Umowa spółki cichej bez podatku od czynności cywilnoprawnych

Przeczytaj także: Spółka cicha bez podatku od czynności cywilnoprawnych

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca - spółka z o.o. planuje zawrzeć z inną spółką z o.o. umowę, na podstawie której to zobowiąże się wnieść do tej drugiej spółki wkład niepieniężny celem wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego. W zależności od potrzeb wkład zostanie wniesiony jednorazowo bądź kilkukrotnie.

W zamian za taki wkład wnioskodawca uzyska udział w potencjalnych zyskach drugiej spółki. Jednocześnie nie będzie on uczestniczył w jej ewentualnych stratach oraz ponosił odpowiedzialności za jej zobowiązania, w tym także związane ze wspólnym przedsięwzięciem. Wnioskodawca nie będzie miał przy tym wpływu na podejmowanie przez spółkę 2 działania gospodarcze. Będzie on miał jedynie uprawnienia kontrolne.

Wskazana umowa zostanie zawarta na czas nieokreślony i będzie mogła zostać wypowiedziana przez każdą ze stron z zachowaniem terminów wypowiedzenia. Strony przewidują także natychmiastowe rozwiązanie umowy w określonych przypadkach. W każdej sytuacji wnioskodawca będzie uprawniony do zwrotu wniesionego wkładu niepieniężnego.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy zawarcie takiej umowy spółki cichej wiąże się z zapłatą podatku od czynności cywilnoprawnych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy i odstąpił od jego uzasadnienia prawnego. Stanowisko to było następujące:

„(...) Wnioskodawca wskazał, że art. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 223) przewiduje enumeratywny katalog czynności prawnych, których dokonanie rodzi obowiązek podatkowy. Przepis ten stanowi, że podatkowi podlegają między innymi umowy spółki (akty założycielskie) oraz zmiany tych umów, jeśli powodują podwyższenie podstawy opodatkowania.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Bacho Foto - Fotolia.com

Umowa

Zawarcie umowy spółki cichej nie jest obarczone podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Jednocześnie przepisy prawa przewidują zamknięty katalog form prawnych spółek funkcjonujących w polskim obrocie prawnym. Tylko te formy prawne, które zostały wymienione przez ustawodawcę podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Ponadto w art. 1a ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wskazuje się, że przez określenie „spółka osobowa” rozumie się spółki: cywilną (która jest tylko umową prawa cywilnego), jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną. Określenie „spółka kapitałowa” oznacza natomiast spółki: z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjną lub europejską.

Oznacza to, że zawarcie tylko powyższych, regulowanych prawnie form organizacyjno-prawnych podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Przepisy powołanej ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie wymieniają natomiast jako podlegającej opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowy nienazwanej, jaką jest umowa tzw. spółki cichej, której zawarcie planuje Wnioskodawca oraz Spółka 2. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1030, ze zm.) również nie zawiera przepisów regulujących zasady funkcjonowania spółki cichej.

Ustawodawca pozostawia dużą swobodę w kształtowaniu umów – zgodnie z zasadą swobody umów. Ową swobodę stron w kształtowaniu stosunków umownych w pełni realizuje przepis art. 3531 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r., poz. 380, ze zm.), zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Strony zawierające umowę mają wybór pomiędzy ustawowo określonymi wzorcami umów (tzw. „umowami nazwanymi”, tj. „zaproponowanymi przez ustawodawcę” poprzez uregulowanie ich postanowień w przepisach prawa cywilnego) oraz stosunkami, których postanowienia nie mieszczą się w takich wzorcach (tzw. umowy nienazwane).

Spółka cicha jest formą działalności gospodarczej, która w przeszłości była uregulowana przepisami Kodeksu handlowego z 1934 r., a jej byt prawny zakończył się z dniem 1 stycznia 1965 r. Niemniej jednak, zasada swobody umów wyrażona w art. 3531 Kodeksu cywilnego, dopuszcza zawarcie umowy spółki cichej jako umowy nienazwanej. Konsekwencją tego stanu rzeczy jest swoboda stron umowy spółki cichej w kształtowaniu łączącego je stosunku prawnego, w celu jego dostosowania do indywidualnych potrzeb.

Przy określaniu postanowień umowy spółki cichej należy mieć na uwadze, iż istotą takiej spółki jest wniesienie przez wspólnika cichego, dysponującego majątkiem rzeczowym lub finansowym, wkładu (niekiedy w postaci własnej pracy) na rzecz wspólnika jawnego, prowadzącego przedsiębiorstwo lub inną działalność zarobkową we własnym imieniu, które nie prowadzi do utworzenia jakiegokolwiek rodzaju wspólnoty pomiędzy wspólnikami – ani rzeczowej, ani majątkowej, ani osobowej. Wspólnik cichy w zamian za swój wkład uczestniczy w zyskach z działalności prowadzonej przez wspólnika jawnego (na zasadach określonych w umowie spółki), nie ujawnia się jednak na zewnątrz i nie ma praw do majątku spółki. Wspólnik cichy nie odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli.

Zdaniem Wnioskodawcy, umowy pomiędzy Wnioskodawcą a Spółką 2 (spółki cichej) nie da się również zakwalifikować jako innej czynności prawnej spośród wymienionych w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
W szczególności nie można uznać spółki cichej za rodzaj pożyczki, gdyż umowa ta wykazuje szereg odrębności w stosunku do umowy pożyczki.

Przede wszystkim wyróżnia ją wypłata wspólnikowi cichemu (Wnioskodawcy) zysku, którego wypracowanie nie jest zdarzeniem pewnym. Zatem wspólnikowi cichemu przysługiwać będzie wierzytelność o wypłatę określonych w umowie środków jedynie, gdy spółka cicha rzeczywiście wypracowała dochód. Tymczasem w przypadku umowy pożyczki, pożyczkodawca nie ponosi ekonomicznego ryzyka niepowodzenia przedsięwzięcia pożyczkobiorcy i zawsze służy mu roszczenie o zwrot kwoty pożyczki. Taka sytuacja nie zachodzi w przypadku umowy między Wnioskodawcą a Spółką 2. Wnioskodawca będzie uprawniony do uzyskania świadczenia pieniężnego tylko w przypadku osiągnięcia przez spółkę cichą zysku wynikającego z prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia i gospodarczego.

Umowa spółki cichej zawarta pomiędzy Wnioskodawcą a Spółką 2 nie będzie stanowiła również spółki cywilnej określonej w art. 860 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie treścią tego przepisu przez umowę spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Świadczy o tym już choćby różnica w rozkładzie odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z prowadzenia wspólnego przedsięwzięcia przez Wnioskodawcę oraz Spółkę 2 oraz charakteru majątku „spółki”. W przypadku spółki cywilnej powstaje wspólny majątek wspólników o charakterze prawnym współwłasności łącznej (wspólności łącznej), zaś wspólnicy odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki. W umowie zawartej przez Wnioskodawcę ze Spółką 2 nie będzie dochodziło do powstania wspólnego majątku natomiast Wnioskodawca nie będzie ponosił odpowiedzialności za żadne zobowiązania związane z prowadzeniem przez Spółkę 2 wspólnego przedsięwzięcia. Co więcej, przy spółce cywilnej wspólnicy mają oboje uprawnienie do prowadzenia spraw spółki oraz zarządu nad jej majątkiem. W umowie zawartej przez Wnioskodawcę ze Spółką 2, Wnioskodawca nie będzie miał możliwości wpływania na bieżącą działalność spółki cichej, a będzie posiadał jedynie ograniczone uprawnienia kontrolne.

Reasumując, w ocenie Wnioskodawcy należy stwierdzić, że zawarcie pomiędzy Wnioskodawcą, a Spółką 2 umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Czynności tego typu nie można również zakwalifikować jako innych czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, w szczególności np. jako umowy pożyczki czy też umowy spółki (np. cywilnej), wymienionych w tym katalogu. A zatem przedstawiona we wniosku umowa spółki cichej nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów