Rozliczenie podatkowe: status osoby samotnie wychowującej dziecko

Przeczytaj także: Rozliczenie PIT: status samotnej matki gdy były mąż łoży na utrzymanie dzieci

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawczyni ma trójkę dzieci w wieku 11-15 lat. W czerwcu 2016 r. jej ówczesny mąż się wyprowadził. Pozew rozwodowy został złożony w dniu 20.11.2016 r., a termin rozprawy ustalono na 25.09.2017 r. Sąd w dniu 07.03.2017 roku wydał orzeczenie ustalające wysokość zabezpieczenia na czas trwania procesu rozwodowego, w którym jest zawarta informacja, że mąż wnioskodawczyni mieszka oddzielnie w wynajętym lokalu mieszkalnym i widuje się z dziećmi co drugi weekend.

Podział majątku i rozdzielność majątkową podpisano na rozprawie z dn. 17.10.2017 r., rozwód zaś został orzeczony na rozprawie w dniu 18.12.2017 r. Wyrok uprawomocnił się po trzech tygodniach, czyli 08.01.2018 r.

Od chwili wyprowadzki ojciec dzieci zajmował się nimi tylko doraźnie, w co drugi weekend. Wychowywaniem dzieci, organizowaniem codziennego życia rodzinnego, domowego, szkolnego i pozaszkolnego wnioskodawczyni zajmowała się w 2017 roku i zajmuje po dziś dzień sama.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy za 2017 r. może rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dzieci? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z przepisem art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.), od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, jeżeli ten rodzic lub opiekun w roku podatkowym samotnie wychowuje dzieci:
1. małoletnie,
2. bez względu na ich wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
3. do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie, jeżeli w roku podatkowym nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b, w łącznej wysokości przekraczającej kwotę stanowiącą iloraz kwoty zmniejszającej podatek określonej w art. 27 ust. 1b pkt 1 oraz stawki podatku, określonej w pierwszym przedziale skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, z wyjątkiem renty rodzinnej;
‒ podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

Sposób opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci nie ma zastosowania w sytuacji, gdy do osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy art. 30c, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (art. 6 ust. 8 ustawy PIT).

Wyłączenie określone w powołanym przepisie art. 6 ust. 8 ustawy PIT nie dotyczy osób, o których mowa w art. 1 pkt 2 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, niekorzystających jednocześnie z opodatkowania przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej na zasadach określonych w art. 30c, w ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym, w ustawie z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym albo w ustawie z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych (art. 6 ust. 9 ustawy PIT).

Jednocześnie zgodnie z art. 6 ust. 10 ustawy PIT, sposób opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci, nie ma zastosowania do podatników, którzy wniosek, wyrażony w zeznaniu podatkowym, określony w ust. 2 i 4, złożą po terminie, o którym mowa w art. 45 ust. 1.

W świetle powyższego, z preferencyjnego sposobu opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci, przewidzianego w art. 6 ust. 4 ustawy PIT, może skorzystać każdy, kto wypełni wszystkie warunki ustanowione przez ustawodawcę. Przyjęcie odmiennej wykładni stałoby w sprzeczności z uzasadnieniem wprowadzenia tej ulgi.

Z powołanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że przepis art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi odstępstwo od generalnej zasady indywidualnego opodatkowania. Możliwość jego zastosowania obwarowana jest szeregiem warunków wyraźnie wskazanych w tej ustawie, które należy interpretować ściśle, co oznacza, że nie można dokonywać wykładni rozszerzającej ani też zawężającej.

Osobami samotnie wychowującymi dziecko są przede wszystkim ci rodzice (przysposabiający) lub opiekunowie, którzy pozostają w stanie wolnym. Dotyczy to zarówno osób, które nigdy nie zawierały związku małżeńskiego (panna, kawaler), osób, których związek małżeński ustał wskutek śmierci współmałżonka (wdowa, wdowiec) – z wyjątkiem roku podatkowego, w którym zdarzenie to nastąpiło – jak i osób, których związek małżeński został rozwiązany poprzez orzeczenie rozwodu (rozwódka, rozwodnik). W tym ostatnim przypadku należy uznać, że status osoby rozwiedzionej nabywa się dopiero poprzez prawomocne orzeczenie o rozwiązaniu małżeństwa. W związku z tym, uzyskanie w danym roku podatkowym jedynie nieprawomocnego orzeczenia o rozwodzie, nie pozwala na uznanie danej osoby za samotnie wychowującą dziecko.

Dodatkowo podkreślić należy, że nowelizacja ustawy PIT dokonana ustawą z dnia 25 listopada 2010 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. poz. 1478), doprecyzowała dotychczasowe uregulowania dotyczące opodatkowania dochodów przez osoby samotnie wychowujące dzieci, w myśl których, aby rodzic mógł opodatkować swoje dochody na zasadach przewidzianych w art. 6 ust. 4 ustawy PIT, musi nie tylko być panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację, bądź też osobą pozostającą w związku małżeńskim z osobą pozbawioną praw rodzicielskich lub odbywającą karę pozbawienia wolności, ale musi także spełnić pozostałe warunki określone przez ustawodawcę, tj. w szczególności samotnie wychowywać dziecko, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy PIT.(…)

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny i prawny, za nieprawidłowe należy uznać stanowisko Wnioskodawczyni, zgodnie z którym za 2017 r. może korzystać z preferencyjnego rozliczenia w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko, na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w sytuacji, gdy w 2017 r. Wnioskodawczyni nie posiadała prawomocnie orzeczonego rozwodu, gdyż nabycie statusu osoby samotnie wychowującej dziecko następuje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku sądowego.

Wnioskodawczyni nie będąc w 2017 r. panną, wdową, rozwódką, ani osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, ani też osobą pozostającą w związku małżeńskim, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, nie należy bowiem do jednej z kategorii osób wymienionych w zamkniętym katalogu ustanowionym przez ustawodawcę w powołanym wyżej przepisie. Skoro Wnioskodawczyni nie można uznać w 2017 r. za osobę samotnie wychowującą dziecko w rozumieniu art. 6 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to nie przysługuje jej prawo w 2017 r. do korzystania z preferencyjnego sposobu rozliczenia, o którym mowa w tym przepisie.(…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów