Ulga na złe długi w VAT nie jest ograniczona w czasie?

Przeczytaj także: Ulga na złe długi przy odwróconym VAT

Ulga na złe długi uregulowana jest w art. 89a i 89b ustawy o VAT. Pierwszy z nich odnosi się do postępowania wierzyciela, drugi do postępowania dłużnika.

I tak, jeżeli dłużnik nie zapłaci wierzycielowi za faktury w ciągu 150 dni - liczonych od upływu terminu płatności (określonego czy to na samej fakturze czy odrębnej umowie), przyjmuje się, że została uprawdopodobniona jej nieściągalność. W efekcie wierzyciel w deklaracji za okres, w której termin ten upłynął, może „odzyskać” wcześniej zapłacony do fiskusa VAT z takiej faktury (stosowną korektę podatku wykazuje się bezpośrednio na deklaracji VAT, ze wskazaniem danych dłużnika).

Niestety upływ odpowiedniego czasu nie jest wystarczający do tego, aby ulga na złe długi przysługiwała. Warunków jest tutaj znacznie więcej. Jeden z nich mówi, że o tę preferencję wierzyciel musi wystąpić w ciągu dwóch lat, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura. Spóźnienie oznacza bezpowrotną utratę prawa do ulgi na złe długi w stosunku do tak „przeterminowanych” faktur.

Podatnicy często krytykują owe ograniczenie czasowe. Celem wprowadzenia ulgi na złe długi było bowiem m.in. zapobieganie oszustwom podatkowym. Stąd regulacje te nie powinny być aż tak restrykcyjne. Organy podatkowe jednakże trwają przy swoim, gdyż przepisy tak stanowią.

Tych jednak nie zawsze popierają sądy. Odmienny pogląd wyraził chociażby ostatnio WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 23 marca 2017 r., sygn. akt III SA/Gl 1411/16 (orzeczenie nie jest prawomocne).

Sąd wskazał, że sporne przepisy art. 89a i 89b ustawy o VAT stanowią implementację regulacji art. 90 Dyrektywy 2006/112/WE (poprzednio art. 11 część C ust. 1 VI dyrektywy). Ten natomiast w ust. 1 mówi, że w przypadku anulowania, wypowiedzenia, rozwiązania, całkowitego lub częściowego niewywiązania się z płatności lub też w przypadku obniżenia ceny po dokonaniu dostawy, podstawa opodatkowania jest stosownie obniżana na warunkach określonych przez państwa członkowskie. Z kolei ust. 2 stanowi, że w przypadku całkowitego lub częściowego niewywiązania się z płatności państwa członkowskie mogą odstąpić od zastosowania ust. 1.

Dalej WSA wyjaśnił, że polska ustawa o VAT przewiduje korektę podatku należnego w przypadku nieściągalności wierzytelności (niewywiązania się z płatności). Krajowy ustawodawca nie skorzystał zatem z możliwości przewidzianej w ust. 2 art. 90 Dyrektywy 2006/112/WE, w związku z czym ograniczenie prawa do obniżenia podatku należnego do okresu dwuletniego, o którym mowa w art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy VAT, winno być ocenione z punktu widzenia przesłanek określonych w ust. 1 art. 90 Dyrektywy, a więc dopuszczalnych warunków, jakie państwo członkowskie może ustanowić dla przypadków wymienionych w tym przepisie, a w tym niewywiązania się z płatności.

Na tej podstawie WSA wyciągnął wniosek, że państwo członkowskie może w sposób szczególny potraktować przypadek niewywiązywania się z zapłaty ceny, który może polegać na odstąpieniu od obniżenia podstawy opodatkowania. Jeżeli z tej opcji państwo nie skorzysta, przy określaniu warunków obniżania podstawy opodatkowania w przypadku nieotrzymania całości lub części zapłaty, powinno się ono mieścić w granicach jakie wyznacza ust. 1 art. 90 (w powiązaniu z innymi właściwymi unormowaniami dyrektywy).

WSA przytoczył także dokonaną przez TSUE wykładnię art. 273 Dyrektywy 2006/112/WE i na ich podstawie uznał, że „(...) ograniczenie prawa do korekty podatku należnego do okresu dwuletniego, o którym mowa w art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy VAT nie ma charakteru formalności koniecznej do wykazania podstawy obniżenia podatku należnego, ani też nie sposób przyjąć, że ograniczenie to (czasowe - do dwóch lat) jest konieczne ze względu na zwalczanie oszustw podatkowych (prawomocny wyrok WSA we Wrocławiu z dnia 22 kwietnia 2015r., I SA/Wr 2484/14, CBOSA). Zasadne zatem stały się zarzuty skargi odnośnie niezgodności dwuletniego ograniczenia wyznaczonego do dokonania obniżenia podatku należnego z unormowaniami Dyrektywy 2006/112/WE.

W ocenie Sądu art. 90 Dyrektywy 2006/112/WE jest zatem bezpośrednio skuteczny, co wynika wprost z powołanego orzeczenia TSUE w sprawie C-337/13. Natomiast 89a ust. 2 pkt 5 ustawy VAT stanowi niewłaściwą implementacją art. 90 Dyrektywy 2006/112/WE. (...)”