Fiskus chce podatek za regulowanie zobowiązań podatkowych

Przeczytaj także: Wygaśnięcie zobowiązania podatkowego: przejęcie nieruchomości

Jak przebiega taka procedura?

Zgodnie z art. 66 Ordynacji podatkowej zostaje zawarta umowa w formie pisemnej między podatnikiem a właściwym organem. W przypadku zaległości podatkowych względem Skarbu Państwa jest nim właściwy miejscowo starosta (wówczas umowa wymaga zgody właściwego naczelnika urzędu skarbowego), a w przypadku jednostek samorządu terytorialnego jest to wójt, burmistrz, starosta albo marszałek województwa. Zobowiązanie podatkowe wygasa z dniem przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych.

Czy ten rodzaj wygaszenia zobowiązania podatkowego skutkuje powstaniem przychodu do opodatkowania na gruncie PDOP?

Zdaniem organów podatkowych wykonanie zobowiązania podatkowego w formie przeniesienia przez stronę własności składników majątkowych lub praw majątkowych prowadzi do powstania po stronie podatnika podatku dochodowego od osób prawnych przychodu na podstawie art. 14a ust. 1 ustawy o PDOP (patrz: interpretacja indywidualna z 22.12.2015 r., sygn. IBPB-1-2/4510-672/15/MS).

Zupełnie inne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 20.12.2018 r., sygn. akt II FSK 3509/16 oddalając skargę kasacyjną organu podatkowego z uwagi na brak usprawiedliwionych podstaw. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego przepis art. 14a ustawy o PDOP dotyczy jedynie zobowiązań cywilnoprawnych, związanych z działalnością gospodarczą. Oznacza to, że jakakolwiek forma regulowania zobowiązań podatkowych, a nie cywilnoprawnych przez podatników (w tym w postaci świadczenia w miejsce wykonania (łac. dato in solutum) nie powoduje powstania przychodu podatkowego: „Zatem przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych na rzecz Skarbu Państwa lub j.s.t. w zamian za zaległości podatkowe z tytułu podatków, na zasadach określonych w art. 66 O.p., nie powoduje u podatnika powstania przychodu na podstawie art. 14a ust. 1 u.p.d.o.p.” Istotny jest fakt, że chodzi tu o zapłatę podatku jako należności jednostronnie określanej przez organy podatkowe, a więc w sposób charakterystyczny dla stosunków administracyjno-prawnych wynikających ze stosunku podporządkowania, w odróżnieniu od cywilno-prawnych charakteryzujących się równorzędnością stron.

Należy zauważyć, że przepis art. 66 Ordynacji podatkowej nie odnosi się również do obrotu gospodarczego, który generuje przychody podatnika wymienione w art. 12 ust. 1 ustawy o PDOP, gdyż celem umowy zawartej w tym trybie nie jest realizacja jakiegokolwiek przysporzenia w oparciu o stosunek cywilnoprawny, ale wykonanie zobowiązania o charakterze podatkowym.

Na skutek zawartej umowy podatnik nie zostaje zwolniony z ciążących na nim zobowiązań podatkowych lecz reguluje należności za istniejące zaległości podatkowe. Nie można również uznać takiego sposobu wygaśnięcia zobowiązania podatkowego za postać odpłatnego zbycia określonego w art. 14 ustawy o PDOP. Strony zawierające umowę nie określają wartości rzeczy lub praw majątkowych, a przeniesienie składnika majątkowego nie powoduje żadnego przysporzenia majątkowego po stronie podatnika, a tym samym nie może stanowić przychodu podatkowego, w myśl art. 14a ustawy o PDOP.

Podsumowanie

Niewątpliwie pogląd zaprezentowany przez Naczelny Sąd Administracyjny ma istotne znaczenie dla podatników rozważających uregulowanie zobowiązań podatkowych w formie niepieniężnej. Zwyciężyła koncepcja, zgodnie z którą uregulowanie zobowiązań podatkowych nie może rodzić żadnych przychodów pod stronie podatnika. Nie może bowiem czynność polegająca na uiszczeniu podatku w formie innej niż zapłata w pieniądzu stanowić równocześnie źródła kolejnego zobowiązania podatkowego. Instytucja przewidziana w art. 66 Ordynacji podatkowej w założeniu ma pomóc podatnikowi uiścić zaległości podatkowe (np. w sytuacji braku płynności finansowej) zabezpieczając jednocześnie interes Skarbu Państwa i jednostki samorządu terytorialnego.