Ile wynosi podatek od wzbogacenia (darowizny)?

Przeczytaj także: Nabycie spadku: terminy zgłoszeń w podatku od spadków i darowizn

Czym jest podatek od wzbogacenia?

Przede wszystkim należy obalić pewien mit. Podatek od wzbogacenia nie istnieje. To potoczne miano zostało przypisane podatkowi od spadków i darowizn. Jak nietrudno się domyślić, płacimy go przede wszystkim, gdy otrzymamy spadek bądź darowiznę. Zasięg jego stosowania jest jednak nieco szerszy.

Kiedy płacimy podatek od spadków i darowizn?

Ustawa o podatku od spadków i darowizn wprost wymienia katalog czynności, do których ten podatek się stosuje. Mówiąc innymi słowy, podatkiem tym należy się martwić tylko w przypadku:

• dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego (czyli mówiąc potocznie - otrzymania spadku);
• darowizny, polecenia darczyńcy;
• zasiedzenia;
• nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
• zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
• nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Zwolnienia i wyłączenia z podatku

To, że dana czynność znalazła się w wyżej wymienionym katalogu, nie oznacza jeszcze konieczności zapłaty podatku. Jak to bowiem w podatkach często bywa - również i w ustawie o podatku od spadków i darowizn przewidziano różnego rodzaju zwolnienia i wyłączenia. Tych jest stosunkowo dużo, poniżej przedstawimy w związku z tym tylko wybrane.

I tak podatkiem nie trzeba się przejmować:

• gdy zarówno nabywca rzeczy lub praw jak i osoba je przekazująca nie są obywatelami Polski (i nie mają tutaj miejsca stałego pobytu lub siedziby), mimo że sam przedmiot czynności znajduje się w Polsce,
• gdy czynność dotyczy nabycia w drodze spadku, zapisu windykacyjnego lub darowizny praw autorskich i praw pokrewnych, praw do projektów wynalazczych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych oraz wierzytelności wynikających z nabycia tych praw,
• gdy nabycie w drodze w drodze dziedziczenia dotyczy środków z pracowniczego programu emerytalnego,
• gdy spadek dotyczy środków zgromadzonych na indywidualnym koncie emerytalnym oraz na indywidualnym koncie zabezpieczenia emerytalnego,
• gdy spadek dotyczy kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

-te czynności zostały wskazane, jako wyłączone z opodatkowania.

Kwoty wolne od podatku

Wyłączenie z opodatkowania oznacza, że powyższe w ogóle nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Inne czynności natomiast podatkowi temu podlegają, ale korzystają ze zwolnienia. Mamy też kwoty wolne od podatku. Zanim jednak przejdziemy do ich omówienia, należy wyjaśnić, że ustawa przewiduje różne grupy podatkowe

I tak podatku nie płacą (oraz deklaracji nie składają):

• osoby zaliczane do I grupy podatkowej, gdy wartość otrzymanego majątku od jednej osoby nie przekracza 9 637 zł
• osoby zaliczane do II grupy podatkowej, jeżeli wartość otrzymanego majątku od jednej osoby nie przekracza 7 276 zł
• pozostałe osoby, jeżeli wartość darowanego majątku od jednej osoby nie przekracza 4 902 zł.

Należy przy tym pamiętać, że nie chodzi tutaj tylko o np. jedną darowiznę, a sumę wszelkich nabyć z pięciu lat poprzedzających rok, w którym miało miejsce ostatnie nabycie.

Zwolnienia od podatku

Jeżeli dana czynność nie jest wyłączona spod działania ustawy jak też nabyty majątek przekroczył opisane wyżej kwoty wolne, trzeba się rozliczyć z fiskusem. W dalszym ciągu nie musimy jednak od razu płacić podatku. Ustawodawca przewidział szereg zwolnień. Poniżej przedstawiamy te najczęściej stosowane.

I tak podatku nie zapłacą m.in.:

• najbliższa rodzina - zaliczana wyżej do grupy zerowej i to bez względu na wartość otrzymanego majątku, o ile dokona jego zgłoszenia w ciągu 6 miesięcy (data liczenia początku biegu terminu jest różna - w zależności od zaistniałej sytuacji). Gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, trzeba dodatkowo przedstawić fiskusowi dowód ich wpływu na rachunek bankowy, czy przekaz pocztowy (potwierdzające, że pieniądze faktycznie otrzymaliśmy). Zgłoszenia nie trzeba dokonywać, gdy wyręcza nas z niego płatnik, będący notariuszem (gdy umowa jest zawarta w formie aktu notarialnego, czego nie należy mylić z notarialnym poświadczeniem dziedziczenia),
• nabycie gospodarstwa rolnego, o ile utworzy ono bądź wejdzie do gospodarstwa o powierzchni pomiędzy 11 a 300 ha, pod warunkiem, że nabywca będzie je prowadził przez co najmniej 5 lat,
• otrzymanie w darowiźnie pieniędzy przez osobę zaliczoną do I grupy podatkowej (nie więcej niż 9 637 zł od jednego darczyńcy i 19 274 od wielu - w okresie 5 lat licząc od pierwszej takiej darowizny), gdy ta zostanie przeznaczona (w ciągu 12 miesięcy od otrzymania) na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu, nabycie mieszkania czy spłatę kredytu mieszkaniowego,
• nabycie przez rolnika maszyn i pojazdów rolniczych (czy części do nich), pod warunkiem, że będzie on je wykorzystywał przez co najmniej 3 lata.

Zwolnienia te zostały wymienione w art. 4 ustawy. Ponadto ustawa w art. 16 zawiera także tzw. ulgę mieszkaniową, która w określonych przypadkach pozwala zwolnić od podatku bądź obniżyć jego wartość w stosunku do otrzymanych nieruchomości mieszkalnych.

Stawki podatku od wzbogacenia

Każda z grup podatkowych (poza zerową) ma 3 stawki podatku. Te rosną wraz z wartością nabytego majątku. Stawki są też tym wyższe, im słabsze pokrewieństwo występuje pomiędzy podatnikiem a osobą od której (albo po której) otrzymuje on majątek.
I tak w przypadku I grupy podatkowej (po odjęciu kwot wolnych oraz zwolnień) podatek wynosi:

• do wartości 10 278 zł - 3%
• od wartości od 10 278 zł do 20 556 zł - 5%
• od wartości powyżej 20 556 zł - 7%.

W przypadku II grupy podatkowej stawki te wynoszą odpowiednio (progi kwotowe pozostają bez zmian) 7%, 9% i 12%, zaś w przypadku III grupy podatkowej stawki podatku rosną do: 12%, 16% i 20%.

W przypadku zasiedzenia stawka podatku wynosi 7%, zaś gdy nie zgłosimy fiskusowi zawartej umowy darowizny i powołamy się na nią podczas czynności sprawdzających, kontroli czy postępowania podatkowego, podatek zostanie nam wymierzony w wysokości 20%.

Podatku nie płacimy od razu - jego wartość ustala organ podatkowy w wydanej decyzji, na podstawie złożonego przez podatnika zeznania podatkowego w tym zakresie.