Odliczenie VAT z faktury od podmiotu wykreślonego z rejestru VAT?

Przeczytaj także: Transakcje z podmiotami wykreślonymi z rejestru VAT

Jego waga wręcz rośnie po ostatnich zmianach co do zasad wykreślania podatników z rejestru podatników VAT czynnych oraz zapędach resortu finansów co do należytej staranności, którą powinien legitymować się każdy podatnik odliczający VAT naliczony.

Czy faktycznie w każdym takim przypadku nabywca będzie musiał skorygować VAT naliczony? Okazuje się że nie. Wspomniany na wstępie wyrok TSUE uznaje, że takie żądania fiskusa są bezpodstawne. Sam fakt jedynie wykreślenia z rejestru podatników VAT nie powoduje bowiem, że VAT wynikający z faktur wystawionych przez takiego podatnika automatycznie nie podlega odliczeniu.

Czego dotyczyła sprawa?

Spółka Rom Packaging świadczyła usługi na rzecz spółki Paper Consult. Jednocześnie spółka Rom Packaging, z uwagi na niezłożenie wymaganych przez ustawię deklaracji podatkowych, została wykreślona z rejestru podatników VAT. W związku z tym organy podatkowe uznały, że spółka Paper Consult nie mogła odliczyć tego podatku wynikającego z faktur wystawionych przez spółkę Rom Packaging.

Sprawa trafiła do sądu. Skarżąca (Paper Consult) podnosiła m.in., że jej kontrahentowi nie doręczono decyzji o wykreśleniu z rejestru. Ta została opublikowana w siedzibie ANAF i na stronie internetowej tej agencji. Spółka Paper Consult twierdziła, że w tej sytuacji owa decyzja nie była wobec niej skuteczna i nie mogła zostać uznana za podstawę odmówienia jej prawa do odliczenia VAT, jako że taki środek jest sprzeczny z prawem Unii.

Sąd rozpatrujący sprawę wskazał wprawdzie, że sprawdzenie statusu podatkowego kontrahenta w dostępnym rejestrze nie jest zbyt uciążliwe dla firm, w związku z czym spółka Paper Consult powinna to była uczynić, niemniej z uwagi na brak takich rozstrzygnięć, postanowił zapytać o stanowisko TSUE.

Stanowisko TSUE

W wyroku z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt C-101/16 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej podkreślił, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem prawo podatników do odliczenia VAT należnego lub zapłaconego z tytułu nabycia przez nich towarów i usług stanowi podstawową zasadę wspólnego systemu VAT ustanowionego przez prawo Unii. Prawo do odliczenia przewidziane w art. 167 i nast. dyrektywy 2006/112 stanowi integralną część mechanizmu VAT i co do zasady nie podlega ograniczeniu. W szczególności przysługuje ono natychmiast w stosunku do całego podatku obciążającego transakcje powodujące naliczenie podatku.
Taki system odliczeń ma zapewnić neutralność podatku VAT dla jego podatników. Prawo do odliczenia VAT podlega jednakże wymogom lub przesłankom o charakterze zarówno materialnym, jak i formalnym.

Wymogi materialne możemy tutaj pominąć, gdyż nie one były przedmiotem sporu. Co się natomiast tyczy wymogów formalnych, nabywca musi posiadać tutaj fakturę sporządzoną zgodnie z przepisami art. 220–236 oraz 238–240 dyrektywy. TSUE podkreślił, że z godnie z jego utrwalonym orzecznictwem zasada neutralności podatkowej w zakresie VAT wymaga, aby odliczenie podatku naliczonego zostało przyznane, jeżeli zostały spełnione wymogi materialne, nawet wówczas, gdy niektóre wymogi formalne zostały pominięte przez podatników. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy naruszenie wymogów formalnych skutkuje uniemożliwieniem dostarczenia pewnych dowodów na spełnienie wymagań materialnych - co jednak w opisanym stanie nie ma miejsca.

Państwa członkowskie mogą przy tym (a nawet powinny) wprowadzać regulacje mające na celu zwalczanie przestępstw podatkowych w zakresie VAT. Rząd rumuński sam stwierdził podczas rozprawy, że to trudności, na jakie napotykają organy przy zwalczaniu przestępstw podatkowych w zakresie VAT, doprowadziły do tego, że ustawodawca rumuński wprowadził mechanizm przeciwdziałania unikaniu opodatkowania w postaci uznania za nieaktywnych podatników, których niewłaściwe pod względem podatkowym zachowanie utrudniałoby wykrycie nieprawidłowości w poborze VAT i stanowiłoby poszlakę popełnienia przestępstwa podatkowego.

TSUE podkreślił jednak, że przyjęte przez państwa członkowskie środki w tym zakresie nie mogą wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów polegających na prawidłowym poborze podatku oraz zapobieganiu przestępczości podatkowej. W szczególności środki takie nie mogą być wykorzystywane w sposób regularnie uniemożliwiający skorzystanie z prawa do odliczenia VAT, a w rezultacie naruszać neutralności tego podatku.

Nie jest natomiast sprzeczne z prawem wymaganie od podmiotów podejmowania wszystkich działań, jakich można od niego racjonalnie oczekiwać, w celu upewnienia się, że dokonywana przez niego transakcja nie prowadzi do udziału w przestępstwie podatkowym.

Trybunał uznał jednak, że prawo rumuńskie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu. A to dlatego, że pomimo uregulowania swojej sytuacji przez sprzedawcę i wykreślenie go z wykazu podatników zarejestrowanych jako nieaktywni, nabywca i tak nie może odzyskać praw do odliczenia VAT.

Praktyczne skutki wyroku TSUE

Trybunał uznał, że żądanie skorygowania przez nabywcę VAT jedynie z tego tytułu, że wystawca faktur został wykreślony z rejestru podatników VAT (czynnych) jest bezpodstawne. Powyższe nie powoduje bowiem, że VAT wynikający z tak wystawionych faktur nie podlega odliczeniu.

W rezultacie wydaje się, że podatnicy, którzy dostali wezwanie do dokonania takiej korekty, przy założeniu że posiadane faktury dokumentują rzeczywiste transakcje, mogą je ignorować. Organy podatkowe wprawdzie mogą zakwestionować dokonane odliczenia, niemniej podatnicy swoich racji powinni dochodzić przed sądami, które z kolei powinny orzekać zgodnie z przedstawionym wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Do odliczenia uprawnieni są także ci, którzy pierwotnie wstrzymali się ze skorzystaniem z tego prawa z uwagi na brak rejestracji VAT kontrahenta. Oczywiście i tutaj należy liczyć się ze sporem z fiskusem.

Wyrok TSUE powinien być też ostrzeżeniem dla resortu finansów. Ten bowiem najchętniej przerzuciłby wszelkie obowiązki związane z kontrolą firm na nabywców i karał ich za najmniejsze niedopatrzenia.