Separacja a podatek od darowizny mieszkania

Przeczytaj także: Mieszkanie od brata zwolnione z podatku od spadków i darowizn

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wyrokiem Sądu Okręgowego z 20 maja 2005 r. orzeczono separację małżonków. Małżonkowie ci są współwłaścicielami w udziałach wynoszących po ½ części każdy, stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego znajdującego się w budynku mieszkalnym, który to nabyli oni w grudniu 2017 r.

Obecnie wnioskodawczyni zamierza zawrzeć ze swoim mężem, w którym pozostaje w separacji, umowę darowizny, na mocy której przekaże on jej cały swój udział w powyższym mieszkaniu (oraz związanym z nim udziałem w nieruchomości wspólnej). Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy w stosunku do otrzymanej darowizny może skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2018 r., poz. 644), podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny.

Stosownie do art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Andrey Popov - Fotolia.com

Separacja to nie rozwó - nie pozbawia ulgi podatkowej

Separacja nie skutkuje ustaniem małżeństwa. To ustaje tylko na skutek śmierci, unieważnienia, uznania za zmarłego czy rozwodu. Powyższe ma niezwykle istotne skutki w podatku od spadków i darowizn. Ponieważ bowiem separacja nie skutkuje ustaniem małżeństwa, to małżonkowie znajdujący się w separacji mogą korzystać ze zwolnienia przewidzianego dla najbliższej rodziny.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 9637 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

Na podstawie art. 14 ust. 1 powyższej ustawy, wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.

Art. 14 ust. 2 ww. ustawy stanowi, że zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, do grupy I podatkowej zalicza się małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Jak z powyższych przepisów wynika, nabycie w drodze darowizny co do zasady podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Natomiast stosownie do przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (Dz.U. 2015, poz. 2060).

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1-2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Stosownie do art. 4a ust. 4 ww. ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
a. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
b. nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.

Wyżej wymienione zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa. (art. 4 ust. 4 cyt. ustawy).(...)

Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „darowizna” należy odwołać się do odpowiednich przepisów Kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r., poz. 1025) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku.
Z treści wniosku wynika, że w małżeństwie Wnioskodawczyni orzeczono separację.

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 2017 r., poz. 682, ze zm.) małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.

Małżeństwo zostaje również zawarte, gdy mężczyzna i kobieta zawierający związek małżeński podlegający prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego w obecności duchownego oświadczą wolę jednoczesnego zawarcia małżeństwa podlegającego prawu polskiemu i kierownik urzędu stanu cywilnego następnie sporządzi akt małżeństwa. Gdy zostaną spełnione powyższe przesłanki, małżeństwo uważa się za zawarte w chwili złożenia oświadczenia woli w obecności duchownego (art. 1 § 2 ww. ustawy)

W myśl art. 611 § 1 cyt. ustawy, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 614 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy).

Stosownie do treści art. 616 § 1 i 2 ustawy, na zgodne żądanie małżonków sąd orzeka o zniesieniu separacji; z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki.

Mając na względzie przytoczone wyżej przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy stwierdzić, że orzeczenie separacji przez Sąd nie oznacza ustania małżeństwa, które zgodnie z przepisami ww. Kodeksu „ustaje” na skutek:
• śmierci biologicznej jednego z małżonków,
• unieważnienia (art. 17),
• uznania małżonka za zmarłego (art. 55),
• orzeczenia rozwodu (art. 56).

Generalnie separacja odnosi taki skutek prawny jak rozwód, jednakże z wyłączeniem unormowań zawartych w ustawie. Zakres wyłączeń od skutków takich jak w razie orzeczenia rozwodu jest dość szeroki i wynika z faktu, że małżonkowie w dalszym ciągu pozostają w małżeństwie, bowiem pomimo separacji orzeczonej przez Sąd małżeństwo trwa nadal.

Przechodząc na grunt ustawy o podatku od spadków i darowizn należy zauważyć, że w odniesieniu do przepisów podatkowych nie ma podstaw odmiennego rozumienia małżeństwa, niż to które zostało ukształtowane w prawie rodzinnym, co oznacza, że należy stosować przepisy prawa rodzinnego przy wykładni przepisów prawa podatkowego. Wobec tego skoro w ustawie o podatku od spadku i darowizn brak jest odmiennych uregulowań dla małżonków w trakcie separacji, to należy przyjąć, że małżonkowie ci nadal pozostają zakwalifikowani do I grupy podatkowej.

Skoro zatem, w myśl art. 14 ust. 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zaliczenie do poszczególnych grup podatkowych zależy od osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe, to małżonkowie, wobec których Sąd orzekł separację na podstawie art. 611 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nadal podlegają zaliczeniu do I grupy podatkowej określonej w art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Odnosząc powołane powyżej przepisy do przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego, wskazać należy, że darowizna ½ udziału w lokalu mieszkalnym wraz ze związanym z nim udziałem w nieruchomości wspólnej podlega regulacjom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przy czym, w przypadku, gdy darowizna następuje na rzecz osób wymienionych w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – jest zwolniona z opodatkowania, przy spełnieniu pozostałych przesłanek w tym przepisie zawartych. W przedmiotowej sprawie darującym na rzecz Wnioskodawczyni będzie jej mąż, czyli osoba wymieniona w treści art. 4a ust. 1 ww. ustawy. Tym samym będzie istniała podstawa do zastosowania zwolnienia podatkowego przewidzianego w powołanym wyżej art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Dla zastosowania omawianego zwolnienia nie ma bowiem znaczenia, że pomiędzy małżonkami została orzeczona separacja. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów