Faktura VAT RR: kompensata a odliczenie VAT

Przeczytaj także: Zakupy od rolników ryczałtowych: odliczanie VAT od zaliczek

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółdzielnia mleczarska skupuje surowe mleko od dostawców będących jednocześnie jej udziałowcami. Statut spółdzielni wymaga zgromadzenia funduszu udziałowego, który udziałowcy są obowiązani zadeklarować i wpłacić. Członek zobowiązany jest wpłacić minimum jeden udział jednorazowo lub w ratach miesięcznych, a każdy następny jednorazowo lub w ratach miesięcznych ustalonych przez Zarząd Spółdzielni, potrącanych przez spółdzielnię z należności za dostarczane mleko w cyklu miesięcznym. Prawo do potrącania udziałów z należności za mleko wynika zarówno ze statutu oraz wyrażonej zgody przez rolnika w deklaracji przystąpienia do spółdzielni.

Część dostawców mleka ma status rolników ryczałtowych, wskutek czego spółdzielnia wystawia w ich imieniu faktury VAT RR. Na konto dostawcy przekazywana jest kwota brutto wykazana na takiej fakturze pomniejszona o wartość dostarczonych przez spółdzielnię towarów i usług oraz część niewpłaconych udziałów członkowskich zadeklarowanych przez dostawcę, skompensowanych z należnościami za dostarczony surowiec. Zapłaty następują wg terminów wskazanych w umowie z członkiem z uwzględnieniem wskazanych potrąceń. W dokumencie zapłaty podawany jest numer oraz data faktury potwierdzającej nabycie.

W podobny sposób rozliczenia następują z dostawcami będącymi czynnymi podatnikami VAT z tą różnicą że tutaj dostawca sporządza i dostarcza fakturę spółdzielni. Tak dokonane zakupy w pełni służą działalności opodatkowanej spółdzielni.

Zadano pytanie, czy pomimo stosowanych potrąceń spółdzielnia jest uprawniona do pełnego odliczenia podatku z faktur VAT RR? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.) zwanej dalej ustawą, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na podstawie art. 86 ust. 2 pkt 3 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi zryczałtowany zwrot podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6.

W świetle art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Przez rolnika ryczałtowego rozumie się rolnika, dokonującego dostawy produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej lub świadczącego usługi rolnicze, korzystającego ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3, z wyjątkiem rolnika obowiązanego na podstawie odrębnych przepisów do prowadzenia ksiąg rachunkowych – art. 2 pkt 19 ustawy.

Z treści art. 115 ust. 1 ustawy wynika, że rolnikowi ryczałtowemu dokonującemu dostawy produktów rolnych dla podatnika podatku, który rozlicza ten podatek, przysługuje zryczałtowany zwrot podatku z tytułu nabywania niektórych środków produkcji dla rolnictwa opodatkowanych tym podatkiem. Kwota zryczałtowanego zwrotu podatku jest wypłacana rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę produktów rolnych.

Szczególne zasady dotyczące wystawiania faktur VAT RR zostały uregulowane w przepisie art. 116 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym, podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT czynny nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą nabycie tych produktów. Oryginał faktury jest przekazywany dostawcy.

Zgodnie z powołanym przepisem faktura VAT RR nie jest wystawiana przez sprzedawcę, lecz przez nabywcę. Podatnik podatku od towarów i usług nabywający produkty rolne od rolnika ryczałtowego, wystawia w dwóch egzemplarzach fakturę dokumentującą zakup tych produktów. Oryginał faktury przekazywany jest sprzedawcy, czyli rolnikowi ryczałtowemu. Należy również podkreślić, że celem faktury oraz dokumentu stwierdzającego dokonanie zapłaty jest w tym przypadku przede wszystkim udokumentowanie rzeczywistego przebiegu zdarzenia gospodarczego, a dodatkowo – dla nabywcy produktów rolnych – potwierdzenie prawa do powiększenia kwoty podatku naliczonego uprawniającej do obniżenia kwoty podatku należnego.

W myśl art. 116 ust. 6 ustawy, zryczałtowany zwrot podatku zwiększa u nabywcy produktów rolnych kwotę podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2, w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym dokonano zapłaty, pod warunkiem że:
1. nabycie produktów rolnych jest związane z dostawą opodatkowaną;
2. zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego nie później niż 14. dnia, licząc od dnia zakupu, z wyjątkiem przypadku, gdy rolnik zawarł umowę z podmiotem nabywającym produkty rolne określającą dłuższy termin płatności;
3. w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności za produkty rolne zostaną podane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie tych produktów albo na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu stwierdzającego dokonanie zapłaty.

Celem regulacji zawartej w powyższym przepisie jest powiązanie zapłaty dokonywanej przez podatnika z konkretną transakcją zakupu produktów rolnych oraz określenie warunków, na jakich podatnik może zrealizować prawo do odliczenia.

Stosownie do art. 116 ust. 7 ustawy, za datę dokonania zapłaty uważa się datę wydania dyspozycji bankowej przekazania środków finansowych na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego, jeżeli dyspozycja ta została zrealizowana.

Należy także zauważyć, że art. 116 ust. 8 ustawy, stanowi, że warunek, o którym mowa w ust. 6 pkt 2, dotyczy tej części zapłaty, która stanowi różnicę między kwotą należności za dostarczone produkty rolne a kwotą należności za towary i usługi dostarczone rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę tych produktów rolnych.

Natomiast zgodnie z art. 116 ust. 9 ustawy, przez należności za towary i usługi dostarczane rolnikowi ryczałtowemu, o których mowa w ust. 8, rozumie się również potrącenia z tytułu spłat rat pożyczek i zaliczek udzielanych rolnikowi ryczałtowemu dostarczającemu produkty rolne, dokonane przez podatnika nabywającego te produkty, pod warunkiem że:
1. zaliczka została przekazana na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego, a na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu potwierdzającego dokonanie tej wpłaty;
2. raty i pożyczki wynikają z umów zawartych w formie pisemnej.
Z kolei, na mocy z art. 116 ust. 9a ustawy, przez należności za towary i usługi dostarczane rolnikowi ryczałtowemu, o których mowa w ust. 8, rozumie się również potrącenia, jeżeli wynikają z innych ustaw, rozporządzeń Rady UE lub tytułów wykonawczych (egzekucyjnych).

Ponadto – zgodnie z art. 167 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2018 r., poz. 1285, z późn. zm.) – zasadniczymi funduszami własnymi tworzonymi w spółdzielni są:
1. fundusz udziałowy powstający z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału dochodu ogólnego lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach;
2. fundusz zasobowy powstający z wpłat przez członków wpisowego, części dochodu ogólnego, wartości majątkowych otrzymanych nieodpłatnie lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Fundusz zasobowy zmniejsza się o straty na likwidacji środków trwałych oraz straty losowe. (…)

Rozstrzygając powyższe należy w pierwszej kolejności podkreślić, że ciężarem mechanizmu „zryczałtowanego zwrotu podatku” dla rolników ryczałtowych obarczono podmioty nabywające produkty rolne lub usługi rolnicze od tych rolników bezpośrednio, przede wszystkim: punkty skupu, hurtownie, przetwórnie, niektóre sklepy itp. Ponadto, na nabywającego od rolnika ryczałtowego produkty rolne (usługi rolnicze) a nie na tego rolnika nałożono obowiązek udokumentowania tej transakcji dostawy (usługi). Podatnik omawianego podatku bowiem, nabywający te produkty, rozliczając podatek, ma obowiązek wystawić fakturę dokumentującą zakup tych produktów, oznaczoną jako „Faktura VAT-RR”.

Aby jednak powyższe obowiązki nałożone na tych podatników były dla nich neutralne, w art. 116 ust. 6 ustawy przewidziano możliwość odzyskania kwoty podatku zryczałtowanego zapłaconego rolnikom, pod warunkiem spełnienia wskazanych w tym przepisie przesłanek. Tylko bowiem spełnienie ww. przesłanek uprawnia nabywców produktów rolnych do zwiększenia kwoty podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2 ustawy, o kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku.

Jednym z nich jest obowiązek zapłaty należności za produkty rolne, na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego.

Ponadto, w art. 116 ust. 8, 9 i 9a ustawy doprecyzowano zasady rozliczenia zryczałtowanego zwrotu podatku przez nabywców produktów rolnych od rolnika ryczałtowego. Warunek, o którym mowa w art. 116 ust. 6 pkt 2 ustawy, dotyczy tej części zapłaty, która stanowi różnicę między kwotą należności za dostarczone produkty rolne i odpowiednio: kwotą należności za towary i usługi dostarczone temu rolnikowi przez nabywcę (art. 116 ust. 8 ustawy), kwotą potrącenia z tytułu rat pożyczek i zaliczek udzielonych rolnikowi ryczałtowemu przez nabywcę tych produktów (art. 116 ust. 9 ustawy), czy też kwotą potrąceń, jeżeli wynikają z innych ustaw, rozporządzeń Rady UE lub tytułów wykonawczych – egzekucyjnych (art. 116 ust. 9a ustawy).

Wskazać w tym miejscu należy, że zwrot „potrącenia, jeżeli wynikają z innych ustaw”, którym posłużono się w art. 116 ust. 9a ustawy, dotyczy wszystkich potrąceń wzajemnych należności, w tym wynikających z umów opartych między innymi na ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.).

Zgodnie z przepisem art. 498 § 1 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 Kodeksu cywilnego).

Z kolei, w myśl art. 3531 Kodeksu cywilnego, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Mając na uwadze powyższe w kontekście przedmiotowej sprawy w pierwszej kolejności należy wskazać, że przesłanki wynikające z art. 116 ust. 6 ustawy są spełnione, bowiem, jak wskazał Wnioskodawca:
• nabycie przez Spółdzielnię mleka surowego jest związane z dostawą opodatkowaną podatkiem od towarów i usług, to znaczy ze sprzedażą przetworzonego przez nią mleka surowego do postaci wyrobu gotowego, tj. serów, mleka i śmietany UHT oraz innych wyrobów mleczarskich;
• na konto wskazane przez dostawcę przekazywana jest kwota brutto wykazana na fakturze VAT-RR pomniejszona o wartość dostarczonych przez Spółdzielnię towarów i usług oraz część niewpłaconych udziałów członkowskich zadeklarowanych przez dostawcę, skompensowanych z należnościami za dostarczony surowiec;
• zapłata za dostarczony przez rolnika ryczałtowego surowiec następuje według terminów wskazanych w umowie kontraktacyjnej, z uwzględnieniem ww. potrącenia;
• w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności za produkty rolne (mleko surowe) są podawane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie tych produktów.

Zatem, dokonywane przez Wnioskodawcę potrącenia z tytułu należnych wpłat na fundusz udziałowy, należy uznać za kwoty należności, o których mowa w art. 116 ust. 8 ustawy.

Jak już wcześniej wskazano, zgodnie z art. 167 § 1 pkt 1 ustawy Prawo spółdzielcze, fundusz udziałowy powstaje z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na udziały członkowskie z podziału dochodu ogólnego lub innych źródeł określonych w odrębnych przepisach. Zaznaczyć jednak należy, że jak wynika z opisu sprawy, prawo Spółdzielni do potrącania udziału z należności za dostarczone mleko wynika zarówno ze Statutu Spółdzielni, który jest szczególnego rodzaju umową kształtującą normy obowiązujące spółdzielców, jak i samą Spółdzielnię, a ponadto rolnik – udziałowiec wyraża zgodę na potrącenie udziałów z należności za dostarczone mleko w deklaracji przystąpienia do Spółdzielni. Wnioskodawca wskazał ponadto, że na konto wskazane przez dostawcę przekazywana jest kwota brutto wykazana na fakturze VAT RR pomniejszona m.in. o część niewpłaconych udziałów członkowskich zadeklarowanych przez dostawcę, skompensowanych z należności za dostarczony surowiec. Z wniosku wynika również, że potrącenia za niewpłacone udziały realizowane są na podstawie Statutu Spółdzielni oraz umownego potrącenia (art. 498 i art. 3531 Kodeksu cywilnego).

Skoro zatem z jednej strony rolnik ryczałtowy obowiązany jest do dokonania wpłaty udziałów członkowskich na rzecz Spółdzielni, z drugiej natomiast strony Spółdzielnia do dokonania na jego rzecz zapłaty należności za produkty rolne, to dokonana – na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego – kompensata tych należności (wierzytelności pieniężnych) stanowi potrącenie, o którym mowa w art. 116 ust. 9a ustawy o VAT.
Należy podkreślić, że prawo do odliczenia podatku naliczonego obejmuje jedynie te należności, co do których spełniono warunki wynikające z przepisów art. 116 ust. 6-9a ustawy.

Mając zatem na uwadze powołane przepisy prawa, przedstawiony opis sprawy oraz powyższą kwalifikację potrąceń z tytułu wpłat na fundusz udziałowy jako należności, o których mowa w art. 116 ust. 9a ustawy, należy wskazać, że w przedmiotowej sprawie spełnione są warunki wynikające z przepisów art. 116 ust. 6-9a ustawy, uprawniające Wnioskodawcę do dokonania odliczenia podatku naliczonego w pełnej wysokości z faktur VAT-RR.

Podsumowując, Wnioskodawca ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego w pełnej wysokości z faktur VAT-RR w sytuacji, gdy realizuje płatności dla rolników ryczałtowych za dostarczony surowiec – mleko surowe – według faktur VAT-RR, pomniejszając je o należne wpłaty na fundusz udziałowy, ponieważ w przedmiotowej sprawie spełnione są wszystkie warunki wynikające z przepisów art. 116 ust. 6-9a ustawy. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów