Kasy fiskalne: kto prowadzi działalność gospodarczą?

Przeczytaj także: Rolnik ryczałtowy i własna działalność gospodarcza: jedna kasa fiskalna

I tak ustawa o VAT (art. 111) mówi, że podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Rozporządzenie wykonawcze wydane do ustawy o VAT zawiera natomiast szereg zwolnień z tego obowiązku, w tym stosowane najczęściej - z uwagi na wartość sprzedaży, która co do zasady powinna być „nabijana” na kasę. Rozporządzenie to wskazuje także katalog towarów i usług, których sprzedaż musi być od razu na kasie fiskalnej ewidencjonowana (§4 rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących).

Podatnicy wykonujący powyższe czynności powinni zatem przede wszystkim określać status podatkowy nabywcy, a mówiąc dokładniej wiedzieć, czy ten prowadzi działalność gospodarczą. Jeżeli nabywca działalności nie prowadzi, konieczna będzie kasa fiskalna.

Definicja działalności gospodarczej

Która jednak definicja działalności gospodarczej nas tutaj interesuje? Ta znajduje się bowiem chociażby w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, Ordynacji podatkowej czy samej ustawie o VAT. Każda z tych definicji jest inna. Zatem w myśl jednej z nich działalność gospodarcza będzie prowadzona, a zgodnie z inną już niekoniecznie.

Skoro ustawa o VAT zawiera definicję działalności gospodarczej, to tę należy stosować przy interpretowaniu jej przepisów co do obowiązków i przywilejów podatkowych, chyba że te nakazywałyby rozumieć tę działalność gospodarczą w inny sposób. Nadto definicję tę należy odnosić także do aktów wykonawczych wydanych na mocy tej ustawy (czyli np. rozporządzenia w sprawie zwolnień z obowiązku stosowania kas fiskalnych).

Dla przykładu załóżmy, że do prawnika udał się Pan Piotr uzyskujący przychody z prywatnego najmu nieruchomości. Wynajmuje budynek firmie i dodatkowo dwa mieszkania. Z tego tytułu wybrał opodatkowanie VAT-em. Chce uzyskać poradę prawną w zakresie jak najlepszego skonstruowania umowy najmu, która to chroniłaby jego interesy.
Czy prawnik powinien tę usługę „nabić” na kasę fiskalną?

Pan Piotr w myśl ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie prowadzi działalności gospodarczej (najem jest tutaj wykonywany poza firmą), niemniej w myśl ustawy o VAT już tak - najem jest bowiem odpłatnym świadczeniem usług spełniającym definicję art. 15 ust. 2 ustawy, co zresztą potwierdza rozliczanie przez niego z tego tytułu VAT-u. W związku z tym prawnik, który wykona na jego rzecz wspomnianą usługę będzie ją świadczył dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą. W efekcie sprzedaż taka na kasie fiskalnej nie musi być ewidencjonowana (i jej nie wymaga).

Korzystając z naszego przykładu prawnik musiałby ująć wykonaną usługę dla Pana Piotra, gdyby ten nie przyszedł poradzić w się w sprawach związanych z prowadzonym najmem, a np. w związku ze spadkiem czy rozwodem.

Rolnicy - przypadek szczególny

Innym przypadkiem działalności, która w PIT nie jest działalnością gospodarczą (podobnie zresztą jak w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej), a w VAT tak - jest działalność rolnicza. Niemniej przepisy regulujące stosowanie kas fiskalnych wskazują, że musi na tym urządzeniu być ujęta sprzedaż na rzecz rolników ryczałtowych (mimo że ci także w myśl ustawy o VAT są podatnikami prowadzącymi działalność gospodarczą).

Skąd takie „wyróżnienie” dla tej grupy podatników? Podmioty te bowiem nie są zainteresowane otrzymaniem faktury, gdyż nie przysługuje im prawo do odliczenia podatku. A ponieważ nie są oni objęci także system podatku dochodowego, faktura nie ma dla nich także waloru dokumentu kosztowego. Dlatego też, aby zapobiec przypadkom unikania opodatkowania w zakresie transakcji realizowanych dla tych podmiotów, wprowadzono obowiązek rejestrowania ich na kasach fiskalnych.