Podział ulgi prorodzinnej po rozwodzie małżonków

Przeczytaj także: Podatek liniowy: nawet zawieszona firma wyłącza preferencyjne opodatkowanie

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca ma z byłą żoną dwoje małoletnich dzieci, które zamieszkują z matką. Prawa rodzicielskie wnioskodawcy zostały ograniczone do decydowania w ważnych sprawach rodzinnych. Tak jak żona, pełni on jednakże nadal władzę rodzicielską.
Dzieci przebywają u wnioskodawcy w weekendy, święta, wakacje. Niejednokrotnie zainteresowany składał do sądu pisma w sprawie częstszych kontaktów z dziećmi, gdyż była żona stara się uniemożliwiać mu widzenia z dziećmi (tłumacząc się np. imprezami rodzinnymi, rajdami rowerowymi czy innymi planami), ażeby zaburzyć jego relacje i więzi z dziećmi. Wnioskodawca chce jednak uczestniczyć w życiu dzieci i towarzyszyć w ważnych dla nich chwilach.

Zainteresowany niestety nie może dojść do porozumienia z byłą żoną w sprawie podziału pomiędzy obojga rodziców ulgi prorodzinnej. Zadał w związku z tym pytanie, czy ulga na dzieci za lata 2013-2018 należy się tylko byłej żonie, czy też rodzice powinni ją podzielić pomiędzy siebie w częściach równych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z przepisem art. 27f ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.) od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27, pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b, podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. vetre - Fotolia.com

Rozwiedziony rodzic może odliczyć ulgę na dzieci

Ustawodawca pozwala rodzicom dzieci dowolnie podzielić między sobą ulgę prorodzinną, pod warunkiem, że łączna wartość odliczenia nie przekroczy ustawowego limitu. Gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia, każdy z nich powinien odliczyć połowę ulgi i to także po rozwodzie – o ile oboje rodzice pełnią władzę rodzicielską nad dziećmi.

W myśl art. 27f ust. 2 ww. ustawy – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 r. – odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do:

1. jednego małoletniego dziecka – kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, jeżeli dochody podatnika:
a. pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112.000 zł,
b. niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56.000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko wymienionego w art. 6 ust. 4, do którego ma zastosowanie kwota dochodu określona w lit. a;
2. dwojga małoletnich dzieci – kwota stanowiąca 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, na każde dziecko.
3. trojga i więcej małoletnich dzieci – kwota stanowiąca:
a. 1/6 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,
b. 1/4 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, na trzecie dziecko,
c. 1/3 kwoty zmniejszającej podatek określonej w pierwszym przedziale skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1, na czwarte i każde kolejne dziecko.

Natomiast w myśl art. 27f ust. 2 ww. ustawy – w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2015 i mającym zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2014 r. – odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do:
1. jednego małoletniego dziecka – kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:
a. pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112.000 zł,
b. niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56.000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko wymienionego w art. 6 ust. 4, do którego ma zastosowanie kwota dochodu określona w lit. a;
2. dwojga małoletnich dzieci – kwota 92,67 zł na każde dziecko;
3. trojga i więcej małoletnich dzieci – kwota:
a. 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,
b. 166,67 zł na trzecie dziecko,
c. 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Za dochody, o których mowa w ust. 2 pkt 1, uważa się dochody uzyskane łącznie w danym roku podatkowym, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27, art. 30b i art. 30c, pomniejszone o kwotę składek, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a (art. 27f ust. 2a).

Odliczenie, o którym mowa w ust. 2 pkt 2 lub 3, przysługuje podatnikowi określonemu w ust. 1, który co najmniej przez jeden dzień roku podatkowego wykonywał władzę, pełnił funkcję lub sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do więcej niż jednego dziecka (art. 27f ust. 2b).

W myśl art. 27f ust. 2c ww. ustawy odliczenie, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje, poczynając od miesiąca kalendarzowego, w którym dziecko:
1. na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych;
2. wstąpiło w związek małżeński.

W przypadku, gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, o których mowa w ust. 1, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej zgodnie z ust. 2 za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem (art. 27f ust. 3).

