Spłata z tytułu zniesienia współwłasności bez podatku od spadków i darowizn

Przeczytaj także: Otrzymana spłata bez podatku od spadków i darowizn

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W kwietniu 2012 r. zmarł ojciec wnioskodawcy, a w listopadzie 2017 r. matka. Po zmarłych rodzicach dziedziczyli wnioskodawca oraz jego brat, którzy otrzymali w spadku udziały w lokalu mieszkalnym (każdy po 50%). Udział każdego ze spadkobierców został wyceniony na 100 tys. zł.

Następnie w lipcu 2018 r. brat wnioskodawcy dokonał darowizny udziału w mieszkaniu na rzecz swojego syna. W sierpniu 2018 r. natomiast przed notariuszem wnioskodawca z bratankiem zawarli umowę zniesienia współwłasności, na mocy której została ona zniesiona w ten sposób, że lokal mieszkalny w całości przypadł bratankowi, który w zamian dokona spłaty na rzecz wnioskodawcy w wysokości 85 tys. zł. Otrzymana kwota nie przekracza zatem wartości odziedziczonego udziału w spadku.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy otrzymana spłata podlega opodatkowaniu podatek od spadków i darowizn czy też podatkiem dochodowym? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2018 r., poz. 644) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

W myśl ust. 2 tegoż przepisu podatkowi od spadków i darowizn podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. 9dreamstudio - Fotolia.com

Tylko nieodpłatne zniesienie współwłasności podlega pod spadki i darowizny

Zniesienie współwłasności bez spłat i dopłat podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W efekcie nie jest ono opodatkowane podatkiem dochodowym. Sytuacja się zmienia, gdy w zamian za swój udział podatnik otrzymuje spłatę. Wówczas przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn do takiej spłaty nie mają zastosowania i należy rozważyć, czy nie wystąpi tutaj obowiązek rozliczenia podatku dochodowego.

Jak z powyższego wynika, ustawa o podatku od spadków i darowizn ściśle określa granice przedmiotu opodatkowania, tj. nabycie według określonych tytułów, wyczerpująco wymieniając tytuły, na podstawie których nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Powyższy katalog ujęty w art. 1 ww. ustawy ma charakter zamknięty. Zatem opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn podlega wyłącznie nabycie i to tylko takie, które zostało w nim wymienione w sposób wyraźny.

Przepisy ww. ustawy nie definiują pojęć: spadek czy dział spadku oraz zniesienia współwłasności, a zatem należy odwołać się do odpowiednich przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025, ze zm.).

W myśl przepisu art. 922 § 1 ww. ustawy, przez spadkobranie należy rozumieć przejście praw i obowiązków majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Stosownie do art. 925 w zw. z art. 924 Kodeksu cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 cyt. ustawy).

Zgodnie z zapisem art. 1037 § 1 ustawy, dział spadku może nastąpić na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców. Zatem do momentu dokonania działu spadku, spadkobiercy są współwłaścicielami rzeczy i praw wchodzących w skład spadku.

Dział spadku jest zatem instytucją odrębną od dziedziczenia (nabycia spadku), który mogą ale nie muszą dokonać spadkobiercy po nabyciu spadku.

Współwłasność jest instytucją prawa cywilnego, która może mieć charakter albo współwłasności w częściach ułamkowych, albo współwłasności łącznej. Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Z kolei do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy Działu IV Księgi drugiej Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 195 ww. ustawy własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności (art. 210 i nast. Kodeksu). Zniesienie to może nastąpić poprzez podział rzeczy wspólnej, przyznanie tej rzeczy jednemu ze współwłaścicieli lub sprzedaż rzeczy. Przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli może wiązać się z obowiązkiem dokonania spłaty na rzecz pozostałych.

Spłata stanowi wyrażoną w pieniądzu równowartość udziału w majątku spadkowym (stanowiącym współwłasność) i występuje wówczas przy dziale spadku lub zniesieniu współwłasności, gdy całość majątku spadkowego (majątku objętego współwłasnością) przyznano jednemu lub kilku ze spadkobierców (współwłaścicieli). Natomiast dopłata ma wyrównać różnice powstałe wskutek fizycznego podziału majątku między spadkobierców (współwłaścicieli), gdy zachodzą rozbieżności między faktycznie przyznaną im częścią majątku a udziałem w spadku (udziałem w majątku objętym współwłasnością).

Katalog czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn określony w art. 1 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn jest katalogiem zamkniętym. Wobec tego jedynie wymienione w nim tytuły nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych stanowią przypadki podlegające opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Tym samym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych z innych tytułów, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.(…)

Z powołanych powyżej przepisów wynika, że podatkowi od spadków i darowizn podlega nieodpłatne zniesienie współwłasności. Natomiast w przypadku otrzymania spłaty, tj. odpłatnego zniesienia współwłasności obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn nie powstanie. Czynność taka nie jest bowiem wymieniona w określającym przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn art. 1, a zgodnie z art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483, ze zm.) nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Oznacza to, że jeżeli określona czynność nie została wskazana w ustawie (w tym wypadku w ustawie o podatku od spadków i darowizn), to jej dokonanie nie może powodować powstania obowiązku podatkowego. Takie właśnie odpłatne zniesienie współwłasności, tj. dokonane ze spłatą pomiędzy Wnioskodawcą a jego bratankiem ma miejsce w przedstawionym stanie faktycznym.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że przedstawione we wniosku otrzymanie spłaty nie zostało wymienione w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn jako podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym, spłata ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe, gdyż opisane otrzymanie przez niego spłaty w związku ze zniesieniem współwłasności nie podlega regulacjom ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów