Pułapka podatkowa przy umowach darowizny w rodzinie

Przeczytaj także: Mieszkanie od brata zwolnione z podatku od spadków i darowizn

Darowizny w rodzinie są wolne od podatku. To huczne hasło jest często powtarzane i nie można mu zarzucić błędu. Sprawa jest prosta, gdy pieniądze czy inne składniki majątku bądź prawa majątkowe są przekazywane pomiędzy rodzeństwem czy rodzicami a dziećmi. Wówczas faktycznie pełne zwolnienie z podatku od darowizny przysługuje. Trzeba jedynie pamiętać, aby o takiej darowiźnie powiadomić na czas urząd skarbowy obdarowanego (to on powinien dokonać takiego powiadomienia w ciągu 6 miesięcy od darowizny, a w przypadku darowizny pieniędzy dodatkowo trzeba ją potwierdzić przelewem bankowym bądź przekazem pocztowym), chyba że sama umowa przyjmie formę aktu notarialnego.

Jak nietrudno zauważyć, w grupie tej zabrakło szwagierki, bratowej, szwagra, synowej czy zięcia. Często o tym zapominamy, zaś brak odpowiedniego skonstruowania umowy prowadzi do problemów finansowych. Jeżeli bowiem dla przykładu rodzice przekazują darowiznę swojemu dziecku oraz jego małżonkowi do majątku wspólnego - dziecko korzysta z pełnego zwolnienia od podatku ale jego małżonek już nie. Może on wprawdzie skorzystać z innych ewentualnych ulg i zwolnień, ale nie z tego przewidzianego dla najbliższej rodziny.


Ile podatku w takim przypadku trzeba zapłacić? Tutaj także fiskus nie miał dobrej wiadomości dla wnioskującej o wydanie interpretacji. W stosunku do darczyńcy znajduje się bowiem ona w drugiej grupie podatkowej (umieszczono w niej m.in. małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków). W związku z tym kwota wolna od podatku wynosi dla niej jedynie 7 276 zł, a stawki podatku zaczynają się od 7% a na 12% kończą). Dla przykładu jeżeli wartość nieruchomości przypadająca na wnioskodawczynię wynosi 250 000 zł, to pomimo zastosowania kwoty wolnej od podatku, będzie ona zobowiązana do zapłaty daniny w wysokości 28 305 zł (szczegóły zobacz tutaj: Wartość podatku od darowizny w wysokości 250 000 w drugiej grupie podatkowej).

Sytuacja wyglądałaby tutaj zgoła inaczej, gdyby darczyńca przekazał darowiznę wyłącznie swojemu bratu do majątku osobistego. W takim bowiem przypadku obdarowany i darczyńca mieszczą się w zerowej grupie podatkowej i dzięki temu możliwe jest skorzystanie z pełnego zwolnienia. A ponieważ darowizna nieruchomości następuje zawsze w formie aktu notarialnego, obdarowany nie musi już jej zgłaszać fiskusowi.

Bez podatku byłoby również przekazanie tej nieruchomości przez męża do majątku wspólnego. Jak zatem widać brak odpowiedniej konstrukcji umowy może narazić tutaj podatników na zapłatę stosunkowo wysokiego podatku.

Podobna sytuacja występuje w przypadku przekazania darowizn od rodziców na rzecz dzieci i ich małżonków (chociaż tutaj wartość podatku spada z uwagi na to, że małżonek dziecka mieści się w pierwszej grupie podatkowej oraz darczyńców jest dwóch, dzięki czemu rośnie kwota wolna od podatku).

Darowizna od małżonków

Sytuacja jest równie skomplikowana, gdy darowizna pochodzi ze wspólnego majątku małżeńskiego. Wówczas bowiem co do zasady darczyńców zawsze jest dwóch - czyli oboje małżonków. Otrzymując taką darowiznę zatem od brata (i jego żony) czy własnego dziecka (i jego małżonka) obdarowany (bądź obdarowani) również muszą liczyć się z zapłatą podatku.

Wszystko się zmienia, gdy darczyńcą jest w takim przypadku jedynie brat czy siostra bądź dziecko (lub rodzice) a jego małżonek jedynie wyraża zgodę na udzieleni tej darowizny (nie pozostając jednocześnie stroną umowy). Nawet fiskus w takich przypadkach pozwala skorzystać z pełnego zwolnienia.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 07.10.2016 r. nr 2461-IBPB-2-1.4515.237.2016.2.JWe przyznał, że darowizna pomiędzy najbliższą rodziną korzysta z pełnego zwolnienia od podatku, pod warunkiem spełnienia warunków wymienionych w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Dla takiego „ „(...) rozstrzygnięcia pozostaje bez wpływu fakt, że darowizna pochodzić będzie z majątku wspólnego siostry i jej męża. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2015 r., poz. 2082, ze zm.), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych. W art. 37 § 4 ww. Kodeksu ustawodawca postanowił, że jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże, co wynika z § 2 omawianego przepisu ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w przypadku gdy jej przedmiotem są środki objęte wspólnością majątkową. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną umowy darowizny.(...)”

We wniosku o interpretację wnioskodawczyni wskazała, że jej siostra chce jej podarować środki pieniężne lub/i nieruchomość lub/i lokal mieszkalny. Składniki te objęte są wspólnością majątkową małżeńską. Sama umowa darowizny będzie jednakże zawarta tylko pomiędzy siostrami, a szwagier jedynie zaakceptuje darowiznę poprzez odręczne złożenie na umowie akceptacji dokonania darowizny i potwierdzenie jej własnoręcznym podpisem.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 27.06.2017 r. nr 0111-KDIB4.4015.67.2017.1.PB. wyjaśnił natomiast, że w takim modelu przeszkodą w skorzystaniu z pełnego zwolnienia nie jest przelew pieniędzy z konta należącego do obojga małżonków (gdzie darczyńcą jest tylko jeden z nich).

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 26.06.2015 r. nr IBPBII/1/4515-52/15/MCZ dopuścił z kolei sytuację odwrotną. Jego zdaniem dopuszczalne jest przekazanie takich pieniędzy na konto bankowe małżonka obdarowanego, o ile powyższe wynika z samej umowy, jak też zostanie w niej zawarte, że darowizna następuje na rzecz jedynie obdarowanego a nie jego żony.

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 24.06.2014 r. nr IPPB2/436-309/14-2/MZ przyznał natomiast, że darowizna w jednym akcie notarialnym nieruchomości w ten sposób, że najpierw rodzice męża darują mu tę nieruchomość, po czym mąż przekaże połowę własności nieruchomości darowizną swojej żonie, będzie korzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn.

Jak zatem widać z powyższego, przemyślane rozwiązania i odpowiednia konstrukcja zapisów w umowie darowizny pozwala często znacznie zaoszczędzić na podatku. Brak zastosowania odpowiednich rozwiązań, często wynikający z niewiedzy bądź wprowadzenia w błąd, może natomiast nas słono kosztować.