Odliczenie od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne w PIT 2016

Przeczytaj także: Składki ZUS ściągnięte przez komornika w rocznym PIT 2015

Umowa o pracę, agencyjna czy zlecenie, własna działalność gospodarcza oraz współpraca przy prowadzeniu takiej działalności, różnego rodzaju stypendia, renty, emerytury, zasiłki itd. - to tytuły, które są objęte składką na ubezpieczenie zdrowotne. Składkę tę w wielu sytuacjach liczy się od faktycznie otrzymanego „wynagrodzeni” (np. w przypadku pracy, renty, emerytury, stypendium itp.), w innych zaś od kwoty ustalonej ryczałtowo (działalność gospodarcza).

Jak to zostało jednakże już podkreślone we wstępie, płacona składka na ubezpieczenie zdrowotne zmniejsza jednakże należną daninę z tytułu podatku dochodowego, dzięki czemu przekazując ją do ZUS, mniej płacimy do urzędu skarbowego.

Ważne jednak jest tutaj przekazanie składki ZUS-owi. Otóż odliczeniu podlegają jedynie składki:

• opłacone w danym roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika
• pobrane przez płatnika

Skąd takie rozbicie? Otóż część ubezpieczonych obowiązanych jest do samonaliczania i przekazywania tej składki do ZUS. Mowa tutaj przede wszystkim o przedsiębiorcach i osobach z nimi współpracujących. Innym przykładem są osoby opłacające to ubezpieczenie dobrowolnie.

Drugą (znacznie szerszą) grupę ubezpieczonych stanowią osoby, których z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne wyręcza płatnik, a więc podmiot, który dokonuje obliczenia, pobrania oraz przekazania do ZUS tej składki w imieniu ubezpieczonego.

Płatnik oczywiście nie finansuje składki z własnej kieszeni. Dokonuje jedynie jej potrącenia ze środków należących do ubezpieczonego (podatnika). Poprzez takie potrącenie umniejsza on przekazywaną danej osobie wypłatę. Jakie osoby zalicza się do grona tych, których z obowiązku przekazania składki do ZUS wyręcza płatnik? Są to przede wszystkim uzyskujący przychody z tytułu umowy o pracę czy zlecenia, renty, emerytury itd.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest odliczana od podatku

Składna na ubezpieczenie zdrowotne stanowi odliczenie od podatku a nie od dochodu (jak ma to miejsce chociażby w przypadku składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe). Oznacza to, że należy podatek dochodowy zmniejsza się tutaj o pełną wartość odliczanej składki w stosunku 1:1. Dla przykładu odliczając składkę w wysokości np. 1 tys. zł o taką kwotę zapłacimy niższy podatek. Powyższe jest dużo korzystniejsze podatkowo, aniżeli odliczenia od dochodu. Te ostatnie dają bowiem oszczędność na podatku w wysokości iloczynu stosowanej stawki podatku oraz odliczanej kwoty (dla przykładu odliczenie od dochodu na poziomie 1 tys. zł, gdzie stawka podatku wynosi 18%, daje realną oszczędność na podatku w wysokości 180 zł). Niemniej przy skali podatkowej odliczenia od dochodu mogą wpłynąć na stosowaną stawkę podatku.

Wyłączenia z odliczenia składek zdrowotnych

Jak to zwykle w podatkach przy odliczeniach i ulgach podatkowych bywa, występują pewne ograniczenia w ich stosowaniu. I tak nie każda składka zdrowotna przekazywana do ZUS podlega odliczeniu.

Pierwsze ograniczenie tyczy się wysokości. Do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczeni przekazują (jako że co do zasady opłacanie tejże składki jest obowiązkowe a nie dobrowolne) składkę w wysokości 9% podstawy jej naliczenia (samodzielnie bądź za pośrednictwem płatnika). Od podatku natomiast ustawodawca pozwala odliczyć jedynie 7,75% podstawy naliczenia składki. W związku z tym 1,25% podstawy naliczenia składki, którą do ZUS trzeba zapłacić, nie można odliczyć od podatku - podatnik finansuje ją w pełni z własnej kieszeni.

Po drugie odliczyć nie można płaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, których podstawę wymiaru stanowi dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie ustawy o podatku dochodowym oraz składek, których podstawę wymiaru stanowi dochód, od którego na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Mówiąc innymi słowy, jeżeli od danego dochodu podatku nie płacimy, to składek odliczyć nie można.

Odliczane są składki zdrowotne zapłacone a nie naliczone

Kolejnym warunkiem odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne jest jej zapłata. Oczywiście obejmuje on jedynie tych ubezpieczonych, którzy składkę tę przekazują do ZUS samodzielnie, czyli np. przedsiębiorcy, bądź opłacający ją dobrowolnie.

Warto dodać, że składkę taką opłaca się do ZUS do 10-tego bądź 15-tego dnia miesiąca następującego po tym, za który jest ona należna (a więc przykładowo składkę za listopad należy opłacić do 10-tego bądź 15-tego grudnia - w zależności od tego, czy przedsiębiorca zatrudnia pracowników).

Odliczeniu podlegają jedynie te składki, które w danym roku zostały zapłacone, a nie te, które w danym roku zostały naliczone bądź są za dany rok należne.
Innymi słowy, jeżeli przedsiębiorca wpłacał takie składki w obowiązujących terminach (bez opóźnień bądź płatności przed czasem) w rocznym PIT za 2016 rok wykaże składki należne za miesiące grudzień 2015 – listopad 2016. Termin ich płatności przypadał bowiem w ciągu roku 2016.

Inaczej jest w przypadku składek przekazywanych do ZUS za pośrednictwem płatnika. Tutaj bowiem odlicza się składki pobrane z wynagrodzenia podatnika w danym roku, a nie przekazane do ZUS (termin ich przekazania bowiem przypada w miesiącu następującym po tym, w którym zostały one pobrane, stąd - jak nietrudno zauważyć - w skali roku będą występować rozbieżności pomiędzy składkami pobranymi a przekazanymi do ZUS).

Wartość odliczenia składki zdrowotnej

Podstawa naliczania składek na ubezpieczenie zdrowotne w przypadku przedsiębiorców jest stała, niezależna od faktycznie uzyskiwanych przez nich przychodów bądź dochodów. Ci deklarują jej wysokość, przy czym ustawodawca przewidział tutaj minimalny próg takiej podstawy. W 2016 ten minimalny próg wynosi 3 210,60 zł. Kwota składki przekazywanej do ZUS w związku z tym opiewa na wartość 288,95 zł miesięcznie. Odliczyć od podatku można natomiast 248,82 zł. Składka za grudzień 2015 r. (płatna w styczniu 2016 r.) wynosiła natomiast 279,41 zł, z czego odliczeniu podlega wartość 240,60 zł. To minimalna kwota składki. Oczywiście przedsiębiorcy mogą ją opłacać w wyższej kwocie, niemniej mało kto się na to decyduje.

Podsumowując przedsiębiorca, który przez cały rok 2016 terminowo przelewał składkę na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS, może od podatku odliczyć kwotę 2 977,62 zł.

Jeżeli natomiast z płacenia składki na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS ubezpieczonego wyręcza płatnik, wartość dopuszczalnego odliczenia z tytułu składki zdrowotnej winna znaleźć się na informacji otrzymanej od tego płatnika, w postaci PIT-11, PIT-40A/11A (czy PIT-40, jeżeli podatnik wykorzystuje go do samodzielnego sporządzenia zeznania). Tutaj podstawą naliczenia składki jest co do zasady przychód takiego podatnika, pomniejszony o składki na ubezpieczenie społeczne.

Dzięki takiemu rozwiązaniu przy wypełnianiu rocznego PIT-a podatnik nie musi dokonywać dodatkowych obliczeń w celu ustalenia wysokości składki podlegającej odliczeniu. Ogranicza on się jedynie do przeniesienia kwoty z otrzymanej od płatnika informacji podatkowej do właściwej rubryki zeznania rocznego.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne nie może w żadnym przypadku zostać zaliczona w ciężar kosztów uzyskania przychodu, w tym także w tej części, która nie podlega odliczeniu od podatku.

Odliczenie składki zdrowotnej przy kilku rocznych PIT-ach

Część podatników składa nie jedno, a kilka zeznań podatkowych. Dla przykładu przedsiębiorcy w zależności od formy opodatkowania rozliczają się na formularzach PIT-36, PIT-36L, PIT-28 bądź składają informację PIT-16A (w przypadku opodatkowania kartą podatkową). W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej w różnych formach prawnych możliwe jest przy tym wystąpienie obok siebie zeznań PIT-36 i PIT-28, bądź PIT-36L i PIT-28.

Pracujący na etacie, czy też uzyskujący przychody z tzw. działalności wykonywanej osobiście (np. z umów zlecenie zawieranych z przedsiębiorcami) rozliczają się na formularzu PIT-37. Jeżeli natomiast rozliczenia podatku dokonuje w imieniu podatnika płatnik, właściwe jest zeznanie PIT-40 bądź PIT-40A (w przypadku organów rentowych).

Każdy z wymienionych wyżej formularzy zawiera miejsce do wykazania w nim składek na ubezpieczenie zdrowotne podlegających odliczeniu.

Odliczenie składki ponad wartość podatku

Przychody uzyskiwane z różnych źródeł, ale opodatkowane w ten sam sposób, podlegają wykazaniu na jednym zeznaniu podatkowym. I tak np. na formularzu PIT-28 podatnicy rozliczą zarówno przychody z firmy opodatkowanej ryczałtem, jak i przychody z tzw. najmu prywatnego w ten sposób rozliczanego.

Na PIT-37 rozliczane są wszelkiego rodzaju przychody opodatkowane skalą podatkową, w stosunku do których występowała tzw. instytucja płatnika (czyli gdzie był podmiot, który w imieniu podatnika naliczał i wpłacał składki czy podatki do odpowiednich instytucji).

Na PIT-36 rozliczane są natomiast pozostałe przychody opodatkowane skalą podatkową. Trzeba przy tym pamiętać, że formularz ten zawiera miejsce dla wszystkich przychodów, które rozliczane są na PIT-37. Podatnik, który uzyskuje jedynie dochody, dla których znajduje się miejsce zarówno w PIT-37 jak i PIT-36, wypełnia jedynie ten pierwszy. Jeżeli jednak obok takich dochodów uzyskałby również inne, wykazywane jedynie w PIT-36, to w tym zeznaniu powinien rozliczyć wszystkie uzyskane dochody, a opodatkowane skalą podatkową. Nie można składać odrębnie dwóch zeznań podatkowych PIT-37 i PIT-36.

PIT-36L przewidziany jest jedynie do przychodów uzyskiwanych z pozarolniczej działalności gospodarczej bądź działów specjalnych produkcji rolnej, opodatkowanych stawką liniową.

Składkę na ubezpieczenie zdrowotne odlicza się od podatku obliczonego od wszystkich przychodów/dochodów wykazanych w danym zeznaniu podatkowym. Wykazane w danym zeznaniu odliczenie z tytułu tej składki nie może przekroczyć wyliczonego podatku (wyższa wartość odliczenia może wystąpić np. w przypadku składki płaconej z działalności gospodarczej, która nie przynosi większych przychodów/dochodów).

Co zrobić, gdy wartość odliczenia będzie wyższa? Należy je ograniczyć do wartości podatku. Nie ma przy tym przeszkód, aby powstałą „nadwyżkę” tej składki odliczyć od podatku w innym zeznaniu podatkowym.

Jeżeli jednak uzyskane przychody/dochody nie pozwolą na pełne odliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne, część nieodliczona bezpowrotnie przepada. Podatnik nie może jej zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu bądź uwzględnić w zeznaniu za następny rok podatkowy.

Składki zagraniczne

Od obliczonego podatku ustawodawca zezwala podatnikom odliczyć także składki zapłacone za granicą z własnych środków na obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej lub w innym państwie Europejskiego Obszaru Gospodarczego bądź w Konfederacji Szwajcarskiej. Otóż odliczenie to przysługuje, o ile:

• nie są to składki, których podstawą wymiaru jest dochód (przychód) zwolniony od podatku na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska,
• składka na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne zapłacona w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Konfederacji Szwajcarskiej nie została odliczona od dochodu (przychodu) albo podatku w tym państwie albo nie została odliczona w ramach odliczenia od dochodu składki na ubezpieczenie społeczne,
• istnieje podstawa prawna wynikająca z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, w którym podatnik opłacał składki na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne

Tutaj również obowiązuje ograniczenie co do wysokości odliczenia, które nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tych składek.

Zwrot zapłaconych składek

Jeżeli podatnik otrzyma zwrot uprzednio zapłaconych składek, a te nie zostały odliczone od podatku – nie wpłyną na wysokość zobowiązania podatkowego w roku ich zwrotu. Jeżeli natomiast zwrócone składki podatnik uprzednio odliczył od podatku, w rozliczeniu za rok podatkowy, w którym miał miejsce ich zwrot, należy je doliczyć do podatku w wysokości kwoty uprzednio odliczonej.