Stosownie do art. 27f ust. 4 analizowanej ustawy, odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

W myśl art. 27f ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – w brzmieniu obowiązującym do 28 lutego 2017 r. – odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
1. odpis aktu urodzenia dziecka;
2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Stosownie zaś do art. 27f ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym od 1 marca 2017 r. odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych, podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
1. odpis aktu urodzenia dziecka;
2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka;
3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą;
4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Zgodnie zatem z ogólną zasadą wynikającą z art. 27f ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podatnikom, jeżeli wykonują władzę rodzicielską, przysługuje ulga na dzieci małoletnie.

Władza rodzicielska – zgodnie z art. 93 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2017 r., poz. 682, z późn. zm.) – przysługuje obojgu rodzicom, a stosownie do art. 97 § 1 tejże ustawy – jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W rozumieniu przepisów prawa rodzinnego władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw (art. 95 § 1 k.r.o.).

Podkreślenia przy tym wymaga, iż separacja bądź rozwód rodziców nie są równoznaczne z utratą przez rodzica prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej. Sąd rodzinny, ogłaszając separację bądź rozwiązując związek małżeński określa także prawa rodzicielskie. Jeżeli zatem nie pozbawia tego prawa jednego z rodziców, to uznaje, że rodzice są zdolni do porozumienia w sprawach dotyczących dziecka. (…)

W świetle zacytowanych wyżej przepisów uznać należy, że w sytuacji, gdy w stosunku do dzieci małoletnich zarówno Wnioskodawca jak i była małżonka wykonują władzę rodzicielską są uprawnieni do korzystania z ulgi wynikającej z art. 27f ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać jednak należy, iż w powołanym art. 27f ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – zdanie drugie – ustawodawca dał rodzicom możliwość wyboru, w jaki sposób dokonają odliczeń kwoty przysługującej im ulgi prorodzinnej. Istotne jest jednak to, aby odliczona kwota przez oboje rodziców nie przekroczyła rocznego limitu ulgi określonego ustawą. W związku z tym możliwe jest skorzystanie z odliczenia od podatku w proporcji ustalonej przez oboje rodziców – konieczne jest jednak w tym zakresie uzyskanie porozumienia pomiędzy osobami uprawnionymi, gdyż to im ustawodawca pozostawił decyzję w tym względzie. W sytuacji natomiast braku takiego porozumienia odliczenie przysługuje w częściach równych.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 2360/15 podkreślił, że (…) wykonywanie władzy rodzicielskiej przez oboje rodziców, w sytuacji braku porozumienia między nimi odnośnie proporcji przysługującej kwoty do odliczenia powoduje, iż przysługującą im kwotę ulgi podatkowej należy rozdzielić między nich w częściach równych.

Wobec przedstawionych uregulowań prawnych uznać należy, iż w przypadku, gdy obydwoje rodzice wykonywali władzę rodzicielską przez cały rok, ulga przysługuje każdemu z rodziców w proporcjach przez nich ustalonych, z tym, że łączna kwota odliczeń, dokonanych przez oboje rodziców nie może przekroczyć kwoty odliczeń przysługujących względem danego dziecka. Natomiast, jeżeli rodzice takich proporcji nie ustalili, to należy przyjąć, że ulga przysługuje każdemu z nich w częściach równych.

W sytuacji, gdy Wnioskodawca przez cały rok wykonywał władzę rodzicielską w stosunku do swoich małoletnich dzieci i nie ma możliwości ustalenia z matką dzieci kwoty odliczeń w odpowiednich proporcjach, należy przyjąć że jest uprawniony do ulgi w wysokości połowy kwoty przysługującej na dwójkę małoletnich dzieci.

W świetle powyższego, mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny – przy spełnieniu przesłanek wynikających z art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych –Wnioskodawca wobec braku porozumienia z byłą żoną miał prawo skorzystać z ulgi prorodzinnej za 2013-2018 r. w wysokości 50% kwoty ustalonej zgodnie z art. 27f ust. 2 ww. ustawy na każde dziecko.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów