Skutki w VAT braku dodatkowego badania technicznego samochodu ciężarowego

Przeczytaj także: Spóźnione badanie techniczne samochodu a pełne odliczenie VAT

Pojazdy samochodowe o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony co do zasady uprawniają do odliczenia jedynie połowy podatku VAT z faktury dokumentujących ich zakup, najem czy wydatki na bieżącą eksploatację. Wyjątkiem są te samochody, które służą wyłącznie prowadzonej działalności gospodarczej. Sposób „udowodnienia” takiego ich użytku jest różny w zależności od rodzaju pojazdu.

Spełnienie tych wymogów stwierdza się natomiast na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu zawierającego odpowiednią adnotację o spełnieniu tych wymagań.

Kiedy takie badanie przeprowadzić? Jak najszybciej – najlepiej już w chwili zakupu samochodu czy wzięcia go w leasing. Jakie będą skutki spóźnienia w przeprowadzeniu badania? Zdaniem fiskusa – konsekwencje te są bardzo poważne.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 06.07.2018 r., nr 0112-KDIL1-3.4012.309.2018.1.IT uznał, że „(…) W przypadku niewykonania dodatkowego badania technicznego (oraz braku stosownej adnotacji w dowodzie rejestracyjnym) do czasu złożenia deklaracji VAT za okres, w którym nastąpiło nabycie pojazdu uznaje się, że pojazd nie mieści się w katalogu pojazdów wskazanych w art. 86a ust. 9 pkt 1-2 ustawy, czyli pojazdów, które ze względu na swoją konstrukcję ustawowo uznawane są za pojazdy wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej. Oznacza to, że w stosunku do takiego pojazdu zastosowanie znajdą zasady ogólne. Odliczenie podatku VAT w pełnej wysokości uzależnione wówczas będzie od spełnienia warunków wskazanych w art. 86a ust. 4 pkt 1 ustawy. Zgodnie z ww. przepisem odliczenie pełne przysługuje jeżeli sposób wykorzystania pojazdu przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach jego używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tego pojazdu ewidencją przebiegu, wyklucza jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą. Ponadto w takim przypadku wystąpi również obowiązek złożenia do naczelnika urzędu skarbowego informacji o tym pojeździe (VAT-26).

Jeżeli podatnik zastosuje ograniczenie w odliczaniu podatku wówczas w momencie uzyskania zaświadczenia potwierdzającego spełnienie wymagań wskazanych w ustawie oraz dokonania odpowiedniej adnotacji w tym zakresie w dowodzie rejestracyjnym przyjmuje się, że następuje zmiana wykorzystywania takiego pojazdu i podatnik ma prawo do podwyższenia kwoty podatku naliczonego poprzez zastosowanie korekty na podstawie art. 90b ust. 1 ustawy. Przy czym wysokość dokonanej korekty podatku uzależniona będzie od momentu uzyskania zaświadczenia z dodatkowego badania technicznego oraz dokonania odpowiedniej adnotacji w tym zakresie w dowodzie rejestracyjnym. Wskazać bowiem należy, że korekta podatku dokonywana jest w odpowiedniej proporcji do pozostałego okresu korekty. Okres korekty w takim przypadku obejmuje 60 miesięcy, licząc od miesiąca, w którym nabyto pojazd samochodowy. W przypadku pojazdów o wartości początkowej do 15 tys. zł okres ten wynosi odpowiednio 12 miesięcy.

Wskazać jednakże należy, że korekcie podlegają tylko wydatki z tytułu nabycia. Pozostałe wydatki, w tym nabycie paliwa, inne wydatki eksploatacyjne oraz wydatki związane z używaniem pojazdu na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu (operacyjnego) lub innej umowy o podobnym charakterze, nie podlegają korekcie. Odliczenie tych wydatków odbywa się bowiem na bieżąco, zatem istnieje możliwość weryfikowania tego odliczania na bieżąco – w miesiącu zmiany przeznaczenia pojazdu dokonywana jest zmiana zasad odliczania. (…)”

Niestety stanowisko to jest reprezentowane w większości interpretacji wydawanych przez fiskusa (tak też np. w interpretacji z dnia 09.01. 2017 r., nr 1462-IPPP1.4512.1000.2016.1.MP).

Sądy: dokument tylko potwierdza a nie daje uprawnienie

Innego zdania są sądy administracyjne. Ich zdaniem bowiem dodatkowe badanie techniczne oraz adnotacja w dowodzie rejestracyjnym jedynie potwierdzają prawo do pełnego odliczenia VAT (są to wymogi stricte formalne), a o prawie tym decyduje konstrukcja samochodu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z dnia 17.03.2016 r., sygn. akt I SA/Ol 54/16 wyjaśnił, że „(...) zaświadczenie i wpis w dowodzie rejestracyjnym są tylko potwierdzeniem, że dany samochód spełnia wymogi, zawarte w art. 86a ust. 9 pkt 1 i 2 ustawy o VAT. Świadczy o tym wprost zapis art. 86a ust. 10 pkt 1, gdzie ustawodawca wyraźnie określił, że "spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych w ust. 9 pkt 1 i 2 stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu zawierającego odpowiednią adnotację o spełnieniu tych wymagań". Przedmiotem normy ograniczającej zasięg działania przepisu art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, zawartej w art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. a), jest samochód określonego rodzaju, a nie dokument zaświadczający, że ów samochód do tego rodzaju należy. Przy czym brak jest przepisu, który uzależniałby ograniczenie prawa do odliczenia od terminu uzyskania zaświadczenia i wpisu w dowodzie rejestracyjnym. Taki przepis funkcjonuje jedynie w przypadkach określonych przepisem art. 86a ust. 11 ustawy o VAT (...)”

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 26.01.2016 r., sygn. akt I SA/Po 1073/15 wyjaśnił, że „(...) przeprowadzenie dodatkowego badania technicznego nie jest warunkiem, którego niedopełnienie lub spełnienie z opóźnieniem skutkuje utratą prawa do pełnych odliczeń podatku VAT. (...) o prawie do dokonywania takich odliczeń, dzięki uznaniu za pojazd samochodowy wykorzystywany wyłącznie do wykonywania działalności gospodarczej podatnika, decyduje posiadanie przez pojazdy samochodowe określonych przepisami cech. Skoro zaś cechy konstrukcyjne pojazdu wskazują że może on być wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej należy przyjąć, że nałożenie na podatnika obowiązku wynikającego z art. 86a ust 10 ustawy o VAT tj wykonania dodatkowego badania technicznego ma na celu umożliwienie podatnikowi wykazanie spełnienia wymagań określonych w ust 9 art. 86a ustawy o VAT, a nie jest warunkiem dającym uprawnienie do pełnego odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków związanych z tym pojazdem. Potwierdzenie cech konstrukcyjnych pojazdu, które wykluczają jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą wydane przez stację kontroli pojazdów powinno być traktowane jako środek dowodowy do wykazania wymaganych cech pojazdu, a nie jako warunek, którego niespełnienie powoduje pozbawienie podatnika prawa do pełnego odliczenia VAT. (...)”

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 07.06.2018 r., sygn. akt I FSK 965/16 oddalił skargę kasacyjną fiskusa i wyjaśnił, że „(…) warunkiem zastosowania pełnego prawa do odliczenia podatku naliczonego jest - jak w niniejszej sprawie - spełnienie określonych cech konstrukcyjnych pojazdu, które potwierdza badanie techniczne. Jednakże istnienie tych cech konstrukcyjnych jest kryterium obiektywnym, a badanie techniczne to wymóg jedynie formalny, dowodowy, potwierdzający ich istnienie, ale nie samoistnie kreujący prawo do odliczenia.

(…) o prawie do dokonywania takich odliczeń, dzięki uznaniu za pojazd samochodowy wykorzystywany wyłącznie do wykonywania działalności gospodarczej podatnika, decyduje posiadanie przez pojazdy samochodowe określonych przepisami cech. Skoro zaś cechy konstrukcyjne pojazdu wskazują że może on być wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej należy przyjąć, że nałożenie na podatnika obowiązku wynikającego z art. 86a ust. 10 ustawy o podatku od towarów i usług, tj. wykonania dodatkowego badania technicznego ma na celu umożliwienie podatnikowi wykazanie spełnienia wymagań określonych w art. 86a ust. 9 ustawy o podatku od towarów i usług, a nie jest warunkiem dającym uprawnienie do pełnego odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków związanych z tym pojazdem. Potwierdzenie cech konstrukcyjnych pojazdu, które wykluczają jego użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą wydane przez stację kontroli pojazdów powinno być traktowane jako środek dowodowy do wykazania wymaganych cech pojazdu, a nie jako warunek, którego niespełnienie powoduje pozbawienie podatnika prawa do pełnego odliczenia VAT.(…)”

Podsumowując NSA uznał, że wykładnia prezentowana przez organ, iż niedopełnienie obowiązku dokonania badania technicznego skutkuje utratą prawa do pełnego odliczenia, w sytuacji, gdy pojazd posiada cechy konstrukcyjne uprawniające do pełnego odliczenia - narusza zasadę proporcjonalności i wykracza poza zakres restrykcji dozwolonych decyzją derogacyjną.