Wynajem od męża w kosztach podatkowych i z cenami transakcyjnymi

Przeczytaj także: Wspólnego domu nie można wynająć małżonkowi

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawczyni prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą. Jej mąż również. Między małżonkami istnieje wspólność małżeńska majątkowa. Mąż wnioskodawczyni w ramach prowadzonej firmy najmuje od podmiotu zewnętrznego lokal użytkowy, który może podnajmować. Nadto w ramach prowadzonej firmy zawarł umowy leasingu operacyjnego, na mocy których korzysta z urządzeń tego podmiotu. Umowy zostały zawarte w trakcie trwania małżeństwa ale ich stroną jest tylko mąż wnioskodawczyni.

Dodatkowo w trakcie trwania małżeństwa mąż wnioskodawczyni nabył też urządzenia, które stanowią składniki majątku wspólnego, a są jego środkami trwałymi wpisanymi do stosownej ewidencji.

Wnioskodawczyni planuje podnająć od męża na potrzeby prowadzonej przez siebie firmy część opisanego wyżej pomieszczenia jak też urządzenia użytkowane przez niego na podstawie umów leasingu czy stanowiące jego środki trwałe (do niewyłącznego korzystania – mąż, obok wnioskodawczyni, nadal będzie je wykorzystywał w prowadzonej firmie). Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy płacony z tego tytułu czynsz podnajmu lokalu użytkowego, urządzeń w leasingu operacyjnym czy urządzeń będących środkami trwałymi w firmie męża, będzie mogła zaliczyć do kosztów podatkowych swojej firmy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) W myśl art. 659 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145) przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Adam Gregor - Fotolia.com

Podatek od firmy: uwaga na najem od męża!

Umowa najmu zawarta pomiędzy małżonkami składnika majątku należącego do ich wspólność małżeńskiej jest prawnie nieskuteczna, a płacony z tego tytułu czynsz nie będzie dla najemcy stanowił kosztów podatkowych. Inaczej jest w przypadku czynszu za podnajem urządzeń bądź lokali, które małżonek wykorzystuje w swojej firmie jako najemca lub leasingobiorca od innych podmiotów.

Zgodnie z art. 668 § 1 ww. ustawy najemca może rzecz najętą oddać w całości lub części osobie trzeciej do bezpłatnego używania albo w podnajem, jeżeli umowa mu tego nie zabrania. W razie oddania rzeczy osobie trzeciej zarówno najemca, jak i osoba trzecia są odpowiedzialni względem wynajmującego za to, że rzecz najęta będzie używana zgodnie z obowiązkami wynikającymi z umowy najmu.

Stosunki majątkowe między małżonkami reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 682 ze zm.).

Zgodnie z art. 31 § 1 ww. ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Listę przedmiotów majątkowych stanowiących odrębny majątek każdego z małżonków zawiera art. 33 ww. Kodeksu.

Zatem, składniki majątku nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej małżeńskiej nie stanowią odrębnego majątku danego małżonka, lecz dorobek małżonków bez względu na to, czy zostały zakupione na potrzeby działalności gospodarczej prowadzonej przez jednego z małżonków, czy też dla celów prywatnych. Pamiętać przy tym należy, że zgodnie z art. 34¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.

W myśl art. 35 omawianej ustawy w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Przy czym w myśl z art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.

Zawieranie z małżonkiem umowy najmu składników majątkowych, stanowiących współwłasność majątkową małżeńską jest prawnie nieskuteczne (nie rodzi skutków prawnych), bowiem te składniki majątku objęte są również wspólnością ustawową małżeńską (łączną). W sytuacji, gdy małżonkowie prowadzą odrębnie pozarolniczą działalność gospodarczą, a na prawach majątkowej wspólności ustawowej są współwłaścicielami składników majątku, to każdy z nich ma prawo wykorzystywać je dla potrzeb prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej bez potrzeby sporządzania umowy najmu.

Współwłasność bowiem, skoro nie została wyłączona, ani zniesiona prawomocnym wyrokiem sądu, bądź umową majątkową małżeńską – rodzi prawo korzystania z rzeczy na równych zasadach przez każdego z małżonków, w tym pobierania pożytków i innych przychodów oraz ponoszenia wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną.

Przechodząc na grunt przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazać należy, że zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1387 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Innymi słowy oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy.

Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów winien, w myśl powołanego przepisu spełniać łącznie następujące warunki:
• pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• być właściwie udokumentowany.

W przypadku źródła przychodów, jakim jest pozarolnicza działalność gospodarcza należy przyjąć, iż kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie przychodów, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

Przy czym, związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem wydatku, a osiągnięciem przychodu, bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła, należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu, bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów.

Należy przy tym podkreślić, iż obowiązek jednoznacznego wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a przychodem uzyskanym z działalności, zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła tego przychodu – każdorazowo spoczywa na podatniku.

Stosownie do treści art. 22a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych amortyzacji podlegają, z zastrzeżeniem art. 22c, stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1. budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2. maszyny, urządzenia i środki transportu,
3. inne przedmioty
- o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1, zwane środkami trwałymi.

W myśl art. 22g ust. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku; zasada ta nie ma zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.(…)

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku opis zdarzenia przyszłego oraz obowiązujące uregulowania prawne stwierdzić należy, że w sytuacji gdy małżonkowie prowadzą odrębne pozarolnicze działalności gospodarcze, a na prawach majątkowej wspólności ustawowej są współwłaścicielami opisanych we wniosku urządzeń, to każdy z nich ma prawo wykorzystywać ją dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej. Tym samym, za pozbawione podstaw prawnych uznać należy zaliczanie przez Wnioskodawczynię do kosztów uzyskania przychodów wydatków (czynszu) na najem przedmiotowych urządzeń dla celów prowadzonej przez Wnioskodawczynię pozarolniczej działalności gospodarczej, skoro we wniosku jednoznacznie wskazano, że również mąż Wnioskodawczyni na warunkach współwłasności łącznej jest właścicielem przedmiotowych urządzeń.

Wobec powyższego, wskazany we wniosku odpłatny najem urządzeń od męża, stanowiących współwłasność majątkową małżeńską, nie będzie generował u Wnioskodawczyni kosztów uzyskania przychodu.
Stanowisko w tym zakresie uznać zatem należy za nieprawidłowe.

Odnosząc się natomiast do kwestii zaliczenia przez Wnioskodawczynię do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z:
• podnajmem od męża części wynajmowanego przez niego lokalu użytkowego i prowadzenia w nim swojej działalności gospodarczej,
• wynajmem od męża urządzeń (do niewyłącznego korzystania - mąż również będzie korzystał z urządzeń) stanowiących przedmiot umowy leasingu zawartej przez jej męża i korzystać z nich w ramach swojej działalności gospodarczej,
uznać należy, że są to czynności świadczone przez odrębny podmiot gospodarczy na rzecz odrębnego przedsiębiorcy. W takiej bowiem sytuacji czynsz za podnajem części lokalu użytkowego oraz czynsz za najem urządzeń stanowiących przedmiot umowy leasingu będzie mógł stanowić dla Wnioskodawczyni koszt uzyskania przychodu, z tytułu prowadzonej przez nią pozarolniczej działalności gospodarczej, na podstawie wystawionych przez męża Wnioskodawczyni faktur VAT.

Wobec powyższego jeżeli ww. wydatki zostaną rzeczywiście poniesione i będą spełniały przesłanki wskazane w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to Wnioskodawczyni będzie mogła zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki dotyczące podnajmu od męża części lokalu użytkowego oraz wynajmu od męża urządzeń stanowiących przedmiot umowy leasingu.
Stanowisko Wnioskodawczyni w tym zakresie uznać więc należy za prawidłowe.

Podkreślenia jednak wymaga, że zawieranie tego typu transakcji podporządkowane jest określonym wymogom.

Małżonkowie prowadzący odrębne działalności gospodarcze, zawierający umowy między sobą powinni mieć na uwadze treść przepisów art. 23o ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie bowiem z treścią art. 23o ust. 1 ww. ustawy podmioty powiązane są obowiązane ustalać ceny transferowe na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane.

Jeżeli w wyniku istniejących powiązań zostaną ustalone lub narzucone warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane, i w wyniku tego podatnik wykazuje dochód niższy (stratę wyższą) od tego, jakiego należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania nie istniały, organ podatkowy określa dochód (stratę) podatnika bez uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań art. 23o ust. 2).

Określając wysokość dochodu (straty) podatnika w sytuacji, o której mowa w ust. 2, organ podatkowy bierze pod uwagę faktyczny przebieg i okoliczności zawarcia i realizacji transakcji kontrolowanej oraz zachowanie stron tej transakcji (art. 23o ust. 3).(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów