Sprzedaż wierzytelności bez korekty ulgi na złe długi w VAT

Przeczytaj także: Podatek VAT i ulga na złe długi: donos na dłużnika na VAT-ZD

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W 2011 roku (w rozliczeniu za miesiąc grudzień 2010 r.) oraz w roku 2012 (w rozliczeniu za miesiąc styczeń 2012 r.) wnioskodawca dokonał korekty VAT należnego od nieściągalnych wierzytelności w ramach ulgi na złe dług.

Następnie zawarł on w postępowaniu upadłościowym układ z dłużnikiem, na mocy którego połowa wierzytelności została umorzona. W kolejnym kroku dnia 19 listopada 2012 r. zainteresowany zawarł umowę przelewu wierzytelności, na mocy której zbył pozostałą część należności od dłużnika na rzecz podmiotu trzeciego za cenę niższą od wartości pozostałej wierzytelności.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy w takim przypadku jest obowiązany do ponownej korekty VAT należnego, z tytułu wcześniejszego skorzystania z ulgi na złe długi, od zbytej wierzytelności? Czy korekta winna objąć wartość zbytej wierzytelności czy też otrzymaną z tytułu tego zbycia cenę?

W przedmiotowej sprawie, uwzględniając rozstrzygnięcia WSA w Krakowie w wyroku z 8 października 2013 r. sygn. akt I SA/Kr 977/13 oraz NSA w wyroku z 13 kwietnia 2016 r. sygn. akt I FSK 1743/14, organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zasady rozliczenia podatku w odniesieniu do nieściągalnych wierzytelności zostały określone w przepisach art. 89a i art. 89b ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054).

Zgodnie z art. 89a ust. 1 ww. ustawy podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, z zastrzeżeniem ust. 2-5. Korekta podatku dotyczy również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności odpisanej jako nieściągalna lub której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. kenary820 - Fotolia.com

Sprzedaż wierzytelności bez korekty ulgi na złe długi w VAT

Zapłata wynagrodzenia za sprzedaż wierzytelności nie stanowi spłaty długu. Dlatego też wierzyciel, który skorzystał z ulgi na złe długi po czym sprzedał swoją wierzytelność podmiotowi trzeciemu, nie musi dokonywać korekty VAT z tego tytułu.

Natomiast nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze (art. 89a ust. 1a tej ustawy).

Na podstawie ust. 2 powyższego artykułu, przepis ust. 1 stosuje się w przypadku, gdy spełnione są następujące warunki:
1. dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
2. wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny;
3. wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty, o której mowa w ust. 1, są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni;
4. wierzytelności nie zostały zbyte;
5. od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona;
6. wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Zgodnie z powyższym zbycie należności pozbawia podatnika możliwości skorzystania z uprawnienia przewidzianego w przepisie art. 89a ust. 1 ustawy. Tym samym zbycie wierzytelności oznacza, iż przestała być ona nieściągalna, co oznacza, iż podatnik otrzymał należność wynikającą z danej wierzytelności (nawet w takim wypadku, gdy otrzymał ją od podmiotu trzeciego – czyli od nabywcy wierzytelności).

Stosownie do art. 89a ust. 4 ustawy, w przypadku gdy po dokonaniu korekty określonej w ust. 1 należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie, podatnik, o którym mowa w ust. 1, obowiązany jest zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek należny zwiększa się w odniesieniu do tej części. (...)

Dokonując rozstrzygnięcia kwestii będącej przedmiotem zapytania Wnioskodawcy, trzeba mieć na uwadze stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie wyrażone w zapadłym w tej sprawie ww. wyroku z 8 października 2013 r. sygn. akt I SA/Kr 977/13. Należy przy tym podkreślić, że w świetle powołanego wcześniej przepisu art. 153 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowisko Sądu wyrażone w tym wyroku jest wiążące dla tut. organu w niniejszej sprawie.

W wyroku tym Sąd wskazał, że przedmiotem sporu było rozstrzygnięcie czy podatnik, który skorzystał z tzw. ulgi na złe długi, o której mowa w art. 89a u.p.t.u., ma obowiązek dokonać korekty zwiększającej VAT należny, o której mowa w art. 89a ust. 4 u.p.t.u. w związku ze sprzedażą wierzytelności na rzecz osoby trzeciej po dokonaniu korekty.

Przepis art. 89a ust. 1 u.p.t.u. stanowi, że podatnik może skorygować podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona, z zastrzeżeniem ust. 2-5. Korekta podatku dotyczy również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności odpisanej jako nieściągalna lub której nieściągalność została uprawdopodobniona.

W art. 89 ust. 1a u.p.t.u. wskazano natomiast, że nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną gdy wierzytelność nie została uregulowana w ciągu 180 dni od upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.

Art. 89a ust. 2 u.p.t.u. stanowi z kolei, że przepis ust. 1 art. 89a u.p.t.u. stosuje się w przypadku, gdy spełnione są następujące warunki: 1) dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji; 2) wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny; 3) wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty, o której mowa w ust. 1, są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni; 4) wierzytelności nie zostały zbyte; 5) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 2 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona; 6) wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego ze względu na wystąpienie okoliczności, o których mowa w ust. 1, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Treść będącego przedmiotem sporu art. 89a ust. 4 u.p.t.u. wskazuje zaś, że jeśli po dokonaniu korekty określonej w ust. 1 należność została uregulowana w jakiejkolwiek formie, podatnik, o którym mowa w ust. 1, obowiązany jest zwiększyć podatek należny w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek należny zwiększa się w odniesieniu do tej części.

W ocenie Sądu, z literalnego brzmienia powołanych wyżej przepisów: art. 89a ust. 1 - 2 u.p.t.u., jak również art. 89a ust. 4 u.p.t.u. wynika, że nie mają one zastosowania, do podatników VAT, którzy po skorzystaniu ze swoistej ulgi, przewidzianej w art. 89a ust. 1 u.p.t.u., zwanej "ulgą na złe długi" dokonali sprzedaży wierzytelności na rzecz osoby trzeciej.

W szczególności wykładnia językowa art. 89a ust. 2 pkt 4 i ust. 1 u.p.t.u. prowadzi do wniosku, że warunek przewidziany w przepisie art. 89a ust. 2 pkt 4 "wierzytelności nie zostały zbyte" odnosi się wyłącznie do wierzytelności wobec, których podatnik nie skorzystał jeszcze z ulgi przewidzianej treścią art. 89a ust. 1 u.p.t.u, a dopiero ewentualnie rozważa taką możliwość, badając czy są spełnione ustawowe warunki skorzystania z prawa do korekty podatku należnego, Przepis art. 89a ust. 4 odnosi się natomiast do okresu czasu po dokonaniu korekty podatku należnego. Przesłanki określone w obydwu tych przepisach nie mogą więc być powoływane zamiennie. Przepis art. 89a ust. 4 u.p.t.u. wyraźnie łączy obowiązek korekty podatku należnego z "uregulowaniem należności w jakiejkolwiek formie" nie zaś ze zbyciem wierzytelności obejmującym tę należność.

Chociaż więc z treści przepisu art. 89a ust 4 u.p.t.u. wynika, że korekta VAT należnego, dokonana przez podatnika w ramach ulgi za tzw. złe długi, nie jest ostateczna, nie oznacza to, że zapłata podatnikowi-sprzedawcy wierzytelności wynagrodzenia przez nabywcę tej wierzytelności powoduje potrzebę odwrócenia korekty, a co za tym idzie zwiększenia VAT należnego u wierzyciela pierwotnego.

W ocenie Sądu, wbrew poglądom wyrażonym w zaskarżonej interpretacji, zmiana po stronie wierzyciela, do której dochodzi w wyniku sprzedaży wierzytelności i wiążąca się z tą sytuacją zapłata wynagrodzenie za sprzedaż wierzytelności nie stanowi spłaty długu. Nie ma więc żadnej uzasadnionej podstawy by twierdzić, że wynagrodzenie, które płaci osoba trzecia za nabycie wierzytelności i wstąpienie w prawa wierzyciela oznacza "uregulowania należności" w rozumieniu art. 89a ust. 4 u.p.t.u. Umowa sprzedaży wierzytelności zawarta przez skarżącego z podmiotem trzecim, nabywającym wierzytelność, stanowi źródło odrębnego (nowego) stosunku zobowiązaniowego. W związku ze sprzedażą wierzytelności podatnik otrzymuje wynagrodzenie za sprzedaż wierzytelności. Dług – wierzytelność pierwotna – istnieje nadal, choć dochodzi do następstwa prawnego po stronie podatnika (wierzyciela). Podatnik – dłużnik pozostaje ten sam. Zmiana wierzyciela, na podstawie umowy cywilnoprawnej (cesji wierzytelności) nie oznacza, że dochodzi do zapłaty długu. Zmienia się wyłącznie wierzyciel. Niezmieniona pozostaje natomiast kwota, którą będzie mógł egzekwować nowy wierzyciel.

Zdaniem Sądu, o uregulowaniu należności w rozumieniu analizowanego przepisu można zatem mówić, gdy podatnik-sprzedawca wierzytelności otrzyma w jakiejkolwiek formie od dłużnika bądź osoby trzeciej działającej za dłużnika, czy też w drodze egzekucji należność czyli spłatę długu. Zbycie wierzytelności przez skarżącego na rzecz osoby trzeciej nie będzie więc oznaczać spłacenia długu pierwotnego tj. "uregulowania należności", stosownie do treści art. 89a ust. 4 u.p.t.u.

Powyższy pogląd, wyrażony przez Sąd pierwszej instancji, podzielił również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 13 kwietnia 2016r. sygn. akt I FSK 1743/14.

Mając zatem na uwadze przedstawiony przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku opis sprawy, treść powołanych przepisów oraz ocenę prawną wyrażoną w ww. orzeczeniach Sądów obu instancji należy stwierdzić, że samo zbycie przez podatnika VAT na rzecz osoby trzeciej wierzytelności, po skorzystaniu z tzw. "ulgi na złe długi", o której mowa w art. 89a ustawy o VAT nie będzie powodować po stronie sprzedawcy wierzytelności tj. Wnioskodawcy obowiązku zwiększenia VAT należnego, skorygowanego uprzednio, z wykorzystaniem norm art. 89a ust. 1-2 ustawy o VAT. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów