Podatek od zniesienia współwłasności nieruchomości na kredyt

Przeczytaj także: Spłacony kredyt nie zmniejsza podatku od spadków i darowizn

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawczyni jest współwłaścicielką nieruchomości lokalowej w udziale ½. Pozostali współwłaściciele (wszyscy należą do I grupy podatkowej) mają udziały po ¼. Na zakup nieruchomości został zaciągnięty krety hipoteczny w wysokości 288 000 zł (stronami umowy kredytu są wszyscy współwłaściciele). Fizyczna kwota hipoteki to natomiast 360 000 zł.
Współwłaściciele zamierzają nieodpłatnie znieść współwłasność nieruchomości na rzecz wnioskodawczyni. Jednocześnie przejmie ona obowiązek spłaty kredytu.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy wartość nieruchomości na potrzeby ustalenia podatku od spadków i darowizn może pomniejszyć o zaciągnięty kredyt oraz w jakiej wysokości? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 644 ze zm.) – podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Андрей Яланский - Fotolia.com

Kredyt hipteczny w podatku od spadków i darowizn

Długi i ciężary pomniejszają wartość nieruchomości na potrzeby wyliczenia podatku od spadków i darowizn. Do tych zalicza się m.in. kredyt hipoteczny ciążący na takiej nieruchomości. Zdaniem fiskusa odliczeniu podlega tutaj kwota hipoteki, którą została obciążona nieruchomość, a nie kwota faktycznego zadłużenia w części przypadającej na nabyty udział.

Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „współwłasność”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.).
Na podstawie art. 195 Kodeksu cywilnego – własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Zgodnie z art. 210 § 1 Kodeksu cywilnego – każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności. Uprawnienie to może być wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż lat pięć. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze lat pięć; przedłużenie można ponowić.

Sposoby wyjścia ze stanu współwłasności regulują postanowienia art. 211 i 212 Kodeksu cywilnego. W świetle wyżej powołanych przepisów zniesienie współwłasności może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami albo, w braku zgody między współwłaścicielami, na podstawie orzeczenia sądu.

W ramach wymienionych trybów ustawodawca przewiduje trzy sposoby zniesienia współwłasności:
1. podział rzeczy wspólnej, czyli np. podzielenie jednej nieruchomości na kilka mniejszych (tzw. podział fizyczny),
2. przyznanie rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli,
3. sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).
Zniesienie współwłasności bez spłat i dopłat podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Na podstawie art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn – obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 7 ww. ustawy – w przypadku nieodpłatnego zniesienia współwłasności obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy albo ugody lub uprawomocnienia się orzeczenia sądu, jeżeli ich skutkiem jest nieodpłatne zniesienie współwłasności.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy – podstawę opodatkowania stanowi wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (czysta wartość), ustalona według stanu rzeczy i praw majątkowych w dniu nabycia i cen rynkowych z dnia powstania obowiązku podatkowego. Jeżeli przed dokonaniem wymiaru podatku nastąpi ubytek rzeczy spowodowany siłą wyższą, do ustalenia wartości przyjmuje się stan rzeczy w dniu dokonania wymiaru, a odszkodowanie za ubytek należne z tytułu ubezpieczenia wlicza się do podstawy wymiaru.

Natomiast podstawę opodatkowania – w myśl art. 7 ust. 6 cyt. ustawy – przy nabyciu w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności stanowi wartość rzeczy lub praw majątkowych, w części przekraczającej wartość udziału we współwłasności, który przed jej zniesieniem przysługiwał nabywcy.

Ustawodawca nie podaje definicji długów i ciężarów. Jednocześnie rozszerza to pojęcie w art. 7 ust. 2 i 3 ustawy przykładowo wyliczając przypadki, które stanowią długi i ciężary. Oznacza to, iż długi i ciężary w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowią katalog otwarty. Pojęcie „długów” w rozumieniu tego artykułu obejmuje wszelkie pieniężne roszczenia cywilnoprawne związane z przedmiotem nabycia. Równowartość tych roszczeń podlega potrąceniu od jego wartości.

„Ciężarem” natomiast jest inne niż dług obciążenie nabytej rzeczy lub prawa, które w chwili nabycia zmniejsza jego wartość rynkową, np. hipoteka. Odliczenie długów i ciężarów jest wyrazem istoty (elementem konstrukcyjnym) podatku od spadków i darowizn, polegającej na opodatkowaniu przyrostu czystej wartości majątku podatnika.

Na podstawie art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego – hipoteka stanowi ograniczone prawo rzeczowe. Hipotekę regulują odrębne przepisy, a mianowicie ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1007 ze zm.). W myśl art. 65 ust. 1 cyt. ustawy – w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

W oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw (…). Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych zgodnie z art. 8 ust. 3 wskazanej ustawy – określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:
1. 9637 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
2. 7276 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
3. 4902 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ww. ustawy – wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe – art. 14 ust. 2 ww. ustawy.

W myśl art. 14 ust. 3 ustawy – do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III – innych nabywców.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 15 ustawy o podatku od spadków i darowizn – zwalnia się od podatku nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że właścicielką całej nieruchomości w wyniku nieodpłatnego zniesienia współwłasności zostanie Wnioskodawczyni, posiadająca w niej przed nieodpłatnym zniesieniem współwłasności udział wynoszący 1/2. Nieruchomość jest obciążona hipoteką. Nieodpłatne zniesienie współwłasności będzie miało miejsce pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej.

Co do zasady, czynność prawna dotycząca nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości, podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podstawę opodatkowania ustala się zgodnie z art. 7 ust. 1 i 6 cyt. Ustawy. Ustanowiona na nieruchomości hipoteka stanowi obciążenie, które należy zaliczyć do długów i ciężarów w rozumieniu art. 7 ww. ustawy. Przy czym istotna jest kwota hipoteki, którą została obciążona nieruchomość, a nie kwota faktycznego zadłużenia. Może być ona zaliczona do długów i ciężarów w wysokości odpowiadającej wielkości nabytego udziału z tytułu nieodpłatnego zniesienia współwłasności.

Natomiast mając na uwadze przywołane przepisy i opisane zdarzenie przyszłe stwierdzić należy, że Wnioskodawczyni nie będzie w ogóle obciążona podatkiem od spadków i darowizn z tytułu planowanego nieodpłatnego zniesienia współwłasności z uwagi na fakt, że zostanie ono dokonane pomiędzy osobami zaliczanymi do I grupy podatkowej w rozumieniu ustawy o podatku od spadków i darowizn. Wnioskodawczyni skorzysta bowiem ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 15 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów