizowanej sprawy z celowym unikaniem opodatkowania. Dodatkowo podatnik ubiegający się o wydanie opinii zabezpieczającej powinien uiścić opłatę w kwocie 20 tys. zł. Jeżeli zainteresowanych rozstrzygnięciem jest więcej, opłata ulega zwiększeniu. Od piątego i kolejnych zainteresowanych podatników ulega ona zwiększeniu o kwotę 5 tys. zł. Co istotne, opłatę tę należy uiścić najpóźniej w terminie 7 dni od dnia złożenia wniosku na rachunek Ministerstwa Finansów.

Wyłączenie klauzuli na gruncie przepisów o VAT

Wyłączenie stosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług spowodowane jest natomiast tym, iż w ustawie o VAT wprowadzono odrębną konstrukcję, która ma zapobiegać nadużyciom w tym podatku. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 4 ustawy o VAT w przypadku wystąpienia nadużycia prawa, dokonane czynności wywołują jedynie takie skutki podatkowe, jakie miałyby miejsce w przypadku odtworzenia sytuacji, która istniałaby w braku czynności stanowiących nadużycie prawa. Z kolei przez nadużycie prawa rozumie się czynności dokonane w ramach transakcji, która pomimo spełnienia warunków formalnych, ustanowionych w przepisach ustawy, miała zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.

Postępowanie podatkowe

Jeżeli zajdą okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 119a dotyczącego klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, szef KAS wszczyna postępowanie podatkowe lub w drodze postanowienia, w całości lub w części, na wniosek organu podatkowego przejmuje do dalszego prowadzenia postępowanie podatkowe, kontrolę podatkową lub kontrolę celno-skarbową. Oczywiście postępowanie to będzie dotyczyło wyłącznie spraw: określenia lub ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego, określenia wysokości straty podatkowej, stwierdzenia nadpłaty lub określenia wysokości nadpłaty albo zwrotu podatku, odpowiedzialności płatnika za podatek niepobrany lub pobrany a niewpłacony oraz odpowiedzialności podatnika za podatek niepobrany przez płatnika, a także o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień spadkobiercy. Należy zauważyć, że takich postępowań wszczyna się coraz więcej. Zniesienie limitu 100 tys. zł w zakresie uzyskanej korzyści majątkowej spowodowało, że praktycznie żaden podatnik nie może czuć się bezpiecznie. Fiskus kontroluje nawet niewielkie podmioty, których ewentualna korzyść szacowana jest na kilka, może kilkanaście tysięcy złotych.

Konieczna profesjonalna pomoc prawna

Uniknięcie poważnych konsekwencji wynikających z zastosowania klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania jest możliwe tylko dzięki profesjonalnej pomocy prawnej. Strategię działania przedsiębiorstwa należy kształtować w taki sposób, aby nie wzbudziła ona podejrzeń fiskusa. Wszystkie podejmowane działania muszą mieć zatem uzasadnienie – zarówno praktyczne, jak i gospodarcze.