Sankcyjna stawka podatku PCC bez odsetek za zwłokę

Przeczytaj także: Pożyczanie pieniędzy między VAT-owcami - VAT czy PCC?

Zaciągnięte poza instytucjami finansowymi pożyczki są opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Z nielicznymi wyjątkami stawka tego podatku wynosi 2% wartości pożyczki, zaś obowiązanym do jej zapłaty jest pożyczkobiorca.

Jeżeli z jakichś powodów podatnik z takiego obowiązku się nie wywiążę, zaś na fakt zawarcia umowy pożyczki powoła się przed organem podatkowym, należny z tego tytułu podatek musi zapłacić wg karnej stawki w wysokości 20%. Problem w tym, że fiskus - obok naliczenia podatku wg sankcyjnej stawki, z reguły nalicza też odsetki za zwłokę z tytułu nieuregulowania daniny w terminie. Podatnik jest zatem karany tutaj w podwójny sposób za to samo przewinienie - czyli najpierw w postaci zapłaty podatku wg 10-krotnie wyższej stawki, a następnie w postaci obowiązku zapłaty także odsetek podatkowych za zwłokę. Czy słusznie?
W przytoczonym we wstępie wyroku NSA uznał, że nie.

Sprawa tyczyły się podatniczki, która złożyła wyjaśnienie przed urzędnikami, iż wpłacona na jej konto bankowe dnia 9 lipca 2010 r. kwota 60 000 zł stanowi pożyczkę. A ponieważ skarżąca w ustawowym 14-dniowym terminie od zawarcia umowy pożyczki nie złożyła deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych i nie wpłaciła należnego podatku, jak również powołała się na pożyczkę w toku postępowania kontrolnego, fiskus wydał decyzję, w której obliczył podatek według stawki 20% w kwocie 11 000 zł. Naliczył także odsetki w ustawowej wysokości od 24 lipca 2010 r.


Uzasadniając swoje stanowisko NSA podkreślił, że w przepisie regulującym stosowanie sankcyjnej stawki ustawodawca wprowadził nową stawkę podatku, w stosunku do podatnika, który powołał się na zawarcie umowy pożyczki, a uprzednio nie wypełnił ciążącego na nim zobowiązania do zapłaty podatku z tytułu zawarcia tejże umowy. Powołanie się musi przy tym mieć miejsce przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego.

Zdaniem NSA w takim przypadku niedopuszczalne staje się przyjęcie, że w chwili powstania obowiązku podatkowego zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o PCC powstaje równocześnie zobowiązanie podatkowe w wysokości wyliczonej według sankcyjnej stawki podatku. Twierdzenie takie dyskwalifikuje chociażby to, że podstawą dla zastosowania stawki w wysokości 20%, jest nie tylko dokonanie określonej czynności cywilnoprawnej (a więc zawarcie umowy pożyczki), lecz także następcze powołanie się na tę czynność w toku m.in. postępowania kontrolnego, przy jednoczesnym niespełnieniu pierwotnie powstałego - z mocy prawa - na skutek dokonania tej czynności zobowiązania podatkowego.

Dlatego też decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych, wydana z uwzględnieniem 20% stawki podatku ma charakter konstytutywny, a zobowiązanie to powstaje z dniem doręczenia tej decyzji, a więc w sposób określony w art. 21 § 1 pkt 2 O.p. i od tej daty należy liczyć odsetki za zwłokę.

A ponieważ decyzje takie (zwłaszcza gdy występują w przypadku postępowań podatkowych w zakresie nieujawnionych źródeł dochodów) są wydawane z reguły w kilka lat po zaciągnięciu pożyczki, odsetki naliczane (zdaniem sądu nieprawnie) przez fiskusa nie zaliczają się do małych kwot.