Wyżywienie na szkoleniu pracowników bez podatku dochodowego

Przeczytaj także: Podróż służbową taksówką? Pracownik zapłaci podatek

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka z o.o. zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę bądź umów zlecenie. Pracownicy ci są poddawani ustawicznemu kształceniu. Szkolenia przeprowadzają zarówno pracownicy spółki jak i firmy zewnętrzne. Szkolenia mają na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych pracowników (które są ściśle związane z wykonywanym przez nich zawodem i zakresem wykonywanych obowiązków) jak również zapewnienie jak najlepszej obsługi klientów spółki.

Spółka posiada kilka placówek, zaś szkolenia są organizowane dla pracowników z różnych miejsc. W związku z tym spółka ponosi zarówno koszty ich transportu, noclegu oraz wyżywienia (gastronomiczne czy cateringowe) podczas szkolenia.

Ceny posiłków są tutaj bardzo różne - pracownicy mogą wybierać spośród różnych zestawów. Część pracowników rezygnuje przy tym z wyżywienia z uwagi na inne preferencje żywieniowe, czego wnioskodawca nie odnotowuje. Spółka nie prowadzi zestawień czy ewidencji, na podstawie których można by określić koszt posiłku dla poszczególnych pracowników.

Zadano pytanie, czy spółka powinna określić po stronie pracowników przychód z tytułu nabycia dla nich usług gastronomicznych czy cateringowych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2032, ze zm., dalej „updof”), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. ilfotokunst - Fotolia.com

Firmowy posiłek nie jest obarczony podatkiem

Pracownik wprawdzie dobrowolnie korzysta z zapewnionego mu na szkoleniu wyżywienia, zaś przychodem z nieodpłatnych świadczeń jest każde świadczenie otrzymane bez ponoszenia odpłatności, to jednak w przypadku, gdy nie da się określić wartości tego świadczenia uzyskanego przez konkretnego pracownika, a przychodzie nie może być mowy.

Źródła przychodów, które podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zostały enumeratywnie wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1-9 updof.

Stosownie do art. 10 ust. 1 updof, odrębnymi źródłami przychodów są określone w pkt 1 i 2 tego przepisu:
• stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta (pkt 1),
• działalność wykonywana osobiście (pkt 2).

W myśl art. 12 ust. 1 updof, za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Do przychodów ze stosunku pracy zalicza się zatem wszelkie uzyskane przychody pieniężne i niepieniężne, których źródłem jest stosunek pracy lub stosunek pokrewny.

Zgodnie z art. 13 pkt 7 updof, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych.

Natomiast art. 13 pkt 8 lit. a updof, wskazuje, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej - z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 updof, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wobec niezdefiniowania w ustawie podatkowej pojęcia „nieodpłatnego świadczenia” zasadne jest odwołanie się do znaczenia tego pojęcia ukształtowanego w orzecznictwie sądowym, zgodnie z którym, nieodpłatnym świadczeniem w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym – generalnie – jest każde zdarzenie prawne i zjawisko gospodarcze, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku danej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Przysporzenie to może polegać na zwiększeniu majątku (aktywów) bądź uniknięciu jego pomniejszenia (zaoszczędzenie wydatków).

Za przychody należy uznać tym samym każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Dla celów podatkowych nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób, których skutkiem jest nieodpłatne − to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu − przysporzenie majątku innej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Stosownie do art. 31 updof, osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej „zakładami pracy”, są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

W myśl art. 41 ust. 1 updof, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują świadczeń z tytułu działalności, o której mowa w art. 13 pkt 2 i 4-9 oraz art. 18, osobom określonym w art. 3 ust. 1, są obowiązane jako płatnicy pobierać, z zastrzeżeniem ust. 4, zaliczki na podatek dochodowy, stosując do dokonywanego świadczenia, pomniejszonego o miesięczne koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b, najniższą stawkę podatkową określoną w skali, o której mowa w art. 27 ust. 1.

Treść powyższych przepisów zobowiązuje płatnika do obliczania i poboru zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych od osób, które uzyskują od płatnika przychody ze stosunku pracy, w tym m.in. z nieodpłatnych świadczeń oraz z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa m.in. w art. 13 pkt 7 i 8.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego wynika, że Spółka organizuje dla pracowników Spółki oraz osób nieprowadzących działalności gospodarczej, współpracujących ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług (zleceniobiorców) szkolenia i w związku z tym ponosi koszty usług gastronomicznych (catering). Szkolenia te mają na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych ww. osób (które są ściśle związane z wykonywanym przez nich zawodem i zakresem wykonywanych obowiązków), jak również zapewnienie jak najlepszej obsługi klientów Spółki. Zakupy usług gastronomicznych (cateringowych) są dokumentowane fakturami.

Mając na uwadze powyższe wyjaśnić należy, że dokonując oceny, czy ponoszenie wydatków na nabycie usług gastronomicznych (catering) świadczonych w trakcie szkoleń, prowadzi do powstania po stronie pracowników Spółki oraz osób nieprowadzących działalności gospodarczej współpracujących ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy kierować się wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13 (Dz.U. z 2014 r., poz. 947), w którym Trybunał Konstytucyjny dokonał ustalenia, jakie kryteria statuują nieodpłatne świadczenie do zakwalifikowania go jako przychodu pracownika z tytułu stosunku pracy.

Trybunał Konstytucyjny definiując pojęcie „innych nieodpłatnych świadczeń” jako przychodu, w rozumieniu art. 12 ust. 1 i art. 11 ust. 1 updof, wskazał, że za przychód pracownika mogą być uznane takie świadczenia, które:
• po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),
• po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,
• po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Wobec tego, przyjęcie oceny uznającej konkretne świadczenie ze strony pracodawcy za przychód pracownika ze stosunku pracy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, winno opierać się na przesłankach wynikających z ww. przepisów updof, które Trybunał Konstytucyjny w powołanym powyżej wyroku uznał za zgodne z Konstytucją i przedstawił ich interpretację.

Należy też pokreślić, że ustawowe pojęcie nieodpłatnych świadczeń musi być zawsze interpretowane w konkretnym kontekście, a nie w oderwaniu od niego, z pominięciem okoliczności realizacji pewnych uprawnień, zjawisk gospodarczych i zdarzeń prawnych.

Wskazać należy, że nieodpłatne świadczenie jest przychodem pracownika ze stosunku pracy – gdy świadczenie to, powoduje wystąpienie po stronie pracownika przysporzenia: w postaci nabycia wymiernej korzyści majątkowej lub w postaci również wymiernego zaoszczędzenia wydatku. Nieodpłatne świadczenie jest przychodem pracownika, gdy zostało spełnione za zgodą pracownika, tj. gdy pracownik skorzystał z niego w pełni dobrowolnie. Zatem, pracodawca spełnił określone świadczenie na rzecz pracownika, gdy dysponował uprzednią zgodą pracownika na jego przyjęcie.

Przychód pracownika będzie obejmował nieodpłatne świadczenie, gdy świadczenie to zostanie spełnione w interesie pracownika (a nie w interesie pracodawcy) i przyniesie pracownikowi korzyść w postaci powiększenia jego aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść. W zakresie tego kryterium należy wskazać, że chodzi o realny charakter przysporzenia, jako warunku objęcia nieodpłatnego świadczenia podatkiem dochodowym.

Nieodpłatne świadczenie jest przychodem pracownika, gdy korzyść jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi, tj. nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów.

W sytuacji, gdy nieodpłatne świadczenie nie powoduje przysporzenia w postaci nabycia wymiernej korzyści majątkowej, czy to w postaci również wymiernego zaoszczędzenia wydatku, to wówczas nie można mówić o przychodzie z tytułu nieodpłatnego świadczenia.

Powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego dotyczy wprawdzie świadczeń uzyskiwanych przez pracowników, jednak zawiera wskazówki interpretacyjne, jak należy rozumieć nieodpłatne świadczenia i przywołane ustalenia pozostają aktualne do sytuacji osób nieprowadzących działalności gospodarczej, współpracujących ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług (zleceniobiorców), o której mowa w analizowanym wniosku.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, że poniesienie przez Wnioskodawcę kosztów usług gastronomicznych świadczonych w związku z organizacją szkoleń dla pracowników i osób współpracujących ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług (zleceniobiorców), których celem jest podnoszenie kwalifikacji ściśle związanych z wykonywanym przez nich zawodem i zakresem wykonywanych obowiązków, jak również zapewnienie jak najlepszej obsługi klientów Spółki, nie spowoduje powstania przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 7 i 8 lit. a w związku z art. 11 ust. 1 updof. Mimo, że uczestnicy szkoleń ze świadczenia skorzystają w pełni dobrowolnie, to nie będzie spełnione kryterium wystąpienia po ich stronie przysporzenia majątkowego (korzyści). Nie można mówić o powstaniu przysporzenia majątkowego w sytuacji gdy nie jest możliwe ustalenie wartości rzeczywistej korzyści, którą odniosą z tego tytułu konkretne osoby. Tym samym uznać należy, że wobec niemożności ustalenia konkretnej wartości świadczenia w związku z zapewnieniem przez Spółkę usług gastronomicznych (cateringu) w trakcie szkoleń przypadającej na danego pracownika czy osobę współpracującą ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług, nie dojdzie po ich stronie do powstania przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Powyższe wynika z faktu, że w omawianej sytuacji nie zostanie spełniona jedna z podstawowych przesłanek wskazanych przez Trybunał Konstytucyjny, jako warunek sine qua non dla rozpoznania danego świadczenia jako przychodu. Trybunał Konstytucyjny podkreślił bowiem, że aby nieodpłatne świadczenie stanowiło przychód podatkowy, powinna być to korzyść przypisana konkretnej osobie (indywidualnemu pracownikowi), w ustalonej dla niego indywidualnie wysokości. Tym samym, nie można mówić o przychodzie podatkowym, w sytuacji gdy przypisana wartość świadczenia byłaby jedynie wartością statystyczną (ustaloną np. przez podzielenie kosztów usługi cateringowej przez całkowitą liczbę uczestników szkolenia), a nie odzwierciedlałyby rzeczywistej korzyści odniesionej przez daną osobę.

Biorąc pod uwagę specyfikę zapewnianych przez Wnioskodawcę świadczeń podkreślić należy, że powyżej wskazane okoliczności uniemożliwiające przypisanie indywidualnej wartości uzyskanej przez pracowników, czy osoby współpracujące ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług, korzyści muszą mieć charakter obiektywny, tzn. taki aby nie można było uznać, że zorganizowanie wyżywienia w przywołany sposób ma na celu doprowadzenie do sytuacji, w której wartość faktycznej konsumpcji zostałaby celowo ukryta w celu osiągnięcia korzyści podatkowej.

Końcowo należy dodać, że przywołane przez Wnioskodawcę zwolnienie zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 90 updof obejmuje swoim zwolnieniem wyłącznie pracowników, tym samym nie dotyczy osób wykonujących swoje zadania na podstawie umów cywilnoprawnych.

W konsekwencji, uznać należy, że w takiej sytuacji po stronie pracowników oraz osób współpracujących ze Spółką na podstawie umów o świadczenie usług nie powstaje przychód, a na Wnioskodawcy nie ciąży obowiązek płatnika. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów