Odpowiedzialność wspólników za zaległości podatkowe spółek

Przeczytaj także: Postępowanie i decyzja podatkowa wydane na złego podatnika

Odpowiedzialność wspólników spółki osobowej

Kwestię odpowiedzialności wspólników spółki osobowej za zaległości podatkowe spółki reguluje art. 115 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z tymi przepisami wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, partnerskich, a także komplementariusze w spółce komandytowej lub komandytowo-akcyjnej odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki. Co również istotne, przepisy art. 115 Ordynacji podatkowej znajdują zastosowanie także w odniesieniu do odpowiedzialności byłego wspólnika za te zobowiązania podatkowe, których termin płatności upływał w czasie, gdy był on wspólnikiem. Nie rozpatruje się przy tym, jaki był stopień zaangażowania poszczególnych wspólników w działalność spółki i w jakim stopniu przyczynili się oni do powstania zaległości. Ten typ odpowiedzialności ma charakter obiektywny, a zatem nie jest konieczne rozpatrywanie jakichkolwiek pobocznych kwestii związanych z ewentualną odpowiedzialnością. Nawet jeżeli dany wspólnik ma jedynie symboliczny, kilkuprocentowy udział w spółce, będzie odpowiadał równorzędnie z innymi wspólnikami. Wielkość udziału nie ma żadnego wpływu na zakres odpowiedzialności.

Zniesienie odpowiedzialności w drodze umowy

Wspólnicy spółek niejednokrotnie wpadają na pomysł, aby znieść ich odpowiedzialność za zaległości podatkowe spółki w drodze umowy lub dokonania innej czynności prawnej. Sądy administracyjne są jednak zgodne co do tego, że taka modyfikacja zakresu odpowiedzialności nie jest dopuszczalna. Tak stwierdził między innymi Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 17 sierpnia 2017 r. (sygn. akt I SA/Kr 176/17) oraz Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 6 grudnia 2016 r. (sygn. akt I FSK 688/15). Dodatkowo należy wskazać, że uregulowanie przez wspólnika części zobowiązania, odpowiadającej jego udziałowi w spółce, nie zwalnia go od dalszej odpowiedzialności. Takie stwierdzenie znalazło się bowiem między innymi w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 7 stycznia 2005 r. (sygn. akt III SA/Wa 620/04).

Decyzja o odpowiedzialności podatkowej wspólnika

Konstrukcja odpowiedzialności podatkowej wspólnika za zaległości podatkowe spółki wymaga również odpowiednich działań organów administracji publicznej. Na podstawie art. 115 Ordynacji podatkowej wydaje się decyzję administracyjną orzekającą o solidarnej odpowiedzialności wspólników. Akt ten obarczony jest licznymi wymogami. W szczególności wszystkim wspólnikom przysługuje przymiot strony w takim postępowaniu i wszyscy muszą mieć realny wpływ na toczące się postępowanie. Ponadto organ podatkowy nie może wybrać wyłącznie jednego wspólnika, przeciwko któremu skieruje decyzję administracyjną. Nie w taki sposób wyraża się ich solidarność. Wydawana decyzja administracyjna musi też być maksymalnie precyzyjna, to znaczy musi ustalać konkretną zaległość podatkową. Nie jest możliwe jej późniejsze doprecyzowanie lub skonkretyzowanie.

Odpowiedzialność wspólników spółki kapitałowej

Z kolei odpowiedzialność wspólników spółki kapitałowej została uregulowana w art. 116 Ordynacji podatkowej. W oparciu o te przepisy za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem wyłącznie członkowie zarządu, ale tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Ponadto odpowiedzialność członka zarządu zaktualizuje się wtedy, gdy dodatkowo nie wykazał on, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Po drugie natomiast, gdy członek zarządu nie wskazał mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Oczywiście odpowiedzialność członków zarządu jest ograniczona w czasie do okresu, w którym sprawowali funkcję członka zarządu. Mając zatem na względzie treść art. 116 Ordynacji podatkowej, członkowie zarządu spółki w dość łatwy sposób mogą uwolnić się od odpowiedzialności. Wystarczy, że rzetelnie wykonują swoje obowiązki i w razie utraty płynności finansowej firmy w odpowiednim czasie zgłoszą wniosek o ogłoszenie upadłości tego podmiotu lub zadbają o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego albo zatwierdzenie układu.

Bezpieczeństwo wspólników spółek kapitałowych

Konstrukcja odpowiedzialności wspólników spółki kapitałowej za jej zaległości podatkowe daje wspólnikom poczucie bezpieczeństwa. Ta odpowiedzialność ma bowiem charakter subsydiarny, i to w zasadzie tylko wobec członków zarządu tego podmiotu. Wspólnicy zarejestrowanych spółek, a zatem niebędących w organizacji, praktycznie nie ponoszą odpowiedzialności za jakiekolwiek zobowiązania podatkowe spółki. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której jednocześnie pełnią funkcję członka zarządu. Wiedząc jednak o potencjalnym zagrożeniu w postaci zobowiązań podatkowych, mogą swobodnie się od nich uwolnić, korzystając z mechanizmu odwołania członka zarządu ze sprawowanej funkcji. Zresztą, biorąc pod uwagę, że odwołanie członka zarządu mogłoby nawet nie zostać ujawnione w rejestrze, wydaje się, że takiego odwołania można byłoby w zasadzie dokonać w każdym czasie. Na marginesie warto zaznaczyć, że krytykowane jest stanowisko wyrażone przez Naczelny Sąd Administracyjny, zgodnie z którym nieujawnienie odwołania członka zarządu w rejestrze nie zwalnia go z odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki (wyrok z 12 września 2003 r., sygn. akt SA/Rz 886/02).

Odpowiedzialność członka zarządu a odpowiedzialność wspólników

Odpowiedzialność członka zarządu jest istotna w kontekście odpowiedzialności wspólników. Może się bowiem zdarzyć, że to właśnie jeden ze wspólników pełni tę funkcję, gdyż co do zasady w oparciu o art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej za zaległości podatkowe spółki z o.o., spółki z o.o. w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy, a nadto członek zarządu nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Oczywiście odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upłynął w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Zagadnienie istnienia bądź nieistnienia zarządu spółki jest ważne także dlatego, że w przypadku, gdy spółka z o.o. w organizacji lub spółka akcyjna w organizacji nie posiada zarządu, za zaległości podatkowe będzie odpowiadał jej pełnomocnik albo sami wspólnicy. Tak stwierdzono w art. 116 § 3 Ordynacji podatkowej. Chodzi tutaj również o zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin upływał w czasie pełnienia przez dane osoby obowiązków członka zarządu oraz o zobowiązania powstałe w czasie pełnienia funkcji, których termin upływał po likwidacji spółki. Sytuacja, w której już na tym etapie działalności dochodzi do powstania dużej zaległości podatkowej, należy jednak do rzadkości.

Odpowiedzialność wspólników za zaległości podatkowe spółek

W kontekście odpowiedzialności wspólników za zaległości podatkowe spółek należy zatem wskazać, że z pewnością najbardziej bezpieczną formą prowadzenia przedsiębiorstwa jest spółka kapitałowa. W tym przypadku można bowiem praktycznie do zera zredukować ryzyko ponoszenia odpowiedzialności – nie tylko wspólników, ale i członków zarządu. Z kolei w spółkach osobowych należy liczyć się z ryzykiem.