Zapłacone składki ZUS nie są kosztem uzyskania przychodu

Przeczytaj także: Premia roczna dla pracownika jako koszt uzyskania przychodu

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

ZUS w wyniku przeprowadzonej kontroli zakwestionował uczelni kwalifikację przeprowadzanych przez wykładowców wykładów do umów o dzieło, traktując je jako umowy zlecenie. W efekcie umowy te zostały oskładkowane. Uczelnia postanowiła uregulować zaległe składki w całości ze środków własnych. We wpłacanych kwotach znajdują się zarówno składki, jakie uczelnia powinna uiścić jako pracodawca jak i składki, które jako płatnik powinna potrącić z wynagrodzeń zleceniobiorców.

Wnioskodawca nie będzie przy tym dochodzić zwrotu tych składek od wykonawców umów zleceń. Zadano pytanie, czy zaległe składki na ubezpieczenia społeczne i FP (w części przypadającej na pracodawcę jak i w części przypadającej na zleceniobiorcę) zapłacone w całości ze środków uczelni stanowią dla niej koszt uzyskania przychodów w dacie ich zapłaty? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zasady kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów określa art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1888, dalej: „updop”), zgodnie z którym kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 updop. Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie, są kosztami uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami. Kosztami uzyskania przychodów są więc wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. whitelook - Fotolia.com

Składki ZUS nie są kosztem

Zapłacone za zleceniobiorcę składki ZUS nie zmniejszą podatku dochodowego płatnika. Nie spełniają bowiem definicji kosztu uzyskania przychodu.

Aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:
• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,
• został właściwie udokumentowany,
• nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 updop nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Przesłankę celowości kosztu uważa się za spełnioną, gdy istnieje związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem danego kosztu a powstaniem lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania. Nie ma przy tym znaczenia, czy dany wydatek przyniósł oczekiwany skutek w postaci osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenie ich źródła. Istotne jest, czy w momencie jego ponoszenia podatnik mógł – obiektywnie oceniając – oczekiwać takiego efektu. (...)

Należy nadmienić, że w myśl art. 13 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 121, ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy – i od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Należy wskazać również, że zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na ubezpieczenia emerytalne zleceniobiorców finansują z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.

Na mocy art. 16 ust. 1b ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na ubezpieczenia rentowe osób, o których mowa w ust. 1 i 1a, finansują z własnych środków, w wysokości 1,5 % podstawy wymiaru ubezpieczeni i w wysokości 6,5 % podstawy wymiaru płatnicy składek. Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na ubezpieczenie chorobowe podlegających temu ubezpieczeniu osób, wymienionych w ust. 1 pkt 1-4, 8, 9 i 11 oraz ust. 1c finansują w całości, z własnych środków, sami ubezpieczeni. Natomiast składki na ubezpieczenie wypadkowe zleceniobiorców, w oparciu o art. 16 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, finansują w całości, z własnych środków, płatnicy składek. W myśl art. 17 ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1-3, 5, 6 i 9-12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek. Płatnicy składek, o których mowa w ust. 1, obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu. Ponadto, na podstawie art. 104 ust. 1 pkt 1 lit. c) ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 149 ze zm.), obowiązkowe składki na Fundusz Pracy, za osoby wykonujące pracę na podstawie umowy zlecenia - opłacają pracodawcy.

Natomiast na podstawie art. 9 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 272 ze zm.), pracodawca prowadzący działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oddział banku zagranicznego, oddział instytucji kredytowej lub oddział zagranicznego zakładu ubezpieczeń, a także oddział lub przedstawicielstwo przedsiębiorcy zagranicznego, jest obowiązany opłacać składki za pracowników na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Z kolei w myśl art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 581 ze zm.) składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu, z zastrzeżeniem art. 85 i 86.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 57a updop, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów nieopłaconych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek, z zastrzeżeniem pkt 40 oraz art. 15 ust. 4h, określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w części finansowanej przez płatnika składek.

W myśl art. 16 ust. 7d updop przepis ust. 1 pkt 57a updop stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 40 updop oraz art. 15 ust. 4h updop, do składek na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Z przytoczonych przepisów art. 17 ust. 1 i ust. 2 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynika, że Wnioskodawca jako płatnik składek obowiązany był na ich podstawie do uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne, należnych od ubezpieczonego oraz pracodawcy w wymiarze ściśle określonym przepisami.

Mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny należy stwierdzić, że składki zapłacone do ZUS przez Wnioskodawcę w części, w której powinny być sfinansowane przez Zleceniobiorcę, a które zostały zapłacone przez Wnioskodawcę nie są objęte zakresem art. 16 ust. 1 pkt 57a updop. Przepis ten odnosi się bowiem wyłącznie do takich składek na ubezpieczenia, które zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są finansowane przez płatnika składek.

Rozważając celowość poniesienia problemowych wydatków, należy natomiast podkreślić, że Wnioskodawca opłaca zaległe składki – po przeprowadzonej kontroli ZUS – aby zrealizować swoje obowiązki, jako płatnik składek. Uiszczenie przedmiotowych składek jest zatem konsekwencją błędnej kwalifikacji przez Wnioskodawcę zawartych umów, a nie celowym działaniem nakierowanym na osiąganie przychodów. Należy przy tym podkreślić, że Wnioskodawca dokonuje zapłaty tej części składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, w odniesieniu do których – zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – ciążył na nim wyłącznie obowiązek ich pobrania z należności zleceniobiorcy, a nie obowiązek sfinansowania z własnych środków. Trudno zatem uznać, że przyjęcie na siebie przez Wnioskodawcę ciężaru finansowania tych składek – będące wynikiem wcześniejszych nieprawidłowości związanych z klasyfikacją zawartych umów – służy uzyskiwaniu przez niego jakichkolwiek przysporzeń, w tym mających charakter przychodów. Koszty te nie służą również zachowaniu ani zabezpieczeniu źródeł przychodów Wnioskodawcy.

Składki zapłacone przez Wnioskodawcę „za zleceniobiorców” nie spełniają jednej z podstawowych cech definiujących kategorię podatkową „kosztów uzyskania przychodów” – nie są ponoszone w celu uzyskania przychodów ani w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Zatem nie spełniają przesłanek zaliczenia ich do kategorii kosztów uzyskania przychodów, określonych w art. 15 ust. 1 updop. Wnioskodawca nie ma zatem prawnej możliwości ujęcia w podatkowych kosztach uzyskania przychodów składek zapłaconych do ZUS w części, która zgodnie z odrębnymi przepisami obciąża zleceniobiorcę. W konsekwencji dokonanej kwalifikacji podatkowej tych wydatków, bezprzedmiotowe jest ustalenie momentu ich potrącalności na podstawie przepisów art. 15 ust. 4d i ust. 4e updop.

Przepisy podatkowe dopuszczają natomiast możliwość zaliczenia do podatkowych kosztów uzyskania przychodów składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, w części finansowanej przez płatnika składek – do zapłaty których był ustawowo zobowiązany (dot. umów zleceń). Na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 57a updop stanowią one koszty uzyskania przychodów – w dacie ich zapłaty. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów