Informacje o stosunkach cywilnoprawnych: fiskus chce więcej niż mu się należy

Przeczytaj także: Zasady i tryb składania zażalenia od postanowienia w sprawie podatkowej

I tak na podstawie art. 8 2§ 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej podatnicy są zobowiązani do sporządzania i przekazywania informacji:

1. na pisemne żądanie organu podatkowego - o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę;
2. bez wezwania przez organ podatkowy - o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego;
3. w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Cytowany przepis art. 82 § 1 pkt 1 zawiera otwarty katalog zdarzeń, mogących mieć wpływ na rozliczenia podatnika, co do których informacje zobowiązany jest on przekazać na pisemne żądanie. Powoduje to, że przepis ten jest chętnie wykorzystywany przez organy podatkowe, przy czym w praktyce bywa nadużywany ze względu na ogólne sformułowania jakimi się posługuje.

Aktualność zachowała w tej kwestii interpretacja indywidualna przepisów prawa podatkowego wydana przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie w dniu 4 grudnia 2008 roku, znak: IPPP1/443-1705/08-3/IG, zgodnie z którą w trybie przekazywania informacji podatkowych, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do przekazywania kserokopii dokumentów.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie, w wyroku z dnia 27 kwietnia 2009 roku, sygn. akt II SA/Wa 1614/08 stwierdził, że na podstawie powołanego przepisu mogą zostać zobowiązane do sporządzania i przekazywania informacji wszystkie rodzaje podmiotów, z wyjątkiem osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Informacje wymagane na podstawie wniosku organu podatkowego powiązane być muszą, przynajmniej potencjalnie, z powstawaniem obowiązku podatkowego lub wymiarem podatku. Organ podatkowy w kierowanym do podmiotu wniosku obowiązany jest określić zakres żądanych informacji, ale nie musi wskazywać innych szczegółów związanych ze sprawą. Adresat nie jest uprawniony do badania zasadności wniosku ze względu na przydatność wymaganych informacji dla działań organu podatkowego. Organ jednak powinien, w miarę możliwości, ograniczyć zakres żądanych danych do niezbędnego minimum.

Nieuzasadnione jest zatem żądanie przez organy podatkowe szczegółowych i rozbudowanych informacji, co niestety często zdarza się w praktyce.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że przepis art. 82 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej nie stanowi podstawy do uzyskiwania informacji przez organy podatkowe w toku postępowania podatkowego, natomiast uzyskane na jego podstawie informacje mogą być wykorzystywane w postępowaniu jako dowody, a następnie uzupełniane i oceniane. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 31 marca 2009r., sygn. akt I OSK 440/08.

Zatem na podstawie przepisu art. 82 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej organy pozyskują informacje, gdy nie toczy się postępowanie podatkowe, czynności sprawdzające, bądź kontrola podatkowa. Celem takich działań jest przede wszystkim weryfikacja danych wynikających z deklaracji podatkowych, a w przypadku wystąpienia niezgodności pomiędzy deklaracjami a uzyskanymi informacjami, wszczynane jest jedno z powyższych postępowań.

Ogólne zapisy art. 82 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej zostały doprecyzowane w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 24 grudnia 2002 r. w sprawie informacji podatkowych. (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 68). Rozporządzenie różnicuje zakres przekazywania informacji podatkowych o zawartych umowach cywilnoprawnych albo umowach prawa pracy na pisemne żądanie organu podatkowego, ze względu na przedmiot wartości umów:

1. jeżeli suma należności albo suma zobowiązań wynikająca z takich umów zawartych w roku podatkowym z tym samym podmiotem przekroczyła równowartość 10 000 euro, obowiązek sporządzenia informacji dotyczy wszystkich umów zawartych z tym podmiotem bez względu na wartość należności lub zobowiązań wynikającą z poszczególnych umów – ta kategoria odnosi się do osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej,
2. jeżeli wartość należności albo zobowiązania wynikającego z jednorazowej umowy przekroczyła równowartość 3000 euro, obowiązek sporządzenia informacji dotyczy tej umowy - ta kategoria odnosi się do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia ksiąg podatkowych,
3. jeżeli suma należności albo suma zobowiązań wynikająca z umów zawartych w roku podatkowym z tym samym podmiotem przekroczyła równowartość 10 000 euro, obowiązek sporządzenia informacji dotyczy wszystkich umów zawartych z tym podmiotem, bez względu na wartość należności lub zobowiązań wynikającą z poszczególnych umów - ta kategoria odnosi się do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia ksiąg podatkowych.

Co istotne dla praktyki, Rozporządzenie wyraźnie określa, że informacje podatkowe sporządza się za okresy wskazane w żądaniu naczelnika urzędu skarbowego i przekazuje w terminie 30 dni od dnia doręczenia żądania. Nagminne jest jednak łamanie tej normy i wyznaczanie przez organy, krótkich – np. 3-dniowych terminów do przekazania informacji podatkowych o umowach, co nie znajduje żadnego uzasadnienia w przepisach.

Na koniec trzeba dodać, że nieuzasadniona odmowa przekazania informacji podatkowych zagrożona jest sankcją z art. 80 ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy. (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2137 z późn. zm.) - kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych. Zignorowanie wezwania może także narazić również na kary porządkowe do wysokości 2.800 zł, chociaż ten sposób dyscyplinowania podatnika budzi kontrowersje, ponieważ co do zasady kary porządkowe stosowane są w postępowaniach wszczętych na gruncie Ordynacji podatkowej.