Wypadek w pracy: zwrot kosztów leczenia z podatkiem dochodowym

Przeczytaj także: Odszkodowanie z polisy OC za śmierć męża w podatku dochodowym

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W lutym 2012 r. wnioskodawca uległ wypadkowi w pracy. Leczy się do chwili obecnej oraz jest pod stałą opieką lekarzy specjalistów. Pobiera rentę z ZUS (obecnie nie jest już zatrudniony) i jest częściowo niezdolny do pracy.

W dniu 16 grudnia 2016 r. sąd zasądził na rzecz zainteresowanego zadośćuczynienie i odszkodowanie. W latach 2017 i 2018 wystąpił on też do pracodawcy o zwrot kosztów leczenia związanych z wypadkiem przy pracy, które obliczył samodzielnie na podstawie powyższego wyroku sądu. W tej sprawie nie było postępowania sądowego. Nie zawarto też ugody sądowej.

Zakład pracy dokonał zwrotu kosztów leczenia wnioskodawcy w 2018 r. w kwocie 5.069,64 zł. Nie kwestionował samej wypłaty jak i jej wysokości. Pieniądze wypłacono już po ustaniu stosunku pracy (co miało miejsce w sierpniu 2013 r.). Prawo do przyznania zainteresowanemu powyższej kwoty wynikało z art. 444 par. 1 Kodeksu cywilnego.

Na początku 2019 r. wnioskodawca otrzymał od byłego pracodawcy PIT-11 za 2018 r., który uwzględniał kwotę zwrotu kosztów leczenia. Wnioskodawca zadał pytanie, czy sporządzona przez byłego pracodawcę informacja jest zasadna, czy też otrzymany zwrot kosztów leczenia nie jest zwolniony od podatku dochodowego? Ewentualnie czy podatek ten nie powinien być odprowadzony przez pracodawcę? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w brzmieniu obowiązującym w 2018 r. – przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.

Artykuł 20 ust. 1 ww. ustawy stanowi, iż za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Sformułowanie „w szczególności” dowodzi, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Wskazać przy tym należy, że art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest przepisem, w którym ustawodawca sformułował katalog zwolnień podatkowych. Jednakże przepis ten – jako stanowiący odstępstwo od zasady równości opodatkowania – powinien być w pierwszej kolejności interpretowany według reguł wykładni językowej, gramatycznej.

Jak stanowi art. 84 ustawy z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) wyrażający zasadę powszechności opodatkowania, każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Norma ta zawiera regułę, w myśl której w przypadku zaistnienia stanów określonych w ustawie podmioty objęte zakresem opodatkowania są zobowiązane do poniesienia ciężaru podatkowego. Norma wynikająca z art. 84 ustawy Konstytucja RP stanowi również dyrektywę interpretacyjną tekstu prawnego nakazującą traktować opodatkowanie jako zasadę, natomiast wszelkie przywileje w postaci zwolnień, ulg lub wyłączeń podatkowych jako wyjątek od tej zasady, a tym samym jako odstępstwo od normy konstytucyjnej. Tak rozumiana zasada powszechności opodatkowania wywodzona z przepisów Konstytucji zakazuje w szczególności domniemania istnienia przywileju podatkowego. Zastosowanie jakiegokolwiek przywileju winno wprost wynikać z przepisów ustawy podatkowej.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 917, 1000 i 1076), z wyjątkiem:
a. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
b. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
c. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
d. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
e. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
f. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
g. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Powołane uregulowanie prawne wskazuje jednoznacznie, że nie wszystkie odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego – na podstawie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – korzystają bowiem jedynie te odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie oraz te odszkodowania lub zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy, z wyjątkiem wymienionych w lit. a-g tego przepisu.

Powyższe nie oznacza, że w odniesieniu do odszkodowań lub zadośćuczynień przyznanych na podstawie regulacji, które nie normują ich wysokości (zasad ustalania) ustawodawca nie przewiduje możliwości skorzystania ze zwolnienia. Do takich odszkodowań może mieć zastosowanie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ale tylko wówczas, gdy zostały otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej i nie dotyczą wyjątków wskazanych przez ustawodawcę.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:
a. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
b. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zatem ww. zwolnienie przedmiotowe obejmuje swym zakresem świadczenia o charakterze odszkodowania lub zadośćuczynienia przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkiem otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego na zasadach przewidzianych w podatku dochodowym będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych powyżej przesłanek.

Stosownie natomiast do treści art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne do podatku dochodowego są odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość.

Zgodnie z art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.(…)

Mając na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz obowiązujące regulacje prawne stwierdzić należy, że otrzymane przez Wnioskodawcę środki pieniężne, będące zwrotem kosztów leczenia w związku z wypadkiem przy pracy, stanowią dla Wnioskodawcy przychód z innych źródeł, o którym mowa art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponadto wypłacone środki nie mieszczą się w zakresie żadnego ze zwolnień wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak również nie został od nich zaniechany pobór podatku w drodze rozporządzenia Ministra Finansów.

W szczególności zauważyć należy, że świadczenie to nie miało charakteru odszkodowania w postaci renty otrzymanej na podstawie przepisów prawa cywilnego wypłacanego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Zatem wypłacone świadczenie nie może korzystać ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż nie wypełnia dyspozycji tegoż przepisu.

Wypłacone świadczenie nie korzysta również ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ponieważ nie zostało wypłacone na podstawie wyroku lub zawartej przez Wnioskodawcę ugody sadowej. Jak wynika z opisu stanu faktycznego Wnioskodawca kontynuując leczenie sam obliczył ww. kwotę i wystąpił o jej zwrot opierając się na treści wyroku Sądu z dnia 16 grudnia 2016 r. sygn. akt … zasądzającego na jego rzecz odszkodowanie i zadośćuczynienie w związku z wypadkiem przy pracy, który miał miejsce dnia 29 lutego 2012 r.

Wnioskodawca wskazuje natomiast, że wypłata oraz wysokość zwrotu kosztów leczenia została przez niego wyliczona na podstawie z art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego i nie została zakwestionowana przez byłego pracodawcę.

Zgodnie z treścią art. 444 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.) w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Zauważyć należy, że powołany przepis art. 444 § 1 ustawy Kodeks cywilny określa zakres i sposób naprawienia szkody. Przepis ten nie zawiera jednak dodatkowego elementu, który jest istotny z uwagi na zastosowanie zwolnienia podatkowego zawartego w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. nie normuje wysokości odszkodowania lub zasad jego ustalenia. W związku z tym należy uznać, że wysokość dokonanego na rzecz Wnioskodawcy zwrotu kosztów leczenia nie wynika z żadnej ustawy, ani aktu wykonawczego, bowiem art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego normuje jedynie zakres rekompensaty (naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty). Oznacza to, że do otrzymywanego przez Wnioskodawcę zwrotu kosztów leczenia nie znajduje również zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odpowiadając zatem wprost na zadane we wniosku pytania stwierdzić należy, że sporządzona przez pracodawcę informacja PIT-11 jest zasadna, ponieważ środki pieniężne jakie otrzymał Wnioskodawca nie mieszczą się w zakresie żadnego ze zwolnień podatkowych zawartych w art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym osób fizycznych. Ponadto na mocy powołanego art. 42a ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych były pracodawca nie był zobowiązany pobrać zaliczki na podatek od dokonanej na rzecz Wnioskodawcy wypłaty ww. środków pieniężnych.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów