System podzielonej płatności: specyfika rachunku VAT

Przeczytaj także: Podzielona płatność: czy każdy przedsiębiorca będzie miał rachunek VAT?

Utworzenie rachunku VAT

Każdy przedsiębiorca posiadający firmowe konto zapewne otrzymał już ze swojego banku informację o utworzeniu mu rachunku VAT. Rachunek VAT jest rachunkiem prowadzonym do rachunku rozliczeniowego i bez tego nie może zostać utworzony. Banki i SKOK-i miały obowiązek utworzyć rachunki VAT do rachunków rozliczeniowych do końca czerwca 2018 r. Bank bądź SKOK otwierał u siebie jeden taki rachunek, bez względu na liczbę prowadzonych rachunków bieżących.

Otworzenie rachunku VAT nie wymagało przy tym zawarcia odrębnej umowy z bankiem. Każdy podatnik mający na dzień 30.06.2018 r. firmowy rachunek bieżący winien mieć utworzony rachunek VAT. To samo tyczy się tych, którzy firmowe konto otworzą po tej dacie. Co przy tym niezwykle ważne, bank bądź SKOK jest obowiązany prowadzić taki rachunek nieodpłatnie. Niestety można przypuszczać, że w związku z tym zwiększą się koszty obsługi rachunków bieżących.

Bank co do zasady tworzy dla danego podatnika tylko jeden rachunek VAT bez względu na liczbę posiadanych rachunków bieżących. Jednakże strony mogą postanowić o większej liczbie takich rachunków. Te mogą też być oprocentowany – również ta kwestia zależy od ustaleń pomiędzy stronami (co w praktyce będzie się jednak raczej skłaniać ku propozycji konkretnego banku).

Kolejną istotną kwestią jest to, że rachunek taki jest prowadzony w złotych polskich i tylko do kont prowadzonych w tej walucie jest on tworzony. Dla rachunków prowadzonych w walutach obcych rachunków VAT nie otwiera się. Podatnik nie otrzyma też do niego karty płatniczej (z uwagi na specyficzny sposób korzystania ze środków tam zgromadzonych, o czym mowa będzie niżej).

Uznania i obciążenia rachunku VAT

Podzielona płatność polega na tym, że środki znajdujące się na rachunkach VAT mogą być wykorzystane tylko w ściśle określonych celach. Z drugiej strony na takie konta wpływają wyłącznie kwoty pod określonymi tytułami. Nie jest to zwykły rachunek rozliczeniowy.

Uznania rachunku VAT
I tak rachunek VAT może być uznany tylko z tytułu zapłaty kwoty odpowiadającej kwocie VAT przy użyciu komunikatu przelewu, o którym mowa w art. 108a ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług. Bank nie będzie przy tym dokonywał samodzielnego podziału na wartość netto i VAT. To podatnik (zlecający przelew) bowiem, w komunikacie przelewu, wskaże kwotę podatku, która ma trafić na rachunek VAT kontrahenta.

Po wtóre rachunek VAT może być uznany z tytułu wpłaty podatku VAT przez podatnika, o którym mowa w art. 103 ust. 5a ustawy o VAT, na rzecz płatnika, o którym mowa w art. 17a tej ustawy, przy użyciu komunikatu przelewu. Chodzi tutaj o sytuację, w której posiadacz rachunku VAT jest płatnikiem tego podatku jako podmiot uczestniczący w procesie nabycia wewnątrzwspólnotowego paliw silnikowego.

Trzecim przypadkiem jest przekazanie określonej kwoty na rachunek VAT z innego rachunku VAT tego podatnika – prowadzonego w tym samym banku (SKOK-u).

Przypadek czwarty obejmuje uznanie rachunku VAT z tytułu zwrotu kwoty odpowiadającej kwocie podatku od towarów i usług w przypadkach, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1–3 i ust. 14 ustawy o VAT, wynikającego z wystawionej przez podatnika faktury korygującej. Co przy tym istotne podatnik, na rzecz którego ma zostać zwrócona część należności w związku z wystawieniem faktury korygującej, może otrzymać zwrot kwoty podatku na rachunek VAT bez względu na to, czy sam przy regulowaniu obecnie korygowanej płatności stosował mechanizm podzielonej płatności.

Piątym – ostatnim przypadkiem zasilenia rachunku VAT jest zwrot bezpośredni tego podatku otrzymany z urzędu skarbowego. Zwrot taki nastąpi w ciągu 25 dni od złożenia deklaracji, w której zostanie on wykazany. Niestety skorzystanie z tej opcji będzie skutkować dla wielu firm zwrotem iluzorycznym. Zgromadzone na rachunku VAT środki pieniężne mogą być wykorzystane jedynie w określony sposób. Inne ich przeznaczenie (a w związku z tym przekazanie na „zwykły” rachunek rozliczeniowy) jest możliwe jedynie za zgodą fiskusa.

Obciążenia rachunku VAT
Właściciel rachunku VAT nie ma swobody ani dowolności w rozporządzaniu środkami na nim znajdującymi się (chociaż te należą do niego).

I tak po pierwsze, rachunek VAT może być obciążony z tytułu płatności kwoty VAT odpowiadającej całości lub części tej kwoty z tytułu nabycia towarów lub usług. Wydaje się, że to najszybszy sposób upłynnienia środków pieniężnych zgromadzonych na takim rachunku.

Drugim przypadkiem jest obciążenie rachunku VAT z tytułu zwrotu kwoty odpowiadającej kwocie podatku VAT w przypadkach, o których mowa w art. 29a ust. 10 pkt 1–3 i ust. 14 ustawy o VAT, wynikającego z wystawionej przez podatnika faktury korygującej, na rachunek VAT nabywcy towarów lub usług (bez względu na to, czy nabywca dokonując płatności za pierwotnie wystawioną fakturę skorzystał ze split payment czy nie). Również tutaj środki wypływające z rachunku VAT mogą trafić tylko i wyłącznie na rachunek VAT odbiorcy przelewu.

Po trzecie, środki z rachunku VAT mogą zostać przelane tytułem wpłaty podatku VAT na konto urzędu skarbowego, dodatkowego zobowiązania podatkowego (z tego tytułu), odsetek za zwłokę w podatku VAT lub odsetek za zwłokę od dodatkowego zobowiązania podatkowego.

Czwarty przypadek wykorzystania środków na rachunku VAT to dokonanie wpłaty tego podatku przez podatnika, o którym mowa w art. 103 ust. 5a ustawy o VAT, na rzecz płatnika (czyli w zakresie wewnątrzwspólnotowego nabycia paliwa).

Piąty przypadek to przekazanie przy użyciu komunikatu przelewu kwoty odpowiadającej kwocie podatku VAT na rachunek VAT dostawcy towarów lub usługodawcy przez posiadacza rachunku, który:
a) otrzymał płatność przy użyciu komunikatu przelewu oraz
b) nie jest dostawcą towarów lub usługodawcą wskazanym na fakturze, za którą jest dokonywana płatność.

Po szóste, rachunek VAT może być obciążony z tytułu zwrotu przy użyciu komunikatu przelewu nienależnie otrzymanej płatności - na rachunek VAT posiadacza rachunku, od którego otrzymano tę płatność przy użyciu komunikatu przelewu.

Dwa powyższe przewidują zatem przypadki omyłkowego otrzymania zapłaty za towary i usługi świadczone przez inny podmiot. Podatnik może tutaj albo zwrócić pieniądze podmiotowi, od którego je otrzymał, albo przekazać właściwemu sprzedawcy

Siódmym przypadkiem jest przekazanie środków z rachunku VAT podatnika na inny jego rachunek VAT, ale prowadzony w tym samym banku (SKOK-u; przekazy własne).

Przypadek ósmy obejmuje obciążenie rachunku VAT z tytułu przekazania środków na rachunek wskazany przez naczelnika urzędu skarbowego w informacji o postanowieniu zezwalającym na takie przekazanie. Podatnik musi jednak wystąpić z wnioskiem do urzędu skarbowego o zgodę na takie przekazania. Fiskus ma na jej udzielenie aż 60 dni od złożenia wniosku. Może przy tym wydać decyzję odmowną.

W sytuacji dziewiątej rachunek VAT może być obciążony z tytułu przekazania środków na rachunek rozliczeniowy państwowej jednostki budżetowej, gdy jest on prowadzony dla rachunku będącego rachunkiem bieżącym bądź rachunkiem pomocniczym państwowej jednostki budżetowej. Takie podmioty nie potrzebują zgody fiskusa na upłynnienie środków znajdujących się na rachunku VAT.

I wreszcie po dziesiąte, rachunek VAT może być obciążony z tytułu realizacji zajęcia na podstawie administracyjnego tytułu wykonawczego, dotyczącego egzekucji należności z tytułu podatku od towarów i usług.

Przepisy prawa nie dopuszczają innej możliwości uznania czy obciążenia rachunku VAT. Jak nietrudno zauważyć, pomimo że środki pieniężne znajdujące się na rachunku VAT pozostają własnością podatnika, to dysponować może on nimi w bardzo ograniczonym zakresie.

Kolejność operacji na rachunku VAT

Zgodnie z art. 62c ustawy Prawo bankowe:

1. W celu realizacji przelewu bank w pierwszej kolejności obciąża kwotą podatku od towarów i usług rachunek VAT nabywcy towarów i usług i uznaje tą kwotą jego rachunek rozliczeniowy zgodnie z komunikatem przelewu.
2. W przypadku braku środków na rachunku VAT, w celu realizacji przelewu, bank obciąża wyłącznie rachunek rozliczeniowy nabywcy towarów i usług kwotą odpowiadającą wartości sprzedaży brutto wskazanej w komunikacie przelewu.
3. W przypadku posiadania środków na rachunku VAT w wysokości niewystarczającej na zapłatę kwoty odpowiadającej kwocie podatku od towarów i usług wskazanej w komunikacie przelewu, w celu realizacji przelewu, bank obciąża rachunek VAT do wysokości salda na tym rachunku i uznaje tą kwotą rachunek rozliczeniowy nabywcy towarów i usług, na podstawie komunikatu przelewu.
4. W przypadku posiadania środków na rachunku rozliczeniowym w wysokości niewystarczającej na zapłatę kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży brutto wskazanej w komunikacie przelewu bank nie realizuje przelewu.

Likwidacja rachunku

Przed zamknięciem rachunku rozliczeniowego bank zamyka rachunek VAT, który jest prowadzony dla tego rachunku rozliczeniowego, o ile ten rachunek VAT nie jest prowadzony dla innego rachunku rozliczeniowego.

Zanim to jednak nastąpi:

• bank uznaje kwotą środków zgromadzonych na rachunku VAT, na dzień zamknięcia rachunku VAT, wskazany przez posiadacza rachunku VAT jego inny rachunek VAT, prowadzony w tym samym banku,
• na inny rachunek rozliczeniowy podatnika, ale tylko na podstawie postanowienia organu podatkowego.