Jak opodatkować cesję (sprzedaż) wierzytelności (pożyczki)?

Przeczytaj także: Kapitały pieniężne: prowizja banku w koszty uzyskania przychodu

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca nie ma firmy. Jako sposób na lokowanie kapitału rozpoczął współpracę z kontrahentem, który oferuje w ramach swojej firmy sprzedaż przysługujących mu praw z tytułu udzielonych pożyczek, gdzie pożyczkobiorcami są osoby prywatne.

Kontrahent przedstawia na swoim portalu internetowym oferty posiadanych pożyczek ich wartość (w postaci pozostałej do spłaty części kapitałowej jak i niewymagalnych czy niezapłaconych odsetek) oraz cenę, za jaką odstąpi prawa do pożyczki. Nabywane są tutaj (w drodze umowy przeniesienia praw majątkowych): roszczenie o zwrot kwoty udzielonej pożyczki, roszczenie o zapłatę odsetek kapitałowych od udzielonej pożyczki zgodnie z umową pożyczki oraz roszczenie o zwrot odsetek za opóźnienie, naliczanych w przypadku niespłacenia przez Pożyczkobiorcę raty pożyczki w całości lub części w ustalonym terminie.

Wnioskodawca może wybrać, którą pożyczkę kupi. Ceną nabycia praw do pożyczki jest co do zasady kwota udzielonej pożyczki pomniejszona o odpowiedni rabat.

Po dokonaniu zakupu takiej pożyczki ta jest nadal spłacana (wraz z odsetkami) na rachunek bankowy kontrahenta, który na podstawie zawartej z wnioskodawcą umowy przeniesienia praw majątkowych zobowiązuje się do niezwłocznego przekazywania otrzymanych spłat na rachunek bankowy wnioskodawcy.

Zadano pytanie, jak zakwalifikować takie dochody na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz jak je rozliczać? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2032 ze zm., dalej: „ustawa o PIT”), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiąganych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ustawy o PIT. Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o PIT, źródłami przychodów są, między innymi, wskazane pkt 3 i 7 tego przepisu:
• pozarolnicza działalność gospodarcza,
• kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c).

Zgodnie z art. 5a pkt 6 ustawy o PIT, działalność gospodarcza albo pozarolnicza działalność gospodarcza to działalność zarobkowa:
a. wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa,
b. polegająca na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
c. polegająca na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
- prowadzona we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie są zaliczane do innych przychodów ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-9.

Pojęcie pozarolniczej działalności gospodarczej użyte w ustawie o PIT, opiera się na trzech przesłankach:
1. zarobkowym celu działalności,
2. wykonywaniu działalności w sposób zorganizowany i ciągły,
3. prowadzeniu działalności we własnym imieniu i na własny lub cudzy rachunek.

Literalna wykładnia tego przepisu wskazuje, że jest to działalność zarobkowa, czyli służąca osiąganiu zysków, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły, co oznacza, że jest to działalność przygotowana i uporządkowana oraz ma charakter powtarzalny. W myśl art. 18 ustawy o PIT, za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw. Katalog praw majątkowych przedstawiony w powyższym przepisie nie ma charakteru zamkniętego, co pozwala zaliczyć do tego źródła również przychody otrzymane w związku z nabytymi prawami do pożyczek, bowiem mają one charakter majątkowy. (...)

W sytuacji, gdy osoba fizyczna nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu wierzytelnościami ani czynności, które podejmuje nie wyczerpują przesłanek, o których mowa w przywołanym powyżej art. 5a pkt 6 ustawy o PIT – przychody uzyskane w związku z nabytymi wierzytelnościami, w tym przypadku prawami do pożyczek, stanowią przychód z praw majątkowych, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o PIT, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Ustawa o PIT, nie ustaliła szczególnej zasady określania dochodu z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT, a zatem w tym zakresie należy stosować ogólną definicję określoną w art. 9 ust. 2 ustawy o PIT. Zgodnie z zasadą zawartą w art. 9 ust. 2 ustawy o PIT, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. Uznać zatem należy, że przychód podatkowy w omawianej sprawie powstaje w dacie otrzymania należności z tytułu nabytych wierzytelności.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Konstrukcja tego przepisu daje podatnikowi możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich kosztów (nie wymienionych w art. 23 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), pod warunkiem, że wykaże istnienie związku przyczynowego pomiędzy ich poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu, ewentualnie zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Jak wskazano powyżej, kosztami uzyskania przychodów nie są wszystkie wydatki, ale tylko takie, które nie są wymienione w art. 23 i których poniesienie pozostaje w związku przyczynowo-skutkowym z uzyskaniem przychodu z danego źródła, bądź też zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów.

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, iż cena zakupu wierzytelności może stanowić koszt uzyskania przychodów z tytułu praw majątkowych. Jednakże wydatki na nabycie wierzytelności nie stanowią kosztów uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia. Będą mogły stanowić koszt uzyskania przychodów, dopiero w momencie otrzymania przychodu, ponieważ dopiero wówczas pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z uzyskanym przychodem. Przy tym, jeżeli przychód uzyskiwany będzie w różnych odstępach czasu - z tytułu częściowej realizacji wierzytelności - to koszty uzyskania przychodów winny być rozliczane proporcjonalnie do uzyskanego przychodu przypadającego na daną wyegzekwowaną wierzytelność.

W tym miejscu podkreślić należy, iż to na podatniku spoczywa ciężar prawidłowego udokumentowania przedmiotowego wydatku, jak i wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a uzyskaniem przychodu (źródłem przychodu), co jest warunkiem koniecznym dla uznania wydatku za koszt uzyskania przychodu.

Dochód uzyskany z praw majątkowych – w przedmiotowej sprawie zgodnie z art. 9 ust. 1a ustawy o PIT, podlega kumulacji z dochodami ze wszystkich źródeł przychodów, z zastrzeżeniem art. 25e, art. 29-30c, art. 30e, art. 30f oraz art. 44 ust. 7e i 7f, opodatkowanymi na tzw. zasadach ogólnych, czyli według skali określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, uzyskanymi w ciągu roku podatkowego.

W myśl art. 27 ust. 1 ustawy o PIT, podatek dochodowy, z zastrzeżeniem art. 29-30f, pobiera się od podstawy jego obliczenia według skali określonej w tym przepisie. Ze skali podatkowej, zawartej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT wynika, że ustawodawca określa poszczególne przedziały (szczeble) dochodowe. Do części dochodów znajdujących się w poszczególnych przedziałach zostaje zastosowana inna (wyższa) stawka podatkowa. Zatem, stawka podatku dochodowego od osób fizycznych uzależniona jest od sumy dochodów ze wszystkich źródeł przychodów, z zastrzeżeniem art. 25e, art. 29-30c, art. 30e, art. 30f oraz art. 44 ust. 7e i 7f, opodatkowanych na tzw. zasadach ogólnych, uzyskanych przez podatnika w danym roku podatkowym.

Stosownie do art. 45 ust. 1 ustawy o PIT, podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, z zastrzeżeniem ust. 1aa, 7 i 8.

Dochód ze źródła, o którym mowa w omawianej sprawie, należy wykazać w zeznaniu rocznym na druku PIT-36 w części D.1 wiersz 7 „Prawa autorskie i inne prawa, o których mowa w art. 18”.

Reasumując, dochody otrzymane z tytułu spłat zakupionych praw do pożyczek będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako przychód z praw majątkowych, o którym mowa w art. 18 ustawy o PIT, który podlega kumulacji z dochodami z pozostałych źródeł przychodów, opodatkowanymi według skali określonej w art. 27 ust. 1 ustawy o PIT. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów