Zwolnienie z podatku od darowizny: obdarowany musi być zidentyfikowany

Przeczytaj także: Podatek gdy umowa darowizny pomiędzy dzieckiem a rodzicami

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Mąż wnioskodawczyni, z którym łączy go wspólność majątkowa, zaciągnął szereg pożyczek, zadłużając w ten sposób małżonków. Gdy dowiedziała się o tym siostra zainteresowanej, postanowiła ona spłacić zadłużenia bez żądania świadczenia wzajemnego. W tym celu wykonała ona przelewy z własnego rachunku bankowego bezpośrednio na rachunki służące do spłaty pożyczek. Na przelewach znalazły się takie informacje jak: nazwa banku, dane siostry (właściciela rachunku bankowego), tytuł: przelew z rachunku, data operacji, nazwa odbiorcy oraz nazwa, numer umowy pożyczki lub inne informacje pozwalające przyporządkować transakcję do pożyczki.

W sumie siostra wnioskodawczyni w ten sposób przelała ponad 24 tysiące złotych. Dokonała ona też przelewu na konto bankowe wnioskodawczyni w wysokości 1221 zł – na dowolny cel.

Wnioskodawczyni wyjaśniła, że powyższe przelewy zostały dokonane na podstawie umowy darowizny zawartej pomiędzy siostrami – w zwykłej formie pisemnej. Z umowy wynika, że jest to umowa darowizny, obdarowaną jest wnioskodawczyni, darczyńcą jej siostra, a przedmiotem darowizny są środki pieniężne na spłatę pożyczek.
Każda umowa pożyczki wskazywała rachunek bankowy przeznaczony do jej spłaty bądź inne konkretne określenie sposobu spłaty. Wnioskodawczyni nie wie jednak, czy wszystkie numery kont były subkontami do spłaty pożyczek, czy też rachunkami bankowymi o szerszym zastosowaniu.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy poprzez zgłoszenie otrzymanej darowizny pieniędzy do urzędu skarbowego będzie mogła skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2018 r., poz. 644, ze zm.), podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej m.in. tytułem darowizny.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. DEMI VAA SUNILA - Fotolia.com

Podatek o darowizny: ważne aby konto bankowe powiązać z obdarowanym

Dla skorzystania ze zwolnienia z podatku darowizny pieniędzy nie wystarczy ich przekazanie na dowolny rachunek bankowy. Ten bowiem musi być powiązany z obdarowanym. Jeżeli takiego rachunku w żaden sposób nie będzie można powiązać z obdarowanym, fiskus upomni się o podatek.

Jako, że przepisy tej ustawy nie definiują pojęcia „darowizna” należy odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego. Na podstawie art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025, ze zm.) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.

Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę.

Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9.637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe (art. 14 ust. 2 ww. ustawy).
W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 cytowanej ustawy do I grupy podatkowej zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Z kolei, zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Stosownie do art. 4a ust. 4 ww. ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
1. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2. nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Wyżej wymienione zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa (art. 4 ust. 4 ww. ustawy).

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych z dnia 20 listopada 2015 r. (Dz.U. z 2015 r., poz. 2060).

W przypadku darowizny środków pieniężnych oba warunki wskazane w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy muszą być spełnione łącznie, aby można było zastosować zwolnienie. Niespełnienie któregokolwiek z tych dwóch warunków, o których mowa w ww. przepisie ustawy, tj. nie zgłoszenie nabytych rzeczy lub praw majątkowych w terminie określonym w ustawie (z wyjątkiem sytuacji, gdy darowizna udokumentowana była w formie aktu notarialnego), lub brak udokumentowania we wskazany sposób otrzymania środków pieniężnych, skutkuje opodatkowaniem nabytych rzeczy lub praw majątkowych na zasadach określonych dla nabywców zaliczanych do I grupy podatkowej, z uwzględnieniem kwoty wolnej od podatku, zasady kumulacji wartości nabytego majątku od tej samej osoby i skali podatkowej określonej dla nabywców zaliczanych do I grupy podatkowej.

Z treści wniosku wynika, że mąż Wnioskodawczyni zawarł kilka umów pożyczek. Pożyczki te były zaciągane wyłącznie przez męża Wnioskodawczyni; zawarte były w okresie, w którym między Wnioskodawczynią a mężem istniała wspólność majątkowa.

Siostra Wnioskodawczyni w reakcji na informację, że mąż i (z uwagi na wspólność majątkową) tym samym Wnioskodawczyni są zadłużeni na majątku wspólnym, zdecydowała się spłacić zadłużenie bez żądania świadczenia wzajemnego. Dokonała tego wykonując przelewy z własnego rachunku bezpośrednio na rachunki służące do spłaty pożyczek zaciągniętych przez męża Wnioskodawczyni.

Ponadto siostra Wnioskodawczyni dokonała na konto bankowe Wnioskodawczyni wpłaty (przelewu) w kwocie 1221 zł. Stanowił on przekazanie środków pieniężnych do dowolnego wykorzystania przez Wnioskodawczynię. Siostra Wnioskodawczyni dokonała wszystkich opisanych we wniosku przelewów środków pieniężnych na podstawie umowy zawartej między Wnioskodawczynią a siostrą w zwykłej formie pisemnej. Zawierała ona zapisy, zgodnie z którymi jest to umowa darowizny, stroną obdarowaną jest Wnioskodawczyni, stroną darującą jest siostra Wnioskodawczyni, przedmiotem darowizny są środki pieniężne na spłatę pożyczek. Wnioskodawczyni nie posiadała w instytucjach, w których mąż zaciągnął kredyty subkont, które mogłyby posłużyć na spłatę zaciągniętych przez niego kredytów.

Z powyższego opisu stanu faktycznego wynika, że została zawarta umowa darowizny pomiędzy osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej – pomiędzy Wnioskodawczynią i jej siostrą.

W świetle powyższego, rozstrzygnięcia wymaga kwestia, czy w opisanej sytuacji został spełniony warunek określony w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn dotyczący udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy.

Nie ulega wątpliwości, że w zakresie przelewu dokonanego bezpośrednio na konto bankowe Wnioskodawczyni został spełniony ww. warunek. Dla zastosowania zwolnienia bez znaczenia pozostaje kwestia jak taki przelew został zatytułowany. Tym samym, jeżeli ta część opisanej darowizny (Przelew) w odpowiednim terminie zostanie zgłoszona właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, to znajdzie zastosowanie zwolnienie zawarte w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…)

W zakresie pozostałej kwoty darowizny, która została przelana bezpośrednio na rachunki służące do spłat Pożyczek zaciągniętych przez męża Wnioskodawczyni, Wnioskodawczyni stoi na stanowisku, że również zostały spełnione wszystkie warunki określone w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W związku z powyższym – jej zdaniem – również w tej części darowizna będzie korzystała ze zwolnienia z zapłaty tego podatku.
Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić.

Wnioskodawczyni zawarła umowę darowizny środków pieniężnych ze swoją siostrą. Jednak – jak wynika z opisu stanu faktycznego – w części darowizny dotyczącej spłaty pożyczek zaciągniętych przez męża Wnioskodawczyni nie został spełniony warunek skorzystania ze zwolnienia określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, dotyczący udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W przypadku tak przedstawionego stanu faktycznego w ogóle nie może być mowy o skutecznym udokumentowaniu – dla celów podatkowych – dokonania przelewów na rzecz siostry, czyli zgodnie z wymogami określonymi cytowaną ustawą o podatku od spadków i darowizn. Podkreślić trzeba, że strony umowy mają prawo swobodnego kształtowania swoich stosunków, tym samym miały prawo zawrzeć tak skonstruowaną umowę darowizny, jaka została opisana we wniosku. Jednak taka konstrukcja umowy darowizny wyklucza możliwość skorzystania ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn, ponieważ w umowie określono, że siostra Wnioskodawczyni darowuje Wnioskodawczyni środki pieniężne, które będą przekazane bezpośrednio na rachunki służące do spłaty zobowiązań męża Wnioskodawczyni.

Rachunki te w żaden sposób nie są powiązane z osobą Wnioskodawczyni, ponieważ jak wynika z treści wniosku i jego uzupełnienia wszystkie opisane pożyczki były zaciągane wyłącznie przez męża Wnioskodawczyni. To oznacza, że przelanie środków nie nastąpiło na szeroko rozumiany rachunek bankowy Wnioskodawczyni, de facto przekazanie środków miało miejsce na rzecz męża a nie Wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni nie jest bowiem pożyczkobiorcą, a tym samym zobowiązaną do spłaty pożyczek. Jest osobą, która odpowiada za zobowiązania męża. To jednak nie daje podstawy do przesądzenia, że przelewy zostały dokonane na jej rzecz (spłatę jej zobowiązań wobec osób trzecich).

Tym samym nie można uznać za wystarczający fakt, że Wnioskodawczyni dysponuje potwierdzeniami przelewów dokonanych w celu spłaty pożyczek jej męża. Dla oceny braku właściwego udokumentowania otrzymania pieniędzy bez znaczenia pozostają przyczyny uchybienia procedury określonej w omawianej ustawie.

Należy jeszcze raz podkreślić, że w przypadku darowizny środków pieniężnych oba warunki wskazane w art. 4a ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy muszą być spełnione łącznie, aby można było zastosować zwolnienie.

Uznanie stanowiska zaprezentowanego przez Wnioskodawczynię za prawidłowe prowadziłaby do narusza zasady ścisłej wykładni przepisów konstruujących ulgi i zwolnienia podatkowe. Taka wykładnia przepisu jest niedopuszczalna, ponieważ ani podatnik, ani organ podatkowy nie jest uprawniony do stosowania rozszerzonej wykładni przepisów prawa podatkowego.
W szczególności zasada ścisłej wykładni dotyczy przepisów prawa podatkowego regulującego zastosowanie ulg i zwolnień, których interpretacja powinna w jak największym stopniu odpowiadać ich literalnemu brzmieniu.

Nie ma więc żadnych podstaw, aby wykładnia art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy zmierzała do zniesienia, bądź modyfikacji obowiązku udokumentowania przekazania na rachunek bankowy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Skoro więc rachunków, na które dokonano przelewów określonych w umowie darowizny środków pieniężnych nie można w żaden sposób powiązać z osobą Wnioskodawczyni to nie można uznać, że w części dotyczącej darowizny środków pieniężnych, przekazanej na spłatę pożyczek męża Wnioskodawczyni został spełniony warunek określony w art. 4a ust. 1 pkt 2 omawianej ustawy. Tym samym w tej części darowizna nie będzie korzystała ze zwolnienia określonego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów