Dodatkowe opłaty handlowe czynem nieuczciwej konkurencji

Przeczytaj także: Półkowe: koszty podatkowe i odliczenie VAT

Za co dostawcy płacą najczęściej?

Do najczęściej pobieranych przez sieci handlowe opłat należą opłaty promocyjne i reklamowe, np. za umieszczenie towaru w szczególnie eksponowanym miejscu / gazetce promocyjnej, organizację degustacji produktu, czy też zamieszczenie ogłoszenia w radiowęźle. Dostawcy towarów mogą być również obciążani opłatami logistycznymi za możliwość zaopatrywania tylko jednego punktu dostaw należącego do sieci handlowej w miejsce dostarczania towarów do poszczególnych sklepów danej sieci. Przedmiotem dodatkowych opłat mogą być także np. sprzedaż danych transakcyjnych, możliwość przesyłania faktur w formie elektronicznej, usługi konsultacyjne, testowanie produktów, itp.

Punkt widzenia fiskusa

Zdarza się, że umowy zawierane pomiędzy sieciami handlowymi a dostawcami zawierają kilkanaście wariantów różnego rodzaju opłat handlowych, do których zapłaty zobowiązany jest dostawca towarów na rzecz sieci handlowej. To nie tylko dodatkowy koszt z perspektywy dostawcy. Ponoszenie dodatkowych opłat na rzecz sieci handlowych może rodzić również negatywne konsekwencje podatkowe.

Zwalczanie nieuczciwej konkurencji

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 2018 r. poz. 419, ze zm.), czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Jednocześnie, art. 15 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy stanowi, że czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku przez pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży.

Orzecznictwo TK i SN

W przeszłości w uzasadnieniach wyroków sądów gospodarczych można było odnaleźć bardzo rygorystyczne stanowisko, zgodnie z którym wszelkie kwoty, których uwzględnienie obniżało cenę towaru, np. premie pieniężne, upusty, rabaty posprzedażowe, kwalifikowane były jako opłaty niedozwolone.

W świetle wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16.10.2014 (sygn. SK 20/12) oraz ostatnich wyroków Sądu Najwyższego (np. wyrok SN z dnia 21.03.2017, sygn. I CSK 303/16 oraz wyrok SN z 8.12.2016, sygn. I CSK 825/15) przy ocenie, czy dodatkowe opłaty nakładane przez sieci handlowe na dostawców towarów mają charakter opłat niedozwolonych, należy badać szereg okoliczności towarzyszących danej transakcji.

Po pierwsze, należy weryfikować, czy świadczenia przewidziane w zamian za ponoszenie opłat handlowych są rzeczywiście spełniane przez sieć handlową. Gdy świadczenia nie są realnie spełniane przez sieć handlową może to wskazywać na to, że opłaty handlowe mają charakter czynu nieuczciwej konkurencji / umowa zawarta pomiędzy siecią handlową a dostawcą ma charakter pozorny. Dlatego też zastrzeżenie dodatkowych opłat powinno być skonkretyzowane w umowie, a spełnianie świadczeń przez sieci handlowe powinno być w miarę możliwości dokumentowane.

Kolejnym aspektem, który powinien być badany przy ocenie charakteru opłat jest dobrowolność ich ponoszenia (tj. należy badać, czy opłaty ponoszone są przez dostawcę w sposób dobrowolny, czy też zostały mu one jednostronnie narzucone przez sieć handlową). W sytuacji, gdy zaakceptowanie przez dostawcę dodatkowych opłat handlowych było warunkiem zawarcia umowy na dostawę towarów z siecią handlową może to zostać poczytane za brak swobody negocjacyjnej, przemawiający za uznaniem dodatkowych opłat za niedozwolone.

Ponoszone przez dostawców opłaty powinny być również ekwiwalentne do świadczeń spełnianych przez sieć handlową. Brak ekwiwalentności może bowiem świadczyć o tym, że opłaty mają charakter czynu nieuczciwej konkurencji. Na brak ekwiwalentności świadczenia może wskazywać np. ustalenie opłaty w sposób procentowy, a nie na podstawie rzeczywiście ponoszonych kosztów, aczkolwiek powinno być to każdorazowo weryfikowane w indywidualnej sprawie.

Opłaty, które ponoszą dostawcy powinny być także adekwatne do rodzaju prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. W przypadku, gdy mamy do czynienia z nałożeniem na dostawcę opłat, które prowadzą do uzyskiwania niekonkurencyjnych marż na produktach, bądź gdy opłaty nakładane przez sklep są dużo wyższe niż opłaty, które dostawca poniósłby spełniając świadczenia, do których zobowiązany jest sklep, sam lub angażując inny podmiot do ich wykonania, może być to argumentem przemawiającym za uznaniem, że mamy do czynienia z działaniem o charakterze czynu nieuczciwej konkurencji.

Jak zmniejszyć ryzyko podatkowe?

Aby zminimalizować ryzyko sporów z fiskusem, z zawartych umów oraz posiadanej dokumentacji lub dowodów powinno jednoznacznie wynikać, że:

• opłaty handlowe zostały nałożone na dostawcę w ramach swobody zawierania umów (a nie jednostronnie),
• ponoszone przez dostawcę towarów opłaty handlowe stanowią ekwiwalent za świadczenie (usługę) rzeczywiście spełniane przez sklep (sieć handlową),
• ponoszenie opłat handlowych przez dostawcę jest uzasadnione w kontekście prowadzanej przez niego działalności gospodarczej.

Niemniej jednak, aby dodatkowo zabezpieczyć swoje rozliczenia podatkowe, dostawca towarów może również wystąpić o potwierdzenie możliwości ujęcia dodatkowych opłat ponoszonych przez niego na rzecz sieci handlowej w kosztach podatkowych / odliczenia podatku VAT z ich tytułu poprzez złożenie wniosku o wydanie interpretacji podatkowej.

Należy też zaznaczyć, że w przypadku uznania opłat handlowych za czyn nieuczciwej konkurencji, dostawca towarów ma, co do zasady, możliwość ubiegania się o zwrot tychże opłat na drodze cywilnoprawnej.

Malwina Dąbrowska, Doradca Podatkowy, Manager w Dziale Doradztwa Podatkowego Mazars