Zwolnienie z podatku od darowizny: sądy akceptują darowiznę gotówki

Przeczytaj także: Podatek od spadków i darowizn: więcej osób skorzysta ze zwolnienia

Mowa tutaj o art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, który zwalnia od tego podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Aby zwolnienie zastosować ustawodawca wymaga jednak powiadomienia o fakcie takich nabyć w terminie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego (w przypadku dziedziczenia – w ciągu 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu – z pewnymi wyjątkami).

Dodatkowo w przypadku darowizn pieniężnych konieczne jest też udokumentowanie otrzymanej darowizny. Nie wystarczy tutaj przedstawienie samej umowy. Ustawodawca wskazał, że obdarowany musi udokumentować taką darowiznę dowodem jej przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Celem wprowadzenia powyższego obowiązku dokumentacyjnego było jak największe ograniczenie przed zgłaszaniem przez podatników fikcyjnych darowizn. Rozwiązanie słuszne, niemniej okazało się ono orężem, dzięki któremu fiskus zaczął pozbawiać podatników, którym faktycznie najbliżsi przekazali darowizny, wskazanego zwolnienia.

Organy podatkowe skupiły się bowiem na wykładni językowej opisanych regulacji, pomijając cel ich wprowadzenia. Wskutek powyższego zaczęły kwestionować prawo do zwolnienia u podatników, którzy otrzymali darowizny w nietypowy sposób. I tak jeszcze kilka lat temu fiskus pozbawiał prawa do zwolnienia obdarowanych, którym przykładowo rodzice darowali spore sumy pieniędzy na rzecz zakupu pierwszego domu bądź mieszkania, gdzie pieniądze trafiały bezpośrednio z rachunku bankowego darczyńcy na rachunek bankowy dewelopera.
Na szczęście wskutek naporu wyroków sądowych urzędnicy zaczęli przyznawać, że w takich sytuacjach warunki do zastosowania zwolnienia zostały spełnione.

Obecnie natomiast fiskus kwestionuje prawo do zwolnienia w przypadku, gdy darczyńca przekaże pieniądze obdarowanemu w gotówce, po czym ten samodzielnie dokona ich wpłaty na swój rachunek bankowy.

Przykładem jest tutaj wydana ostatnio interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 18.07.2019 r. nr 0111-KDIB2-2.4015.84.2019.2.PB., w której organ uznał iż gdy darowizna pieniędzy przyjmuje formę gotówki, tzn. zostaje przekazana z ręki do ręki, po czym sam obdarowany dokonuje jej wpłaty na własny rachunek bankowy, nie może ona skorzystać ze zwolnienia od podatku. Interpretacja znajduje się tutaj: Podatek darowizny: przekazanie gotówki pozbawia zwolnienia.

Sądy akceptują gotówkę?

Podobną sytuację rozpatrywał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 22.06.2017 r., sygn. akt II FSK 1470/17. W przedmiotowej sprawie skarżący (obdarowany) złożył w urzędzie skarbowym zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych na odpowiednim formularzu (SD-Z2), do którego dołączył pisemne umowy darowizny oraz wydruki wygenerowane elektronicznie, na których widnieją szczegóły transakcji dokonanych na rachunkach bankowych należących do niego, a z których wynika, że środki zostały wpłacone osobiście przez skarżącego (w tytule były „wpłaty własne J.K.”).

Organ podatkowy nie kwestionował tutaj, że darowizna faktycznie miała miejsce. Zdaniem urzędników do skorzystania ze zwolnienia niezbędny był jednak dokument stwierdzający przepływ środków pieniężnych na konto obdarowanego, jako wynik zrealizowania przez instytucję finansową zlecenia darczyńcy. Istotne jest bowiem, kto jest wpłacającym, a w tym przypadku był to skarżący a nie darczyńca. W związku z tym fiskus uznał, że zwolnienie nie przysługuje i naliczył daninę.

Z takim podejściem fiskusa najpierw nie zgodził się WSA, a następnie wskutek wniesionej przez organ skargi – także NSA. Ten ostatni podkreślił, że organy podatkowe nie miały wątpliwości co do dokonania przez ojca na rzecz syna darowizn. Nie było też wątpliwości co do wysokości kwot stanowiących przedmiot darowizn, ani terminów w których darowizny były dokonywane. Wola darczyńcy nie budziła jakichkolwiek wątpliwości, co potwierdzają zawarte umowy darowizny. Umów tych organy podatkowe nie kwestionowały. Operacje bankowe nie kreują prawnej przyczyny czynności prawnej. Jednak w niniejszej sprawie trudno byłoby podważyć wykonane operacje bankowe wobec dokonania rzeczywistych czynności - causa donandi.

Konkludując NSA uznał, że przekazywanie pieniędzy w formie gotówkowej nie ogranicza prawa do skorzystania ze zwolnienia. Jeśli samo przekazanie darowizny jest oczywiste i nie pozostaje kwestią sporną, a otrzymane pieniądze następnie są wpłacane przez obdarowanego na konto bankowe, prawo do zwolnienia z podatku zostaje zachowane.