Odliczenie VAT gdy transakcja nie doszła do skutku

Przeczytaj także: Jak szeroko interpretować prawo do odliczenia VAT?

Okoliczności sprawy

Wyrok dotyczy Ryanair, który planując nabycie akcji innego przewoźnika lotniczego, poniósł wydatki na usługi doradcze i inne usługi dotyczące planowanej transakcji. Ta ostatecznie nie doszła do skutku, mimo to podatnik wniósł o odliczenie naliczonego podatku. Jako argument wskazał, że jego zamiarem było świadczenie usług zarządczych na rzecz przejmowanej spółki, co stanowi czynność opodatkowaną VAT. Irlandzkie organy podatkowe odmówiły spółce tego prawa, wskazując, że ostatecznie żadne usługi w tym zakresie nie były świadczone. Sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Odliczenie a sprzedaż opodatkowana

Trybunał zwrócił uwagę, że prawo do odliczenia przysługuje podatnikowi jedynie w sytuacji, gdy nabywane towary lub usługi służą mu do wykonywania działalności opodatkowanej VAT. W każdym innym przypadku, a więc także w sytuacji, gdy nabycie określonych dóbr służy do działalności zwolnionej, prawo to nie powstaje. A zatem samo nabywanie i posiadanie udziałów lub akcji spółek nie stanowi działalności gospodarczej na potrzeby VAT. Tym samym wszelkie wydatki poniesione w związku z planowanym ich nabyciem zasadniczo nie dają prawa do odliczenia.

Dla Trybunału kluczowa okazała się jednak inna okoliczność. Celem planowanego przez Ryanair przejęcia innej spółki miało być bowiem świadczenie na jej rzecz usług z zakresu zarządzania. Te natomiast są opodatkowane VAT. To pozwoliło stwierdzić, że podatek naliczony podlega odliczeniu.

Czynności przygotowawcze to także działalność gospodarcza

Zdaniem TSUE na działalność gospodarczą podlegającą VAT może składać się kilka następujących czynności, a tym samym zaliczyć do niej można także działalność przygotowawczą. Zostało przy tym podkreślone, że każdy, kto ma zamiar rozpocząć działalność opodatkowaną, co znajduje potwierdzenie w okolicznościach obiektywnych, a także dokonał na ten cel pierwszych wydatków inwestycyjnych, powinien być traktowany jak podatnik VAT. Wobec tego w badanej sprawie zdaniem TSUE Ryanair nabył usługi w celu prowadzenia działalności opodatkowanej, w związku z czym przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku.

Trybunał zwrócił uwagę, że prawo do odliczenia podatku przesądzające o jego neutralności co do zasady nie podlega ograniczeniom i musi być zagwarantowane niezależnie od rezultatu planowanej działalności. Nie ma tym samym podstaw do wprowadzania odrębnego warunku – faktycznego powstania dochodu podlegającego opodatkowaniu. Prawo do odliczenia powstaje bowiem wcześniej – już w momencie nabycia danych towarów i usług, a więc trwa również później – nawet jeżeli planowana działalność nie została zrealizowana, a w konsekwencji nie przyniosła żadnych transakcji podlegających opodatkowaniu.

Co więcej, prawo do odliczenia zostaje przyznane podatnikowi nawet wówczas, gdy brakuje bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy konkretną transakcją powodującą naliczenie podatku a transakcją objętą podatkiem należnym, która daje prawo do odliczenia. Konieczne jest jedynie, aby koszty zakupionych usług należały do kosztów ogólnych podatnika, które zachowują bezpośredni i ścisły związek z całą jego działalnością gospodarczą. Tym samym zakupione towary i usługi powiązać należy nie z konkretną transakcją opodatkowaną, ale z całą działalnością podatnika.

Znaczenie dla polskiego podatnika

Zanim omawiana sprawa trafiła do TSUE, toczyła się przed irlandzkimi sądami i organami podatkowymi. TSUE badał ją jednak na gruncie dyrektywy VAT – wspólnej dla wszystkich państw należących do UE.

Omawiane orzeczenie ma duże znaczenie także dla polskich podatników, gdyż to prawo unijne, którego wiążącej wykładni dokonuje TSUE, ma rozstrzygające znaczenie. Trybunał kolejny raz podkreślił, że prawo do odliczenia podatku ma kluczowe znaczenie dla całego systemu VAT. Wskazał, że nie zawsze konieczny jest ścisły związek między zakupami a sprzedażą, gdyż przesądzający jest cel podatnika. W związku z tym samo niepodjęcie planowanej działalności nie powinno prowadzić do negatywnych konsekwencji.