Wpłata na rachunek VAT na podstawie faktury pro forma

Przeczytaj także: Podzielona płatność przy transakcjach walutowych

Niestety przypadek taki nie został uregulowany wprost w przepisach.
Regulacje ustawowe wskazują, że w celu skorzystania z mechanizmu podzielonej płatności, w komunikacje przelewu należy podać odpowiednie dane. Są to m.in. numer faktury, w związku z którą dokonywana jest płatność czy kwota podatku VAT wynikająca z faktury (całość lub część), która ma zostać zapłacona w mechanizmie podzielonej płatności, jak też kwota odpowiadająca całości lub części wartości sprzedaży brutto.

Faktura pro forma natomiast mimo częstego występowania w praktyce gospodarczej nie jest fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. Nie stanowi ona także zobowiązania a jest jedynie dokumentem informacyjnym w rodzaju oferty.

Ministerstwo Finansów w objaśnieniach podatkowych z dnia 29 czerwca 2018 r. o stosowaniu mechanizmu podzielonej płatności wyjaśniało, że „(...) Skorzystanie z mechanizmu podzielonej płatności jest uzależnione od posiadania faktury, której płatność dotyczy. Mechanizm ten może być również stosowany do regulowania przedpłat, zaliczek, zadatków czy rat, jednakże tylko wtedy, gdy nabywca przed dokonaniem płatności otrzyma na tę okoliczność fakturę.

Nie będzie natomiast możliwe zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności w przypadku otrzymania przed dostawą towarów czy świadczeniem usług dokumentu zwanego potocznie fakturą „pro forma”. Dokument ten nie jest bowiem fakturą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT. (...)."

Zatem w przypadku faktur pro forma zapłata na jej podstawie nie powinna iść w ramach split payment. Jak natomiast taki przelew naprawić? Otóż podmioty otrzymujące pomyłkowo wpłaty z wykorzystaniem mechanizmu podzielonej płatności (czyli wydaje się, że także wówczas, gdy wpłaty dokonano na podstawie pro formy), powinny niezwłocznie dokonać zwrotu otrzymanych nienależnie na rachunek VAT kwot.

Niestety tutaj powstaje dodatkowa niedogodność. Mianowicie środkami zgromadzonymi na rachunku VAT podatnik może dysponować w bardzo ograniczonym zakresie (por. art62b ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz. U. z 2018 r. poz. 2187 ze zm.) i kwestią sporną jest, czy mieści się tutaj także wskazany przypadek. Dlatego najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie zwrot kwoty VAT z rachunku bieżącego.

Co się natomiast stanie, gdy do zwrotu nie dojdzie, a zakup faktycznie będzie miał miejsce i wpłacone pieniądze zostaną zaliczone na poczet należnej ceny? Konsekwencją takiego postępowania będzie brak funkcji ochronnej dla nabywcy z tytułu korzystania z mechanizmu podzielonej płatności (tzn. dokonana wpłata nie będzie wyłączała odpowiedzialności solidarnej, dodatkowego zobowiązania oraz podwyższonych odsetek od zaległości, ponieważ nie będzie możliwości powiązania płatności z kwotą odpowiadającą kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury).