Przekształcenie w spółkę z o.o.: ulga na zakup kasy fiskalnej

Przeczytaj także: Jak rozliczyć zwrot ulgi na zakup kasy fiskalnej w deklaracji VAT?

Przełomowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) zapadł 2 marca 2018 r. (sygn. akt I FSK 726/16). Sentencja orzeczenia wskazywała na konieczność uchylenia w całości zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach, który oddalił skargę przedsiębiorcy na interpretację indywidualną Ministra Finansów z 5 sierpnia 2015 r. (znak: IPTPP3/4512-243/15-2/ALN) w zakresie podatku od towarów i usług. Naczelny Sąd Administracyjny, uchylając tę interpretację, uznał za błędną wykładnię przepisów prawa podatkowego dokonaną zarówno przez fiskusa, jak i przez sąd I instancji.

W ocenie sądu rozpoznającego skargę kasacyjną indywidualny przedsiębiorca może ponownie odliczyć wydatki na zakup kasy fiskalnej, jeżeli zdecydował się na przekształcenie w spółkę kapitałową. Wyrok NSA potwierdza, iż skorzystanie z takiej ulgi nie jest dopuszczalne przy innym rodzaju przekształceń, co znajduje potwierdzenie w dotychczasowym orzecznictwie sądów administracyjnych. NSA wyjaśnił również rozbieżności interpretacyjne przepisów podatkowych, które pojawiły się w związku z wcześniej ogłoszonym wyrokiem z 23 listopada 2017 r. (sygn. akt I FSK 279/16), gdzie analizie poddawane były kwestie sukcesji uniwersalnej.

Fiskus i WSA bezpodstawnie odmówiły spółce prawa do powtórnej ulgi

Omawiany wyrok wydany został przez Naczelny Sąd Administracyjny w następstwie rozpatrywanej skargi kasacyjnej, której podstawą było wykazanie, że organy podatkowe i Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w sposób błędny i nieuprawniony odmówiły podatnikowi skorzystania z powtórnego prawa do ulgi z tytułu zakupu kas rejestrujących. W tym zakresie skarżąca spółka wywodziła, że na podstawie art. 111 ust. 4 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r. poz. 1221, dalej: „ustawa o VAT”) uprawniona była do otrzymania zwrotu kwot wydanych na zakup kas rejestrujących zgłoszonych na dzień rozpoczęcia ewidencjonowania w wysokości 90% jej zakupu bez podatku, ale w wysokości nie więcej niż 700 zł.

Stan faktyczny sprawy wskazywał, że w 2014 r. nastąpił wpis przekształcenia jednoosobowego przedsiębiorstwa w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Podstawą prawną dokonanego przekształcenia był art. 551 w zw. z art. 584 Ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1577, dalej: „k.s.h.”). Zmiana formy prawnej skutkowała zarejestrowaniem spółki w KRS i otrzymaniem przez nią nowych numerów NIP oraz REGON.

Po przekształceniu działalności gospodarczej nowa spółka wymieniła kasy fiskalne i poinformowała urząd skarbowy o rozpoczęciu obowiązku ewidencjonowania, wskazując liczbę urządzeń oraz miejsce ich używania. Jednocześnie powstała w wyniku transformacji spółka wystąpiła do fiskusa z zapytaniem o możliwość skorzystania z odliczenia wydatków poniesionych na zakup kas fiskalnych na podstawie art. 111 ust. 4 ustawy o VAT.

Otrzymawszy negatywną interpretację indywidualną, podmiot zdecydował się złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach. Sąd I instancji podtrzymał wykładnię przepisów dokonaną przez Ministerstwo Finansów – uzasadnił to, twierdząc, że w rozpoznawanej sprawie nie doszło do likwidacji jednoosobowej działalności gospodarczej osoby fizycznej. Sąd administracyjny podkreślił za organem, że proces przekształcenia w istocie dotyczył zmiany formy prawnej prowadzonej działalności, a więc wystąpiła kontynuacja istniejącego obowiązku prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kasy rejestrującej. Uznawszy, że w przekształconej spółce nie powstał nowy obowiązek ewidencjonowania obrotu za pomocą ww. urządzeń, fiskus oraz WSA w Kielcach odmówiły spółce prawa do ponownego odliczenia poniesionego przez nią wydatku. Skarżąca spółka nie zgodziła się z tym stanowiskiem i zdecydowała się złożyć skargę kasacyjną.

NSA wskazał na dokonanie niewłaściwej wykładni przepisów prawa podatkowego

Na gruncie rozpatrywanej sprawy Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że zarówno w uzasadnieniu interpretacji indywidualnej, jak i wyroku sądu I instancji nie dokonano wykładni przepisów Ustawy dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 800, dalej: „Ordynacja podatkowa”). W szczególności nie dokonano prawidłowej analizy art. 112b Ordynacji podatkowej w związku z art. 93a § 4 tej ustawy. W konsekwencji pominięto fakt, że w niniejszej sprawie nie doszło do pełnej sukcesji podatkowej.

Sąd rozpoznający skargę kasacyjną zwrócił szczególną uwagę na to, że sukcesja praw podatkowych następuje z mocy przepisów ustawy (art. 93a § 4 Ordynacji podatkowej). Natomiast do przejęcia zobowiązań przez osoby trzecie niezbędne jest wydanie decyzji na podstawie art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej. Zasadnicze znaczenie dla rozpatrywanej sprawy miała również właściwa wykładnia art. 112b Ordynacji podatkowej, zgodnie z którym za osobę trzecią uznaje się jednoosobową spółkę kapitałową powstałą w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa będącego osobą fizyczną.

Tym samym NSA podkreślił, że organy rozpoznające sprawę w niższych instancjach nieprawidłowo przyjęły, że odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości podatkowe oznacza przejęcie obowiązków. NSA, rozpatrując skargę kasacyjną co do uprawnień spółki do ponownego skorzystania z ulgi na zakup kas rejestrujących, podkreślił: „Przytoczenie pełnej treści art. 93a Ordynacji podatkowej jest o tyle istotne, że w treści tego przepisu ustawodawca przewidział inny zakres sukcesji w zależności od formy prawnej przekształcenia. Nie ulega wątpliwości – co także dostrzegł organ i orzekający Sąd pierwszej instancji – iż w przypadku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w jednoosobową spółkę kapitałową (jak w niniejszej sprawie) spółka ta wstępuje jedynie w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa przekształcanego przedsiębiorcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, a nie obowiązki”.

Naczelny Sąd Administracyjny – przyznając rację skarżącej spółce – podkreślał konieczność prawidłowej wykładni art. 93a § 1, § 2 oraz § 3 Ordynacji podatkowej. Wskazane regulacje wskazują na zdarzenie sukcesji uniwersalnej, czyli przejęcia wszelkich praw i obowiązków przekształcanej osoby albo spółki. NSA zwrócił też uwagę na art. 93a § 4 Ordynacji podatkowej, który stanowi, że spółka po transformacji z mocy prawa przejmuje jedynie prawa wynikające z przepisów podatkowych dotyczące przekształcanego podmiotu. Tym samym odpowiedzialność osoby trzeciej za zaległości podatkowe nie może być utożsamiana ze wstąpieniem spółki w obowiązki osoby fizycznej, wobec czego błędna była interpretacja przepisów prawa podatkowego dokonana przez fiskusa i WSA w Kielcach.

Przekształcenie spółki w spółkę wyklucza powtórne prawo do ulgi

Powtórne skorzystanie z ulgi nie będzie możliwe w przypadku, kiedy nowa osoba prawna utworzona zostaje w wyniku przekształcenia, łączenia czy przejęcia spółek osobowych lub kapitałowych i wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki poprzednika prawnego (sukcesja generalna). Stanowisko takie znalazło potwierdzenie w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 listopada 2017 r. (sygn. akt I FSK 279/16), który rozstrzygnął zagadnienie możliwości skorzystania z ponownej ulgi na zakup kasy rejestrującej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która przejęła spółkę komandytową.

Stan faktyczny dotyczył połączenia spółek prawa handlowego w trybie przejęcia całego majątku spółki przejmowanej przez spółkę przejmującą (art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h.). Spółka przejmowana prowadziła ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. W przeszłości, na podstawie art. 111 ust. 4 ustawy o VAT, odliczyła od podatku należnego kwotę wydatkowaną na zakup kas rejestrujących. Spółka przejmująca zdecydowała, że przed dniem połączenia zakupi kasy rejestrujące, natomiast w dniu poprzedzającym dzień połączenia zakończona zostanie praca „starych” kas fiskalnych. Planując zdarzenie przyszłe, spółka zdecydowała się zadać organowi podatkowemu pytanie, czy będzie mogła skorzystać z prawa odliczenia od podatku kwoty wydatkowanej na zakup każdej z kas rejestrujących.

Wojewódzki Sąd w Poznaniu wyrokiem z 12 listopada 2015 r. (sygn. akt I SA/Po 993/15) oddalił skargę na rozstrzygnięcie Izby Skarbowej w Poznaniu. Uznał bowiem, iż w takim stanie prawnym i faktycznym dochodzi do sukcesji uniwersalnej. Oznacza to przejęcie przez nową spółkę po jej poprzedniczce prawnej zarówno praw, jak i obowiązków, w tym zobowiązania ewidencji za pomocą kas rejestrujących. Organy podtrzymały dotychczasową praktykę, zgodnie z którą nabycie kolejnych kas po dacie powstania obowiązku ewidencjonowania nie uprawnia podatnika do skorzystania z ustanowionej ulgi (zob. wyrok WSA w Krakowie z 17 lipca 2014 r., sygn. akt I SA/Kr 729/14; wyrok NSA z 26 lutego 2013 r., sygn. akt I FSK 494/12). W świetle powyższego Izba Skarbowa w Poznaniu i WSA w Poznaniu uznały, że nie istnieją podstawy do ponownego odliczenia wydatku na kasę fiskalną, ponieważ w myśl art. 93 § 1 i § 2 Ordynacji podatkowej spółka nie rozpoczynała ewidencjonowania fiskalnego.

Stanowisko takie potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 23 listopada 2017 r. (sygn. akt I FSK 279/16), który zwrócił uwagę, że na gruncie art. 111 ust. 4 ustawy o VAT prawo do skorzystania z ulgi ma charakter jednorazowy, odnoszący się do całości dotychczasowej działalności gospodarczej podmiotu chcącego skorzystać z takiego uprawnienia. NSA uznał, że w przypadku przejęcia spółki komandytowej, która otrzymała w przeszłości ulgę na zakup kas, spółka ją przejmująca nie nabywa ponownie prawa do odliczenia. Istotą sukcesji z art. 93 Ordynacji podatkowej jest bowiem takie korzystanie z uprawnień poprzednika, jak gdyby w ogóle nie nastąpiło połączenie spółek przez przejęcie (wyrok NSA z 14 lutego 2014 r., sygn. akt II FSK 536/12).

Rodzaj przekształcenia ma zatem decydujące znaczenie, jeśli chodzi o prawo do ponownego odliczenia wydatków na kasę fiskalną. Nie będzie ono przysługiwało przekształconemu przedsiębiorstwu, jeżeli na gruncie przepisów prawa podatkowego dochodzi do sukcesji uniwersalnej (generalnej). Uprawnienie takie przysługuje natomiast indywidualnemu przedsiębiorcy, który przekształci swoją działalność w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.