Koszt uzyskania przychodu sprzedaży nieprzedawnionych wierzytelności

Przeczytaj także: Sprzedaż wierzytelności: jakie koszty uzyskania przychodu?

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka prowadziła działalność zajmującą się sprzedażą hurtową i detaliczną samochodów, konserwacja i naprawą samochodów oraz innymi działaniami związanymi z rynkiem motoryzacyjnym w Polsce. Obecnie spółka z o.o. zajmuje się wynajmem nieruchomości.

Spółka posiada wierzytelności, których dłużnicy nie uregulowali w terminie. Część z nich stanowi już wierzytelności przedawnione. Inne są wierzytelnościami nieprzedawnionymi, często dochodzonymi przed sądem. Spółka dokonuje sprzedaży zarówno wierzytelności przedawnionych jak i nieprzedawnionych. Cena takich wierzytelności jest oczywiście niższa, niż ich wartość nominalna - odpowiada wartości rynkowej wierzytelności.

W efekcie powyższego spółka ponosi stratę w wysokości różnicy pomiędzy wartością nominalną wierzytelności, a ceną sprzedaży wierzytelności. Zadano pytanie, czy strata taka, w przypadku wierzytelności nieprzedawnionych, może być zaliczona do kosztów uzyskania przychodu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1888 ze zm., dalej: „updop”), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Stockfotos-MG - Fotolia.com

Rozliczenie straty z tytułu sprzedaży wierzytelności

Gdy dana wierzytelność najpierw była zaliczona do przychodów, a następnie (o ile się nie przedawniła) została zbyta, poniesiona na takiej transakcji strata może zostać rozliczona podatkowo.

Powyższe oznacza, że zasadniczo wszystkie poniesione wydatki, a więc bezpośrednio i pośrednio związane z uzyskiwaniem przychodów, po wyłączeniu wydatków wymienionych w art. 16 ust. 1 updop, stanowić mogą koszty uzyskania przychodu, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

Prócz tego, uznanie wydatku za koszt podatkowy wymaga od podatnika wykazania, że wydatek jest racjonalnie i gospodarczo uzasadniony.

Tak więc, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika winien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej, z wyjątkiem, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza istnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesieniem kosztu a przychodem, bądź zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodu.

Ponadto, zaliczenie danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów uzależnione jest od tego, czy nie znajduje się on w art. 16 ust. 1 updop, tj. w grupie wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów.

Mając powyższe na względzie stwierdzić należy, że kosztem uzyskania przychodów będzie wydatek, spełniający łącznie następujące warunki:
• został poniesiony przez podatnika,
• jest definitywny (rzeczywisty),
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia ich źródła lub może mieć inny wpływ na wielkość osiągniętych przychodów, został właściwie udokumentowany,
• nie został wymieniony w art. 16 updop. (...)
Należy wskazać, że zgodnie z art. 509 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 380 ze zm., dalej: „K.c”), wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiłoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Stosownie do art. 510 § 1 K.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Jeżeli zawarcie umowy przelewu następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, z zapisu zwykłego, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przelewu zależy od istnienia tego zobowiązania (art. 510 § 2 K.c.).

Na tle wskazanych powyżej uregulowań należy zauważyć, że przejście praw i obowiązków wynikających z danego zobowiązania na inne osoby powoduje, że zmieniają się osoby uczestniczące w zobowiązaniu, tj. zmieniają się osoby po stronie wierzyciela – natomiast istota stosunku zobowiązaniowego nie ulega zmianie. Wierzyciel wyzbywając się swojej wierzytelności zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, a jego miejsce zajmuje nabywca.

Z kolei, biorąc pod uwagę unormowania podatkowe dotyczące zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów strat z tytułu zbycia wierzytelności, należy dostrzec, że ustawodawca dopuszcza taką możliwość pod określonymi warunkami, których spełnienie na zasadzie wyjątku od ogólnej reguły wyrażonej w art. 15 ust. 1 updop, przewiduje w szczególności art. 16 updop.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 20 updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako przedawnione.

Natomiast, w myśl art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio, na podstawie art. 12 ust. 3, została zarachowana jako przychód należny.

W przypadku sprzedaży wierzytelności nieprzedawnionych, zarachowanych uprzednio jako przychód należny, zgodnie z cyt. art. 12 ust. 3 updop, Spółka będzie mogła rozpoznać koszt podatkowy w postaci powstałej straty z tytułu zbycia tych wierzytelności, stanowiącej różnicę między ceną określoną w umowie sprzedaży, a nominalną wartością wierzytelności (wartością brutto wierzytelności). (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów