Przedawnienie długu w podatku dochodowym

Przeczytaj także: Po majówce nie rozliczysz się z PIT z żoną czy dzieckiem

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Firma windykacyjna wniosła do sądu sprawę o wydanie nakazu zapłaty przedawnionego długu. Zobowiązanie z tego tytułu przedawniło się w 2010 r., na co powołała się zainteresowana. Po oddaleniu wniosku przez sąd firma windykacyjna wystawiła wnioskodawczyni PIT-8C za 2016 r., w którym wpisała przedawnioną kwotę długu w innych źródłach przychodu. Zainteresowana zadała pytanie, czy faktycznie od przedawnionej wierzytelności powinna zapłacić podatek dochodowy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 2032 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w 2010 r. – opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy – źródłami przychodów są inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12–14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Andrey Popov - Fotolia.com

Przedawniony dług trzeba opodatkować

Przedawniony dług nadal istnieje. Jedyne co, to wierzyciel nie może przymusić dłużnika do spełnienia świadczenia. Zdaniem fiskusa z chwilą przedawnienia powstaje przychód w wartości takiego długu, który należy opodatkować. Zobowiązanie z tego tytułu oczywiście także może się przedawnić.

Podkreślenia wymaga, że wymienione powyżej, przykładowe przysporzenia, nie stanowią katalogu zamkniętego, o czym świadczy użyte w treści tego przepisu sformułowanie „w szczególności”.

Stosownie do przepisu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.(...)

Odnosząc się do przedawnienia wierzytelności opisanej we wniosku należy stwierdzić, że doszło u Wnioskodawczyni do powstania realnego przysporzenia majątkowego, które – co do zasady – podlega opodatkowaniu.

Przedawnienie zobowiązania jest zdarzeniem prawnym, powodującym określone skutki w zakresie możliwości dochodzenia zobowiązań. Zgodnie z art. 117 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 459 ze zm.) – po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Zobowiązanie przedawnione przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne. Nie może ono być wyegzekwowane pod przymusem ani też zasądzone przez sąd powszechny, jeżeli dłużnik powoła się na upływ terminu przedawnienia.

Nie ulega zatem wątpliwości, że gdy występuje niemożność przymusowego wyegzekwowania zobowiązania, mimo braku jego faktycznego wykonania, dłużnik uzyskuje pewną korzyść majątkową, przejawiającą się w tym, że nie musi realnie wykonać zobowiązania.

Zasadnicze znaczenie ma bowiem, że w następstwie przedawnienia dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty zadłużenia (ustaje obowiązek spełnienia świadczenia).

Skutki finansowe przedawnienia zobowiązania Wnioskodawczyni są zatem takie same jak przy jego umorzeniu. Dłużnik kosztem wierzyciela osiąga realne przysporzenie majątkowe.

Stosownie do art. 118 Kodeksu cywilnego – jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Jeżeli zatem Wnioskodawczyni, powołując się na przedawnienie zobowiązania, odmawia jego spłacenia, tym samym nie ma możliwości skutecznego wyegzekwowania tej wierzytelności, wówczas Wnioskodawczyni osiąga realne przysporzenie majątkowe, które – jako przychód z innych źródeł podlega – co do zasady – opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W tym zakresie stanowisko Wnioskodawczyni uznać należało za nieprawidłowe.

Odnosząc się jednakże do momentu powstania przychodu z tytułu przedawnienia zobowiązania, należy wskazać, że powstaje on w momencie upływu terminu przedawnienia. W opisie stanu faktycznego Wnioskodawczyni wskazała, że zobowiązanie przedawniło się w 2010 r. Z tego też powodu przychód ten winien być wykazany w zeznaniu podatkowym za 2010 r., a termin płatności podatku upłynął z dniem 30 kwietnia 2011 r.

W myśl art. 59 § 1 pkt 9 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 201 ze zm.) – zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części na skutek przedawnienia. Stosownie do art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej – zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Skoro więc termin płatności podatku z ww. tytułu upłynął w 2011 r., to zobowiązanie podatkowe Wnioskodawczyni, w myśl przywołanych powyżej przepisów Ordynacji podatkowej przedawniło się z dniem 31 grudnia 2016 r. Wnioskodawczyni nie będzie więc zobowiązana do opodatkowania i wykazania omawianego przychodu powstałego z tytułu przedawnienia opisanego we wniosku zobowiązania, które to przedawnienie nastąpiło w 2010 r. w zeznaniu podatkowym za 2016 r. ani też nie będzie zobowiązana do skorygowania zeznania podatkowego za 2010 r. ze względu na upływ terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego.(...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów