Udzielanie pożyczek: brak zmian w KRS a podatek VAT

Przeczytaj także: Umowa pożyczki zawsze podlega pod podatek VAT?

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka jest czynnym podatnikiem VAT. Prowadzi działalność gospodarczą w branży motoryzacyjnej (jest to jej działalność podstawowa). Uzyskiwane nadwyżki finansowe spółka zamierza pożyczać - zarówno podmiotom powiązanym jak i niepowiązanym. Każda udzielona pożyczka ma charakter odpłatny (w postaci oprocentowania).
Pożyczki są udzielane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zawieranie umów pożyczek ma charakter pomocniczy w stosunku do działalności podstawowej. Pożyczki są finansowane z jej środków, zaś uzyskane z tego tytułu wynagrodzenie jest i będzie zaliczane do przychodów z prowadzonej działalności gospodarczej.

Spółka zadała pytanie, czy udzielanie pożyczek podlega pod przepisy ustawy o VAT i jednocześnie korzysta ze zwolnienia z tego podatku? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy i odstąpił od jego uzasadnienia prawnego. Stanowisko to było następujące:

„(...) Zakres przedmiotowy Ustawy VAT
Zgodnie z art. 5 ust. 1 Ustawy VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Voyagerix - Fotolia.com

Pożyczka od firmy zawsze z podatkiem VAT!

Udzielanie przez podatnika VAT pożyczki należy traktować jako czynność podlegającą opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości oraz celu udzielania pożyczek, statusu nabywcy (pożyczkobiorcy), czy samych kwestii formalnych (wpisanie tego rodzaju działalności w KRS).

Stosownie do art. 7 ust. 1 Ustawy VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 Ustawy VAT należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Zgodnie z art. 8 ust. 1 Ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 Ustawy VAT, należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. W świetle przywołanych powyżej przepisów należy stwierdzić, iż obowiązująca na gruncie przepisów Ustawy VAT definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający wobec definicji dostawy towarów. W konsekwencji, co do zasady, opodatkowaniu VAT podlega każda czynność niebędąca dostawą towarów, która polega na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania.

Uznaje się, że aby dana czynność stanowiła świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:
1. w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
2. świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Przy wykładni pojęcia świadczenia usług dokonywanej na gruncie przepisów Ustawy VAT pomocne jest również odwołanie się do kryteriów sformułowanych w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej „TSUE”). Zgodnie z orzecznictwem TSUE, świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT występuje w sytuacji, gdy:
• istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,
• wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,
• istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,
• odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,
• istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Do istoty zobowiązania powstałego na podstawie umowy pożyczki należy przeniesienie przez pożyczkodawcę przedmiotu pożyczki na własność pożyczkobiorcy. Przedmioty majątkowe, które w ten sposób stały się własnością pożyczkobiorcy zasilają jednak tylko czasowo jego majątek. Pożyczkobiorca jest bowiem zobowiązany do zwrotu na rzecz drugiej strony tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju. Jeśli pożyczka ma charakter odpłatny (umowa pożyczki przewiduje zapłatę odsetek) można uznać, że taka czynność jest objęta zakresem przedmiotowym Ustawy VAT.

Zakres podmiotowy Ustawy VAT
Aby dana czynność stanowiła czynność opodatkowaną VAT, musi być ona objęta zakresem podmiotowym Ustawy VAT. W związku z tym - mimo tego, że w art. 5 ust. 1 Ustawy VAT ustawodawca nie posłużył się określeniem „podatnik” - należy przyjąć, iż zakres opodatkowania podatkiem VAT ograniczony jest nie tylko przedmiotowo, ale również podmiotowo. W konsekwencji, aby dana czynność stanowiła czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT musi zostać ona dokonana przez podatnika podatku VAT, działającego w takim charakterze w odniesieniu do tej konkretnej czynności.

Jak wynika z art. 15 ust. 1 Ustawy VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Art. 15 ust. 2 Ustawy VAT stanowi, iż działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

W opinii Spółki, jeżeli podmiot prowadzący działalność gospodarczą udziela pożyczek i wykorzystuje w tym celu posiadane przez siebie środki finansowe, wypracowane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, należy przyjąć, że udzielenie pożyczki następuje w związku z prowadzeniem działalności. Tym samym Spółka uważa, że czynności udzielania pożyczek przez podmiot gospodarczy powinno się przypisywać do zawodowej płaszczyzny tego podmiotu nawet w sytuacji, w której czynności polegające na udzielaniu pożyczek stanowią jedynie działalność uboczną (pomocniczą) w stosunku do podstawowej działalności gospodarczej.

Zdaniem Spółki, udzielanie przez podatnika podatku VAT pożyczki powinno być uznane za czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT niezależnie od częstotliwości oraz celu udzielania pożyczek, statusu nabywcy (pożyczkobiorcy), czy też kwestii formalnych, takich jak wpisanie działalności w zakresie udzielania pożyczek do umowy spółki lub ujawnienie takiej działalności w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Objęcie pożyczek udzielanych przez Spółkę zakresem przedmiotowym i podmiotowym Ustawy VAT
W związku z powyższym Spółka uważa, że udzielanie przez nią pożyczek jest usługą podlegającą opodatkowaniu VAT ze względu na to, że:
• pomiędzy Spółką (usługodawcą) a pożyczkobiorcą (usługobiorcą) istnieje związek prawny, w ramach którego występuje świadczenie wzajemne - podmioty te są stronami umów pożyczek,
• należne Spółce wynagrodzenie w postaci odsetek stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługę polegającą na udzieleniu pożyczki,
• po stronie Spółki występuje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść w postaci wynagrodzenia (odsetek od udzielonej pożyczki),
• otrzymane przez Spółkę wynagrodzenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością polegającą na udzieleniu pożyczki,
• wartość świadczenia wzajemnego wyrażona jest w pieniądzu.

Należy również przyjąć, że pożyczkobiorca zaciągający pożyczkę u Spółki jest bezpośrednim beneficjentem świadczonej przez Spółkę usługi polegającej na udzieleniu pożyczki - w jej wyniku otrzymuje bowiem kapitał w postaci środków pieniężnych, z których może swobodnie korzystać w okresie trwania umowy pożyczki. Jak była o tym mowa, za możliwość korzystania ze środków przekazywanych w ramach pożyczki pożyczkobiorca płaci Spółce odsetki.

Świadczonej przez Spółkę usłudze odpowiada zatem świadczenie wzajemne pożyczkobiorcy, polegające na zapłacie na rzecz Spółki odsetek od otrzymanej w ramach umowy kwoty pieniężnej (pożyczki).

W ocenie Spółki świadczenie przez nią usług polegających na udzielaniu pożyczek spełnia również podmiotowe przesłanki warunkujące objęcie tych czynności opodatkowaniem podatkiem VAT. W każdym przypadku Spółka udziela bowiem pożyczek w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, działając jako podatnik podatku VAT. Uzyskane z tytułu pożyczek wynagrodzenie przeznaczane jest na bieżące finansowanie działalności Spółki.

Zwolnienie z VAT
Spółka uważa jednocześnie, że wykonywana usługa polegająca na udzielaniu pożyczek jest objęta zwolnieniem od opodatkowania. W art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy VAT przewidziano zwolnienie od opodatkowania VAT usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usług pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także usług zarządzania kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

W związku z powyższym, świadczone przez Spółkę usługi udzielania pożyczek stanowią czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT i jednocześnie są objęte zwolnieniem przewidzianym w art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy VAT.

Stanowisko organów podatkowych
Stanowisko Spółki przedstawione w niniejszym wniosku znajduje potwierdzenie w interpretacjach organów podatkowych. Przykładowo w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 14 lipca 2017 r., znak 0114-KDIP4.4012.257.2017.1.MK, wydanej na gruncie podobnego stanu faktycznego, co przedstawiony w niniejszym wniosku, organ argumentował:
„Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług. Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie okres czasu. Czynność udzielenia pożyczki w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zamian za wynagrodzenie (np. odsetki), stanowi zatem odpłatne świadczenie usług, co do zasady, podlegające opodatkowaniu VAT. Zatem, odsetki z tytułu zawarcia umowy otrzymane z tytułu udzielonej pożyczki stanowią wynagrodzenie z tytułu jej udzielenia. (…)

Z uwagi na opis sprawy oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że czynność udzielenia przez Wnioskodawcę pożyczki na rzecz wspólnika stanowi czynność wykonaną w ramach działalności gospodarczej jako odpłatne świadczenie usług. o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 ustawy, jednakże z uwagi na fakt, że powyższa usługa mieści się w zakresie czynności, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy - korzystać będzie ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie tego przepisu. ”

Tożsame stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z dnia 15 maja 2017 r., znak 0112-KDIL4.4012.48.2017.1.NK:
„Mając na uwadze przedstawiony opis sprawy oraz wskazane wyżej przepisy należy stwierdzić, że usługa, którą świadczy oraz zamierza świadczyć Spółka, tj. odpłatna usługa udzielania pożyczek, stanowi/stanowić będzie realizację istniejących pomiędzy stronami stosunków cywilnoprawnych. Stosunki te składają się/będą się składać z dwustronnych zobowiązań stron transakcji do wykonania skonkretyzowanych świadczeń - z jednej strony świadczenia Spółki (które w tym przypadku polegać będą na udzieleniu pożyczki), a z drugiej strony świadczenia usługobiorcy (Pożyczkobiorcy) w zamian za udostępnienie kapitału, tj. zapłata wynagrodzenia w formie odsetek od udzielonej pożyczki, stanowiących wynagrodzenie za wyświadczoną przez Spółkę usługę. O odpłatnym charakterze usług Spółki przesądza zatem istnienie po stronie usługobiorcy (Pożyczkobiorcy) obowiązku spełnienia na jego rzecz świadczenia w zamian za tę usługę, tj. zapłaty wynagrodzenia (odsetek) w zamian za możliwość czasowego korzystania z kapitału udostępnionego przez Spółkę. Zwrot Spółce udostępnionego usługobiorcy kapitału nie może być traktowany jako element świadczenia należnego w zamian (wynagrodzenia) za usługę wyświadczoną przez Spółkę, gdyż nie gwarantuje on pożyczkodawcy nic ponad to, co posiadałby, gdyby danej usługi w ogóle nie wyświadczył. Tym samym powtórne przeniesienie na pożyczkodawcę własności środków udostępnionych w ramach usługi udostępnienia środków pieniężnych, nie przesądza o odpłatnym charakterze świadczonej usługi. Korzyść z tytułu wyświadczonej usługi zapewniają natomiast pożyczkodawcy należne mu odsetki.

Fakt, że działalność w zakresie pożyczek nie została wprost wykazana jako przedmiot działalności Spółki w Rejestrze Przedsiębiorców KRS, nie przesądza, że udzielona Pożyczka oraz udzielane w przyszłości pożyczki nie są/nie będą prawnie skuteczne lub udzielone poza prowadzoną działalnością gospodarcza. W związku z tym, udzielenie przedmiotowych pożyczek jest/będzie wykonywane przez Spółkę jako podatnika podatku VAT.

Udzielanie pożyczek przez podatnika spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy.

Podsumowując, udzielenie Pożyczki oraz ewentualne przyszłe udzielanie oprocentowanych pożyczek przez Wnioskodawcę podlega/będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, i jednocześnie korzysta/będzie korzystać ze zwolnienia od podatku na mocy art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. ”

Analogiczne rozstrzygnięcia odnaleźć można m.in. w następujących interpretacjach, wydanych na gruncie podobnych stanów faktycznych/zdarzeń przyszłych:
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 6 października 2017 r., znak 0114-KDIP.1-3.4012.274.2017.l.KC,
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 27 lipca 2017 r., znak 0112-KDIL2-2.4012.234.2017.1.EW,
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 21 lipca 2017 r., znak 0111-KDIB3-2.4012.255.2017.2.MD,
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 24 maja 2017 r., znak 0111-KDIB3- 1.4012.157.2017.1.AB,
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 20 marca 2017 r., znak 1462- IPPP2.4512.11.2017.1.JO,
• Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 16 lutego 2017 r., znak 1462- IPPP2.4512.52.2017.1.AM.

Podsumowując, udzielanie przez Spółkę pożyczek podlega opodatkowaniu podatkiem VAT i jednocześnie zwolnione jest od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy VAT. Jako wynagrodzenie za wykonanie usługi zwolnionej z VAT Spółka powinna wykazać otrzymaną kwotę odsetek. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów