Sprzedaż mieszkania: spłata kredytu jako koszt uzyskania przychodu?

Przeczytaj także: Sprzedaż mieszkania w spadku po mężu bez podatku dochodowego

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W lutym 2011 r. wnioskodawczyni nabyła do majątku wspólnego lokal mieszkalny za 105.000 zł. Na zakup małżonkowie zaciągnęli kredyt hipoteczny. W październiku 2013 r. małżonkowie wzięli rozwód. Zgodnie z zawartą w lipcu 2014 r. umową notarialną o podział majątku wspólnego, wnioskodawczyni stała się jedynym właścicielem powyższego mieszkania - w zamian za przejęcie pozostałego do spłaty kredytu. Mąż otrzymał samochód osobowy. Na dzień podziału majątku ustalono, że wartość mieszkania to 105.000 zł, wartość samochodu osobowego to 5.000 zł, a wartość wierzytelności do spłaty ustalono na kwotę około 84.000 zł. Saldo do spłaty na dzień 1 sierpnia 2014 r. wynosiło 82.679,53 zł.

Wnioskodawczyni mieszkanie sprzedała w 2015 r. za 105.000 zł, z czego na jej rachunek bankowy wpłynęło nieco ponad 28 tys. zł - reszta pieniędzy stanowiła spłatę kredytu.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, w jakiej wysokości może rozpoznać koszty uzyskania przychodu sprzedanego mieszkania? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.) – opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a, 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ww. ustawy – jednym ze źródeł przychodów jest odpłatne zbycie:
a. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c. prawa wieczystego użytkowania gruntów,
- jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. emiliezhang - Fotolia.com

Spłata kredytu mieszkaniowego jest kosztem podatkowym przy sprzedaży?

Spłacany kredyt może być kosztem uzyskania przychodu sprzedawanego mieszkania ale w przypadku, gdy w zamian za jego spłatę nabyliśmy udział w nieruchomości. Kosztem jest oczywiście część ta część kredytu, która odpowiada wartości nabytego udziału.

Przepis art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych formułuje generalną zasadę, że sprzedaż nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego. W przypadku sprzedaży nieruchomości decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych ma data nabycia tej nieruchomości i forma prawna jej nabycia. (...)

Kwestie stosunków majątkowych w małżeństwie reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 682).

Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Ustrój wspólności ustawowej obejmujący dorobek obojga małżonków ukształtowany został przez ustawodawcę jako wspólność łączna, bezudziałowa. Wspólność ta charakteryzuje się tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą zatem rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością – art. 35 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Ustawowy ustrój majątkowy między małżonkami może ulec zniesieniu lub ograniczeniu na skutek zawartej między nimi umowy (art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), na skutek orzeczenia sądu (art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego) albo z mocy prawa np. ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków (art. 53 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zarówno w wypadku umownego wyłączenia wspólności ustawowej w czasie trwania małżeństwa, jak i w przypadku zniesienia tej wspólności przez sąd bądź w przypadku ustania małżeństwa między małżonkami (byłymi małżonkami) ustaje wspólność ustawowa, a do majątku, który był nią objęty stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Natomiast – w myśl art. 501 Kodeksu – w razie ustania wspólności, udziały małżonków są równe, chyba że umowa majątkowa małżeńska stanowi inaczej.

Z przywołanych przepisów wynika zatem, że z chwilą ustania wspólności majątkowej między małżonkami współwłasność łączna zostaje zastąpiona przez współwłasność w częściach ułamkowych.

Zgodnie z teorią prawa rzeczowego przyznanie danej osobie na wyłączną własność rzeczy w wyniku podziału majątku wspólnego jest nabyciem tych rzeczy. Natomiast mając na uwadze przyjętą linię orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego nabyciem – w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – nie jest przyznanie rzeczy na wyłączną własność jednemu z małżonków w wyniku podziału majątku wspólnego tylko wówczas, jeśli:
• podział taki jest ekwiwalentny w naturze i nie towarzyszą mu spłaty i dopłaty lub
• wartość otrzymanej przez daną osobę rzeczy w wyniku podziału tego majątku, mieści się w udziale, jaki małżonkowi przysługuje w majątku dorobkowym małżeńskim.

Zatem za datę nabycia nieruchomości lub prawa, które przypadły danej osobie w wyniku podziału majątku wspólnego, należy przyjąć datę ich nabycia w czasie trwania związku małżeńskiego (do majątku wspólnego), ale tylko pod warunkiem, że podział taki jest ekwiwalentny w naturze i odbył się bez spłat i dopłat lub wartość otrzymanej przez daną osobę nieruchomości lub praw w wyniku podziału tego majątku mieści się w udziale, jaki tej osobie przysługuje w majątku dorobkowym małżeńskim. Jeżeli natomiast podział odbył się w naturze, lecz w sposób, który był nieekwiwalentny i towarzyszyły mu spłaty lub dopłaty lub gdy wartość otrzymanych przez małżonka nieruchomości lub praw przekracza jego udział w majątku dorobkowym małżeńskim, to wówczas za datę nabycia tego udziału w nieruchomości lub prawie, który przekracza udział małżonka w majątku dorobkowym małżeńskim, należy przyjąć dzień, w którym dokonano podziału majątku dorobkowego, nawet wówczas, jeżeli nabycie to następuje nieodpłatnie (czyli bez spłat i dopłat). Bowiem wszelkie przypadki gdy udział danej osoby ulega powiększeniu, traktowany być musi w kategorii nabycia, gdyż w ten sposób ulega powiększeniu zarówno zakres dotychczasowego władztwa tej osoby nad rzeczą (prawem) jak też stan jej majątku osobistego. W tym udziale bowiem, w którym przyznana na wyłączną własność nieruchomość lub prawo przekracza wartość udziału w majątku wspólnym, podatnik niewątpliwie nabywa prawo własności w rozumieniu analizowanego przepisu.

Zatem nie ma wątpliwości, że nabycie własności nieruchomości lub praw w drodze podziału majątku wspólnego, w przypadku gdy wartość otrzymanego majątku jest nieekwiwalentna lub przekracza udział, jaki przysługiwał małżonkowi w majątku wspólnym, zawiera się w pojęciu „nabycie”, jakim posługuje się przepis art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ustalenia wartości majątku należy dokonać w oparciu o obiektywne kryteria, czyli zgodnie z wyliczeniem dokonanym na podstawie cen rynkowych obowiązujących na danym obszarze w dniu zawarcia umowy lub wydania orzeczenia sądu, na mocy których doszło do podziału majątku dorobkowego małżonków, a nie według subiektywnego przekonania małżonków. Gdy przedmiotem podziału majątku wspólnego małżonków jest więcej niż jeden składnik majątku wchodzący w skład majątku dorobkowego małżonków wówczas, aby ustalić czy podział był ekwiwalentny w naturze lub czy wartość otrzymanych przez małżonka w wyniku podziału majątku rzeczy mieści się w udziale, jaki przysługiwał mu w majątku wspólnym należy w pierwszej kolejności zsumować wartość rynkową wszystkich składników majątku podlegających podziałowi i podzielić na pół oraz ustalić wartość rynkową składników majątku otrzymanych przez każdego z małżonków.

Przenosząc powyższe uregulowania prawne na grunt rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że podział majątku dorobkowego małżonków dokonany 25 lipca 2014 r. nie był ekwiwalentny w naturze. O ekwiwalentnym podziale w naturze mówić bowiem można jedynie wówczas, gdy w wyniku podziału majątku dorobkowego każdy z małżonków otrzymuje na wyłączną własność majątek o tej samej wartości. Tymczasem w przedmiotowej sprawie Wnioskodawczyni otrzymała lokal mieszkalny o wartości 105.000 zł, natomiast jej były mąż otrzymał samochód osobowy o wartości 5.000 zł. Zatem wartość składników majątku, które otrzymała Wnioskodawczyni w wyniku podziału majątku, przekroczyła wartość udziału jaki przysługiwał jej w majątku dorobkowym małżonków, tj. 110.000 : 2 = 55.000 zł.

Mając na uwadze powyższe przepisy oraz przedstawiony we wniosku stan faktyczny należy wskazać, że Wnioskodawczyni nabyła przedmiotowy lokal mieszkalny będący przedmiotem sprzedaży w 2015 r. w różnym czasie i w różny sposób:
• w 2011 r. w części odpowiadającej udziałowi Wnioskodawczyni w majątku wspólnym,
• w 2014 r. w wyniku podziału majątku dorobkowego.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia należy stwierdzić, że przychód ze sprzedaży 23 listopada 2015 r. lokalu mieszkalnego w części odpowiadającej udziałowi nabytemu w 2011 r. w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej, oraz w części odpowiadającej udziałowi, który Wnioskodawczyni nabyła w 2014 r. w wyniku podziału majątku dorobkowego stanowi źródło przychodu, w rozumieniu powołanego wyżej art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i w całości podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym, ponieważ zostało dokonane przed upływem pięcioletniego terminu, o którym mowa w przywołanym wyżej art. 10 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy.

I tak w myśl art. 30e ust. 1 ww. ustawy – od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku.

Stosownie do art. 30e ust. 2 ww. ustawy – podstawą obliczenia podatku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw.

Zgodnie z zasadą wynikającą z art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Zgodnie z powyższą regulacją prawną przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw jest wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, o ile odpowiada wartości rynkowej, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia.

Pojęcie kosztów odpłatnego zbycia (sprzedaży) nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane w ustawie, należy zatem stosować językowe rozumienie tego wyrażenia, zgodnie z którym za koszty sprzedaży nieruchomości lub praw majątkowych uważa się wszystkie wydatki poniesione przez sprzedającego, które są konieczne, aby transakcja sprzedaży mogła dojść do skutku (wszystkie niezbędne wydatki bezpośrednio związane z tą czynnością np. koszty wyceny nieruchomości lub prawa przez rzeczoznawcę majątkowego, prowizje pośredników w sprzedaży nieruchomości lub prawa, koszty ogłoszeń w prasie związanych z zamiarem sprzedaży nieruchomości lub prawa). Pomiędzy tymi wydatkami a dokonanym odpłatnym zbyciem musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy. Koszty te nie są kosztami nabycia, lecz jako koszty odpłatnego zbycia pomniejszają przychód.

Ustalenie kosztów uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia odbywa się natomiast zgodnie z art. 22 ust. 6c lub 6d ww. ustawy w zależności od tego, czy zbywaną nieruchomość (udział w nieruchomości) nabyto odpłatnie, czy nieodpłatnie. W rozpatrywanym przypadku zastosowanie znajdzie art. 22 ust. 6c, gdyż zarówno udział w lokalu mieszkalnym nabyty w 2011 r. (zakup) jak i udział w lokalu mieszkalnym nabyty w 2014 r. (podział majątku) Wnioskodawczyni nabyła odpłatnie.

W myśl powołanego przepisu – koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c), z zastrzeżeniem ust. 6d, stanowią udokumentowane koszty nabycia lub udokumentowane koszty wytworzenia, powiększone o udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania.

Wysokość nakładów, o których mowa w ust. 6d ustala się na podstawie faktur VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych (art. 22 ust. 6e ww. ustawy).

Przywołany powyżej przepis art. 22 ust. 6c ww. ustawy posługuje się pojęciem kosztu nabycia. Koszt nabycia, co do zasady określa umowa notarialna – najczęściej sprzedaży – na podstawie której podatnik staje się właścicielem nieruchomości lub praw. Kosztem nabycia bez wątpienia jest zatem cena jaką zapłacił nabywca zbywcy za nieruchomość lub prawa będącą przedmiotem przeniesienia własności, niezależnie od tego czy nabycie jest sfinansowane kredytem bankowym czy środki na jej nabycie pochodzą z oszczędności nabywcy.

Kosztem nabycia nie jest w żadnym wypadku kwota zaciągniętego i spłaconego po sprzedaży nieruchomości (prawa) kredytu (pożyczki). Skoro zaciągnięcie kredytu (pożyczki) i uzyskanie pieniędzy od banku nie jest w świetle prawa podatkowego traktowane jako osiągnięcie przez podatnika przychodu do opodatkowania, a tym samym od kwoty kredytu (pożyczki) nie płaci się w momencie jego uzyskania podatku dochodowego, to oczywistym jest, że wydatki na spłatę kredytu (pożyczki) nie mogą być uznawane za koszt uzyskania przychodu.

Zatem kosztem nabycia w 2011 r. udziału w lokalu mieszkalnym dla Wnioskodawczyni będzie ½ ceny określonej w akcie notarialnym z 2011 r., jaką Wnioskodawczyni wraz z małżonkiem zapłaciła sprzedającemu za lokal mieszkalny. Oznacza to, że Wnioskodawczyni kwotę tę może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu pomniejszając tym samym przychód z dokonanej w 2015 r. sprzedaży lokalu mieszkalnego w części odpowiadającej udziałowi nabytemu w 2011 r.

Wobec powyższego, przy obliczaniu dochodu z odpłatnego zbycia lokalu mieszkalnego nabytego w 2011 r. w ramach wspólności małżeńskiej, odliczeniu jako koszt uzyskania przychodu podlegać będzie ½ kwoty zapłaconej sprzedawcy za lokal mieszkalny, stanowiąca zgodnie z aktem notarialnym z 2011 r. koszt jego nabycia. Przyjmując za Wnioskodawczynią, że lokal mieszkalny nabyła wraz z mężem za 105.000 zł, odliczeniu jako koszt uzyskania przychodu podlegać będzie zatem kwota 52.500 zł.

Natomiast w odniesieniu do pozostałego udziału w lokalu mieszkalnym, który Wnioskodawczyni nabyła w 2014 r. kosztem nabycia jest przejęcie zobowiązania kredytowego współmałżonka. Co do zasady kosztem uzyskania przychodu nie są kwoty wydatkowane na spłatę kredytów zaciągniętych na nabycie nieruchomości. W niniejszej sprawie mamy do czynienia jednak z nabyciem udziału przysługującego małżonkowi w lokalu mieszkalnym wraz z przejęciem do wyłącznej spłaty długu obciążającego lokal mieszkalny, a więc długu, który przed podziałem majątku w równym stopniu obciążał zarówno Wnioskodawczynię jak i jej męża. Zatem, za koszt nabycia w 2014 r. udziału przekraczającego udział w majątku wspólnym Wnioskodawczyni może uznać ½ obciążenia kredytowego na przedmiotowym lokalu mieszkalnym, które przejęła do wyłącznej spłaty, a przypadającego na małżonka – obliczonego według stanu na dzień podziału majątku dorobkowego, tj. na dzień 25 lipca 2014 r.

Tym samym, przychód z odpłatnego zbycia lokalu mieszkalnego w części dotyczącej udziału nabytego w 2014 r. Wnioskodawczyni może pomniejszyć o koszty jego uzyskania określone w art. 22 ust. 6c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do których może zaliczyć ½ obciążenia kredytowego na lokalu mieszkalnym, które przejęła do wyłącznej spłaty, a przypadającego na małżonka, obliczonego na dzień 25 lipca 2014 r. Jeżeli zatem na dzień podziału majątku dorobkowego wartość pozostałego do spłaty kredytu faktycznie wynosiła 84.000 zł, to jako koszt uzyskania przychodu przypadający na udział w lokalu mieszkalnym nabyty w 2014 r., Wnioskodawczyni wykazać może 42.000 zł.

Jak wynika z powyższych przepisów, podstawą obliczenia podatku jest dochód, stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości określonym zgodnie z art. 19 ustawy (tj. wartością wyrażoną w cenie określonej w umowie sprzedaży, pomniejszoną o koszty odpłatnego zbycia), a kosztami uzyskania przychodu ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tak obliczony dochód podlega opodatkowaniu 19% podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 30e ust. 4 ww. ustawy – po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w zeznaniu podatkowym, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 3 (PIT-39), wykazać:
1. dochody uzyskane w roku podatkowym z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) i obliczyć należny podatek dochodowy od dochodu, do którego nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 131, lub
2. dochody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131.

Należny podatek wynikający z tego zeznania jest płatny w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym (art. 45 ust. 4 pkt 4 w zw. z art. 45 ust. 1a ww. ustawy).

Dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł (art. 30e ust. 5 ww. ustawy).

Reasumując, przychód uzyskany przez Wnioskodawczynię z dokonanej 23 listopada 2015 r. sprzedaży lokalu mieszkalnego, który Wnioskodawczyni nabyła w części w 2011 r. w czasie obowiązywania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz w części w 2014 r. w wyniku podziału majątku dorobkowego, stanowi źródło przychodu stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podstawą obliczenia podatku, jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia (sprzedaży) lokalu mieszkalnego, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c, obejmującymi wydatki związane z nabyciem przedmiotowego lokalu mieszkalnego. Przychód ze sprzedaży lokalu mieszkalnego w części nabytej w 2011 r. Wnioskodawczyni może pomniejszyć o ½ kwoty zapłaconej sprzedawcy za lokal mieszkalny. Natomiast przychód ze sprzedaży lokalu mieszkalnego w części nabytej w 2014 r. Wnioskodawczyni może pomniejszyć o ½ obciążenia kredytowego ciążącego na lokalu mieszkalnym, które przejęła do wyłącznej spłaty, a przypadającego na małżonka obliczonego według stanu na dzień podziału majątku dorobkowego. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów