Postępowanie karne skarbowe a przedawnienie podatków

Przeczytaj także: Postępowanie karne skarbowe przy braku decyzji podatkowej

Zawiadomienie o wszczętym postępowaniu karnym skarbowym

Termin przedawnienia zobowiązań podatkowych wynosi 5 lat. Okres ten liczony jest zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (Dz.U. 1997 nr 137, poz. 926, ze zm.; dalej: O.p.) od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności objętego zobowiązaniem podatku.

Interpretujące treść ww. przepisu organy podatkowe stały niejednokrotnie na stanowisku, że dla spełnienia tego warunku wystarczający jest sam fakt wszczęcia postępowania karnego skarbowego przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, bez konieczności dochowania w tym terminie obowiązku informacyjnego, i uważają tak nadal (zob. wyrok WSA w Szczecinie z 22.08.2018 r., sygn. akt I SA/Sz 378/18) mimo dokonanej już w 2013 r. nowelizacji Ordynacji podatkowej, do której został wprowadzony art. 70c w brzmieniu:

„Organ podatkowy właściwy w sprawie zobowiązania podatkowego, z którego niewykonaniem wiąże się podejrzenie popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, zawiadamia podatnika o nierozpoczęciu lub zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku, o którym mowa w art. 70 § 6 pkt 1, najpóźniej z upływem terminu przedawnienia, o którym mowa w art. 70 § 1, oraz o rozpoczęciu lub dalszym biegu terminu przedawnienia po upływie okresu zawieszenia” (Dz.U. z 2013, poz. 1149).

Przepis niezgodny z konstytucją

Konieczność wprowadzenia zmian powodowana była m.in. orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 17 lipca 2012 r. stwierdził, że art. 70 § 6 pkt 1 O.p. jest niezgodny z konstytucyjną zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Trybunał uznał za niedopuszczalne osiągnięcie wskazanego w tym przepisie skutku w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia w braku dochowania przed jego upływem obowiązku informacyjnego wobec podatnika (Dz.U. z 2012, poz. 848, sygn. akt P 30/11).

Konieczność ochrony wymienionych przez Trybunał Konstytucyjny zasad potwierdza m.in. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 czerwca 2017 r. Jak wynika z przedstawionego w wyroku NSA uzasadnienia, realizacja tego zadania będzie możliwa tylko wówczas, gdy podatnik dowie się, że jego zobowiązanie podatkowe nie uległo przedawnieniu z upływem ustawowego terminu i pozna przyczynę, dlaczego tak się stało. Podatnik musi mieć świadomość, że tą przyczyną jest wszczęcie postępowania karnego skarbowego związanego właśnie z niewykonywaniem przez niego zobowiązania, którego termin przedawnienia został przerwany (sygn. akt I FSK 1838/15).

Prawidłowe zawiadomienie zawiesza bieg terminu przedawnienia

W czerwcu 2018 r. przedsiębiorca wniósł skargę na decyzję organów podatkowych obciążającą go zobowiązaniem podatkowym w podatku VAT, jak i dokonującą zabezpieczenia majątkowego tego zobowiązania. Jednym z zarzutów skargi był podniesiony przez przedsiębiorcę zarzut przedawnienia.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu oddalił skargę. Uznał zarzut przedawnienia za bezpodstawny z uwagi na to, że w tej sprawie organy dochowały wszystkich obowiązków, jakie nakłada na nie art. 70c O.p.

„Z akt sprawy wynika, że nastąpiło zawieszenie biegu terminu przedawnienia z uwagi na wszczęcie w dniu [...] postępowania karnego skarbowego. Ponadto pismem z dnia [...] zawiadomiono skarżącego o zawieszeniu biegu terminów przedawnienia zobowiązania podatkowego m.in. za miesiąc [...], o którym podatnik został zawiadomiony w dniu [...] Wobec tego stwierdzić należy, że skarżący był prawidłowo zawiadomiony o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w podatku od towarów i usług” (sygn. akt I SA/Po 481/18).

Prawo karne skarbowe i gospodarcze

Jak stanowi art. 61 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi: „Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub czynności” (Dz.U. 2002 nr 153, poz. 1270, ze zm.). Wdający się w czasochłonny spór sądowoadministracyjny z fiskusem podatnik musi mieć tego świadomość. Zwłaszcza przedsiębiorca, dla którego powiedzenie „czas to pieniądz” ma szczególne znaczenie. Również dlatego, że to przedsiębiorcy, zgodnie z wydanymi 10 sierpnia 2017 r. wytycznymi Prokuratora Generalnego odnośnie do zasad prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach o przestępstwa związane z wyłudzeniami VAT oraz innymi przestępstwami podatkowymi, są na celowniku służb ścigania. Prawo karne skarbowe i gospodarcze stanowią dziś dla prokuratorów niemal jedną dziedzinę prawa.

Dlatego w niektórych sytuacjach kryzysowych warto skierować działania tam, gdzie mogą one przynieść wymierny skutek. Składanie środków zaskarżenia możliwe jest także w postępowaniu karnym skarbowym na etapie postępowania przygotowawczego, gdzie oskarżonemu przysługuje również prawo podjęcia inicjatywy do dobrowolnego poddania się odpowiedzialności. O tym, czy w danym stanie faktycznym rezygnować, czy podejmować określone działania, decydować powinna jednak zawsze indywidualnie przeprowadzona analiza sytuacji prawnej.