Zachowek nie zmniejsza podatku od sprzedaży nieruchomości

Przeczytaj także: Jak uniknąć podatku od sprzedaży budynku firmy?

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Matka wnioskodawcy zamarła 29 maja 2012 r. pozostawiając po sobie testament, na mocy którego sąd stwierdził, że spadek po niej w całości nabył zainteresowany. W skład spadku wchodził m.in. dom usytuowany na działce o powierzchni 504 m².

W domu mieszkała matka wnioskodawcy, jego brat z żoną oraz ich syn. Po śmierci brat domagał się wypłaty zachowku, dlatego też wnioskodawca musiał sprzedać odziedziczoną nieruchomość, aby zaspokoić roszczenia finansowe swojego brata. Ten zażądał kwoty 190 000 zł.

Nieruchomość została sprzedana 13 września 2013 r. za kwotę 290 000 zł, z czego 190 000 zł otrzymał brat zainteresowanego tytułem zachowku. Wnioskodawca zadał pytanie, czy do kosztów uzyskania przychodu ze sprzedaży nieruchomości może zaliczyć wypłacony zachowek bratu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) – źródłem przychodu jest, z zastrzeżeniem ust. 2, odpłatne zbycie:
a. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c. prawa wieczystego użytkowania gruntów
-jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Gina Sanders - Fotolia.com

Testament

Zapłata zachowku jest osobistym zobowiązaniem podatnika względem brata. Nie stanowi ona kosztu uzyskania przychodu ze sprzedaży nieruchomości, która wchodziła w skład odziedziczonego spadku, a z której to sprzedaży sfinansowano wypłatę zachowku.

W świetle powyższego przepisu każda czynność prawna, której przedmiotem jest odpłatne zbycie nieruchomości lub praw wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy, stanowi źródło przychodów w rozumieniu tego przepisu, jeżeli zostanie dokonana w określonym czasie, tj. przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie i nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej. Tym samym odpłatne zbycie nieruchomości i ww. praw następujące po upływie 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym miało miejsce nabycie lub wybudowanie – nie jest źródłem przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a przychód uzyskany z odpłatnego zbycia w ogóle nie podlega opodatkowaniu. (...)

Zgodnie z art. 924 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.), spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 925 Kodeksu cywilnego). Oznacza to, że z chwilą śmierci należące do spadkodawcy prawa i obowiązki stają się spadkiem, który podlega przepisom prawa spadkowego, a data śmierci (chwila śmierci) spadkodawcy (spadkodawców) ustala, kto staje się spadkobiercą oraz co wchodzi w skład masy spadkowej. Istotny zatem dla podatku dochodowego jest dzień otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy.

Ponadto zauważyć należy, że w świetle prawa zobowiązanym z tytułu zachowku jest spadkobierca, w stosunku do osoby niewskazanej w testamencie, a mającej prawo do spadku z mocy ustawy, której przysługuje roszczenie o zachowek względem wyznaczonych przez spadkodawcę spadkobierców. Uprawniony do zachowku otrzymuje pieniężną rekompensatę. Korzyść ta stanowi równowartość części udziału spadkowego, który przypadałby uprawnionemu, gdyby dziedziczył z ustawy.

Stosownie do powyższych wyjaśnień w omawianej sprawie Wnioskodawca nabył w spadku w dacie śmierci matki, czyli 29 maja 2012 r. nieruchomość, którą sprzedał w 2013 r. Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że sprzedaż nastąpiła przed upływem 5 letniego terminu określonego w art. 10 ust 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i tym samym stanowi źródło przychodu podlegające opodatkowaniu.

W myśl art. 30e ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – od dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) podatek dochodowy wynosi 19% podstawy obliczenia podatku.

Stosownie do art. 30e ust. 2 ww. ustawy – podstawą obliczenia podatku jest dochód stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6c i 6d, powiększoną o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 22h ust. 1 pkt 1, dokonanych od zbywanych nieruchomości lub praw. Przy czym przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8, jest wartość wyrażona w cenie określonej w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia. Jeżeli jednak cena, bez uzasadnionej przyczyny, znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej w wysokości wartości rynkowej (art. 19 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Pojęcie kosztów odpłatnego zbycia (sprzedaży) nie zostało przez ustawodawcę zdefiniowane w ustawie, należy zatem stosować językowe rozumienie tego wyrażenia, zgodnie z którym za koszty sprzedaży nieruchomości lub praw majątkowych uważa się wszystkie wydatki poniesione przez sprzedającego, które są konieczne, aby transakcja sprzedaży mogła dojść do skutku (wszystkie niezbędne wydatki bezpośrednio związane z tą czynnością), np. koszty wyceny nieruchomości przez rzeczoznawcę majątkowego w związku ze sprzedażą, prowizje pośredników w sprzedaży nieruchomości, koszty ogłoszeń w prasie związanych z zamiarem sprzedaży nieruchomości.

Ustalenie kosztów uzyskania przychodu odbywa się natomiast zgodnie z art. 22 ust. 6c lub 6d ww. ustawy w zależności od tego czy zbywaną nieruchomość lub prawo nabyto odpłatnie, czy nieodpłatnie. I tak w przypadku sprzedaży nieruchomości, jej części lub udziału nabytych odpłatnie, koszty uzyskania przychodu ustala się zgodnie z art. 22 ust. 6c ww. ustawy, natomiast w przypadku nieruchomości, jej części lub udziału nabytych nieodpłatnie koszty uzyskania przychodu ustala się zgodnie art. 22 ust. 6d ustawy. Jeżeli zatem wydatek nie będzie mieścił się w kryteriach wskazanego przepisu (tj. art. 22 ust. 6c czy też art. 22 ust. 6d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) nie będzie mógł być odliczany od przychodu.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajdzie art. 22 ust. 6d, gdyż nieruchomość została nabyta przez Wnioskodawcę nieodpłatnie – w drodze spadku po matce. W myśl tego przepisu – za koszty uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c), nabytych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób, uważa się udokumentowane nakłady, które zwiększyły wartość rzeczy i praw majątkowych, poczynione w czasie ich posiadania oraz kwotę zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej wartość zbywanej rzeczy lub prawa przyjęta do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn odpowiada łącznej wartości rzeczy i praw majątkowych przyjętej do opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

W związku z powyższymi wyjaśnieniami przepis art. 22 ust. 6d ww. ustawy w sposób jednoznaczny wskazuje, że kosztem uzyskania przychodu przy sprzedaży nieruchomości nabytej w drodze spadku mogą być wyłącznie:
• udokumentowane nakłady na tę nieruchomość lub prawo zwiększające jej wartość,
• kwota zapłaconego podatku od spadków i darowizn w takiej części, w jakiej ten podatek przypada na tę nieruchomość lub prawo.

Wysokość nakładów, o których mowa w art. 22 ust. 6d, ustala się na podstawie faktur VAT w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług oraz dokumentów stwierdzających poniesienie opłat administracyjnych (art. 22 ust. 6e ustawy).

W myśl art. 30e ust. 4 ww. ustawy – po zakończeniu roku podatkowego podatnik jest obowiązany w zeznaniu podatkowym, o którym mowa w art. 45 ust. 1a pkt 3 (PIT-39), wykazać:
• dochody uzyskane w roku podatkowym z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) i obliczyć należny podatek dochodowy od dochodu, do którego nie ma zastosowania art. 21 ust. 1 pkt 131, lub
• dochody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 131.

Dochodu z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) nie łączy się z dochodami (przychodami) z innych źródeł – stosownie do art. 30e ust. 5 ww. ustawy.

Należny podatek wynikający z tego zeznania jest płatny w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym (art. 45 ust. 4 pkt 4 w zw. z art. 45 ust. 1b ww. ustawy).

Przechodząc do kwestii ustalenia czy wypłacony zachowek stanowi koszt uzyskania przychodu wskazać należy, że art. 22 ust. 6d ww. ustawy nie daje podstaw do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodu innego rodzaju wydatków niż w nim wymienione. Tym samym brak jest podstaw prawnych, aby poniesiony przez Wnioskodawcę wydatek tytułem zachowku wypłaconego na rzecz brata zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu, gdyż nie mieści się on w ustawowych kryteriach kosztu uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych. Zachowek nie jest bowiem nakładem na nieruchomość zwiększającym jej wartość ani kwotą zapłaconego podatku od spadków i darowizn.

Konieczność zapłaty przez Wnioskodawcę zachowku stanowi osobiste zobowiązanie Wnioskodawcy względem brata, nie stanowi natomiast kosztu uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia, albowiem nie mieści się w katalogu kosztów uzyskania przychodu zawartym w art. 22 ust. 6d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który to katalog precyzyjnie wskazuje, jakie wydatki zbywający może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości nabytej w drodze spadku. Oznacza to, że kwota, którą Wnioskodawca przeznaczył na wypłatę zachowku nie ma żadnego wpływu na wysokość podatku z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości.

Podsumowując, z uwagi na okoliczność, że nabycie nieruchomości przez Wnioskodawcę nastąpiło w dacie śmierci matki, tj. 29 maja 2012 r. a jej sprzedaży dokonano 13 września 2013 r. a zatem przed upływem terminu o jakim mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych sprzedaż ta stanowi źródło przychodu podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód będący różnicą pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia nieruchomości (290.000 zł) określonym zgodnie z art. 19, a kosztami ustalonymi zgodnie z art. 22 ust. 6d ww. ustawy. Kosztów uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia omawianej nieruchomości nie stanowi wydatek poniesiony tytułem zachowku wypłaconego na rzecz brata Wnioskodawcy – nie można zaliczyć go do kosztów uzyskania przychodu, gdyż nie mieści się w ustawowych kryteriach kosztu uzyskania przychodu z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych w sposób nieodpłatny. Zachowek nie jest bowiem nakładem na nieruchomość zwiększającym jej wartość ani kwotą zapłaconego podatku od spadków i darowizn − konieczność zapłaty przez Wnioskodawcę zachowku stanowiła jego osobiste zobowiązanie wobec brata. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów