Ulga prorodzinna: piecza nad dzieckiem to za mało

Przeczytaj także: Ulga prorodzinna a związek małżeński i praca dziecka

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Sąd postanowił z dniem 17 czerwca 2016 r. o przyznaniu wnioskodawczyni bieżącej pieczy nad dzieckiem urodzonym w 2012 r. Od tego dnia dziecko zamieszkało z zainteresowaną na stałe. Wnioskodawczyni została zobowiązana do dbałości, troski i ochrony dziecka oraz jego utrzymania. Następnie 25 października 2016 r. sąd wydał postanowienie o pełnym przysposobieniu dziecka, które uprawomocniło się 16 listopada 2016 r.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy z ulgi na dziecko może skorzystać od czerwca czy dopiero od listopada 2016 r.? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 27f ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2032 ze zm.) – od podatku dochodowego obliczonego zgodnie z art. 27, pomniejszonego o kwotę składki, o której mowa w art. 27b, podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną zgodnie z ust. 2 na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1. wykonywał władzę rodzicielską;
2. pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało;
3. sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Sergey - Fotolia.com

Piecza nad dzieckiem w uldze prorodzinnej

Samo sprawowanie pieczy nad dzieckiem nie jest wystarczające, aby skorzystać z ulgi prorodzinnej. Osoba, która otrzymała taką pieczę a następnie dziecko przysposobiła, ulgę rozliczy dopiero od daty przysposobienia.

W myśl art. 27f ust. 2 ww. ustawy – odliczeniu podlega za każdy miesiąc kalendarzowy roku podatkowego, w którym podatnik wykonywał władzę, pełnił funkcję albo sprawował opiekę, o których mowa w ust. 1, w stosunku do:
1. jednego małoletniego dziecka - kwota 92,67 zł, jeżeli dochody podatnika:
a. pozostającego przez cały rok podatkowy w związku małżeńskim i jego małżonka, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 112 000 zł,
b. niepozostającego w związku małżeńskim, w tym również przez część roku podatkowego, nie przekroczyły w roku podatkowym kwoty 56 000 zł, za wyjątkiem podatnika samotnie wychowującego małoletnie dziecko wymienionego w art. 6 ust. 4, do którego ma zastosowanie kwota dochodu określona w lit. a);
2. dwojga małoletnich dzieci - kwota 92,67 zł na każde dziecko;
3. trojga i więcej małoletnich dzieci - kwota:
a. 92,67 zł odpowiednio na pierwsze i drugie dziecko,
b. 166,67 zł na trzecie dziecko,
c. 225 zł na czwarte i każde kolejne dziecko.

Za dochody, o których mowa w ust. 2 pkt 1, uważa się dochody uzyskane łącznie w danym roku podatkowym, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania określone w art. 27, art. 30b i art. 30c, pomniejszone o kwotę składek, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 i 2a (art. 27f ust. 2a ww. ustawy).

Zgodnie z art. 27f ust. 3 ww. ustawy – w przypadku gdy w tym samym miesiącu kalendarzowym w stosunku do dziecka wykonywana jest władza, pełniona funkcja lub sprawowana opieka, o których mowa w ust. 1, każdemu z podatników przysługuje odliczenie w kwocie stanowiącej 1/30 kwoty obliczonej zgodnie z ust. 2 za każdy dzień sprawowania pieczy nad dzieckiem.

Z przepisu art. 27f ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że – odliczenie dotyczy łącznie obojga rodziców, opiekunów prawnych dziecka albo rodziców zastępczych pozostających w związku małżeńskim. Kwotę tę mogą odliczyć od podatku w częściach równych lub w dowolnej proporcji przez nich ustalonej.

Według art. 27f ust. 5 ww. ustawy – odliczenia dokonuje się w zeznaniu, o którym mowa w art. 45 ust. 1, podając liczbę dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci. Na żądanie organów podatkowych, podatnik jest obowiązany przedstawić zaświadczenia, oświadczenia oraz inne dowody niezbędne do ustalenia prawa do odliczenia, w szczególności:
1. odpis aktu urodzenia dziecka,
2. zaświadczenie sądu rodzinnego o ustaleniu opiekuna prawnego dziecka,
3. odpis orzeczenia sądu o ustaleniu rodziny zastępczej lub umowę zawartą między rodziną zastępczą a starostą,
4. zaświadczenie o uczęszczaniu pełnoletniego dziecka do szkoły.

Omawiana ulga przysługuje w ściśle określonych warunkach. Podstawowym warunkiem jest stosunek prawny łączący dziecko i osobę, która chce skorzystać z ulgi. Osoba taka może skorzystać z ulgi na dane dziecko, jeżeli:
• wykonywała w stosunku do tego dziecka władzę rodzicielską, lub
• pełniła funkcję jego opiekuna prawnego, lub
• sprawowała opiekę nad nim pełniąc funkcję rodziny zastępczej lub
• utrzymywała to dziecko – jeżeli jest ono pełnoletnie – w ramach wykonywania obowiązku alimentacyjnego lub sprawowania funkcji rodziny zastępczej.

Zatem do skorzystania z omawianej ulgi nie wystarczy aby dziecko przebywało w danym gospodarstwie domowym. Ważnym jest jaką funkcję osoba pragnąca skorzystać z ulgi pełni wobec danego dziecka.

W tym miejscu podkreślenia wymaga fakt, że zgodnie z konstrukcją i systematyką ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe stanowią wyjątek od generalnej zasady powszechności opodatkowania wyrażonej w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Ulga prorodzinna podobnie jak wszystkie inne ulgi i zwolnienia jest wyjątkiem od zasady powszechności opodatkowania, wynikającej z art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.), stanowiącego, że – każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.

Oznacza to, że wszelkie odstępstwa od tej zasady, muszą bezwzględnie wynikać z przepisów prawa i być interpretowane ściśle z jego literą.

Zatem, oceniając ciążące na podatniku prawa i obowiązki wynikające z zastosowania ulgi, należy dokonać ścisłej, literalnej wykładni przepisu regulującego daną ulgę czy zwolnienie. Elementem konstrukcyjnym ulgi prorodzinnej uregulowanej w art. 27f ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawo skorzystania podatnika z tej ulgi, pod warunkiem spełniania przesłanek ją normujących.

Niewątpliwie jedną z przesłanek omawianej ulgi jest wykonywanie przez podatnika władzy rodzicielskiej, pełnienie funkcji opiekuna prawnego, sprawowanie opieki poprzez funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą. (...)

Zgodnie z art. 121 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 682), przez przysposobienie powstaje między przysposabiającym a przysposobionym taki stosunek, jak między rodzicami a dziećmi. W myśl art. 117 § 1 ww. Kodeksu przysposobienie następuje przez orzeczenie sądu opiekuńczego na żądanie przysposabiającego.

Przysposobienie to w sensie prawnym przyjęcie obcego dziecka do rodziny. Dziecko uzyskuje wszystkie przywileje członka rodziny, a rodzice otrzymują nad nim władzę rodzicielską. Przysposobienie nie oznacza wzięcia dziecka "na wychowanie", lecz przyjęcie go jako własnego dziecka.

Pociąga natomiast za sobą szereg skutków prawnych, takich jak:
• zmiana nazwiska dziecka na to, które posiadają rodzice adopcyjni (sporządzany jest nowy akt urodzenia dziecka), (art. 122 ww. Kodeksu),
• nabycie przez przysposobionego wszystkich praw majątkowych związanych z nową rodziną (włącznie z dziedziczeniem), (art. 121 ww. Kodeksu),
• ustanie wszelkich praw i zobowiązań dziecka wobec rodziny naturalnej i nabycie tychże w stosunku do rodziny adopcyjnej (np. prawa alimentacyjne) (art. 123 ww. Kodeksu).

Zatem pełne przysposobienie dziecka oznacza wzięcie przez rodziców adopcyjnych całkowitej odpowiedzialności za rozwój i wychowanie dziecka, tak jak ma to miejsce w przypadku dziecka własnego.

Stosownie do treści art. 588 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1822 ze zm.) – postanowienie orzekające przysposobienie staje się skuteczne po uprawomocnieniu się. Postanowienia takiego sąd opiekuńczy nie może zmienić ani uchylić.

Zgodnie z art. 365 § 1 ww. ustawy – orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby.

Mając na uwadze powyższe uregulowania prawne i przedstawiony we wniosku stan faktyczny należy stwierdzić, że Wnioskodawczyni w okresie od 17 czerwca 2016 r. do 25 października 2016 r. nie wykonywała władzy rodzicielskiej, nie pełniła funkcji opiekuna prawnego, ani nie sprawowała opieki poprzez funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.

Wnioskodawczyni władzę rodzicielską względem małoletniego dziecka uzyskała na podstawie postanowienia Sądu z 25 października 2016 r. o pełnym przysposobieniu dziecka.
Tym samym Wnioskodawczyni prawo do skorzystania z tzw. ulgi prorodzinnej nabyła z dniem uprawomocnienia się postanowienia o pełnym przysposobieniu dziecka, tj. 16 listopada 2016 r. Bez znaczenia, dla możliwości skorzystania z odliczenia, pozostaje fakt, że od 17 czerwca 2016 r. Wnioskodawczyni sprawowała bieżącą pieczę nad dzieckiem skoro wówczas Wnioskodawczynię z dzieckiem nie łączył stosunek prawny, o jakim mowa w art. 27f ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Reasumując, prawo do ulgi prorodzinnej przysługuje Wnioskodawczyni od 16 listopada 2016 r., tj. od dnia uprawomocnienia się postanowienia o pełnym przysposobieniu dziecka, a nie jak sądzi Wnioskodawczyni od 17 czerwca 2016 r. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów