Wypłacone/otrzymane odszkodowanie w podatku dochodowym

Przeczytaj także: Skomplikowane rozliczenie podatku z firmy od odszkodowania

Klientom, którzy otrzymali towar bądź usługę niezgodne z umową, bardzo często wypłacane są odszkodowania. Odszkodowanie takie stanowi dla otrzymującego je przedsiębiorcy przychód z prowadzonej działalności gospodarczej. Odszkodowanie to staje się przychodem w dacie jego faktycznego otrzymania.

Sytuacja jest dużo bardziej skomplikowana po stronie firmy wypłacającej odszkodowanie. Mimo poniesienia faktycznego wydatku nie zawsze trafi ono do kosztów. Z jednej bowiem strony ustawodawca wskazał chociażby katalog kar, które kosztami podatkowymi być nie mogą. Z drugiej zaś organy podatkowe kładą istotny nacisk na to, aby podatnik dołożył wszelkich starań, aby wypłaty odszkodowania uniknąć (czyli że powstałe okoliczności skutkujące wypłatą odszkodowania są niezależne od niego i niezawinione).

Okazuje się jednak, że taka firma może być podwójnie pokrzywdzona. W określonych przypadkach bowiem wypłaconego odszkodowania nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodu, niemniej w przychodach będzie zobligowana do wykazania np. kwoty otrzymanej od ubezpieczyciela czy innych osób - sprawców zdarzenia skutkującego wypłatą odszkodowania.

Wydawałoby się zatem, że sprawa jest tutaj prosta. Jeżeli podatnik nie był uprawniony do rozpoznania kosztu z tytułu wypłaconego odszkodowania, jego późniejszy zwrot, np. od firmy ubezpieczeniowej, nie powinien być zaliczony do przychodu. Okazuje się jednak, że nie do końca tak właśnie jest.

Zagadnienie takie rozpatrywał m.in. WSA w Poznaniu w wyroku z 27 sierpnia 2015 r., sygn. akt I SA/Po 769/15. Spółka zajmowała się magazynowaniem towarów jej kontrahentów. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji okazało się, że powstały niedobory w towarach. Spowodowane one były m.in. kradzieżami dokonanymi przez magazynierów czy kierowców.

W związku z powyższym spółka zapłaciła równowartość szkody właścicielowi towaru oraz zgłosiła szkodę swojemu ubezpieczycielowi. Ponadto dochodzi ona w postępowaniu karnym zobowiązania przez sąd oskarżonych sprawców szkody do jej naprawienia.

W związku z powyższym skarżąca spodziewa się, że przynajmniej część poniesionej przez nią szkody (w postaci wypłaconego odszkodowania) zostanie jej naprawiona/zrekompensowana przez ubezpieczyciela oraz sprawców kradzieży.

Spółka uznała, że skoro poniesiony przez nią wydatek w związku z wypłaconym odszkodowaniem nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodu z tytułu wadliwie wykonanej usługi, to od otrzymanego od ubezpieczyciela odszkodowania nie powinna rozpoznać przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Niestety zdania takiego nie poparł zarówno fiskus jak i Wojewódzki Sąd Administracyjny. WSA wskazał, że ustawa podatkowa nie zawiera definicji przychodu - określa jedynie zdarzenia, których wystąpienie powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Mówi także, jakiego rodzaju wpływy pieniężnie podmiotu gospodarczego nie są zaliczane do przychodów.

Przytoczony wcześniej art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że do przychodów nie zalicza się m.in. zwróconych innych wydatków nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.

Sąd wyjaśnił, iż aby wydatek mógł być zaliczony do kategorii „innych wydatków”, o których mowa wyżej, konieczne jest by „wydatek ten nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów” w rozumieniu ustawy oraz by wydatek został wcześniej przez podatnika poniesiony, a następnie zwrócony podatnikowi. Przy czym wydatek poniesiony powinien być odpowiednikiem wydatku zwróconego.

Sąd zwrócił w związku z tym uwagę na to, że „wydatek zwrócony” to ten sam, a nie taki sam wydatek, który został poniesiony.

Jego zdaniem otrzymanego odszkodowania (które będzie stanowić wykonanie świadczenia z umowy ubezpieczenia bądź na podstawie zapadłego wyroku) nie można utożsamiać z wydatkiem na pokrycie strat, jaki poniosła skarżąca na rzecz właściciela towaru. Kwota pieniężna otrzymana przez spółkę nie będzie mogła być uznana za pożytek, o którym mowa w art. 12 ust. 4 pkt 6a updop, nie zostanie bowiem spełniony jeden z warunków tego przepisu (nie nastąpi zwrot poniesionych wydatków). Natomiast otrzymane przez skarżącą od ubezpieczyciela/pracownika odszkodowanie stanowić będzie przychód podatkowy w dacie jego otrzymania na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 updop.

Sąd zwrócił uwagę, że taki sam pogląd został zaprezentowanych m.in. w wyrokach Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2013 r. o sygn. akt I SA/Po 867/12, Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 12 września 2013 r. o sygn. akt I SA/Wr 1151/13 oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 grudnia 2005 r. sygn. akt FSK 2673/04.
Podobnie wypowiedział się też WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 27.08.2015 r. o sygn. akt I SA/Po 769/15.

Zdaniem fiskusa

Organy podatkowe nie wypracowały tutaj jednolitego stanowiska. Przykładowo z przedstawionym wyżej stanowiskiem zgadza się m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 01.09.2015 r., nr ILPB4/4510-1-225/15-2/DS.

Zgoła co innego stwierdził natomiast Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 12.02.2013 r., nr IPTPB3/423-414/12-3/IR.

Zdaniem organu, skoro wypłacone odszkodowanie na rzecz kontrahenta tytułem naprawienia szkody wyrządzonej przez dostarczenie wadliwego surowca nie stanowi kosztów uzyskania przychodu, to otrzymane przez spółkę środki pieniężne, wypłacone przez ubezpieczyciela, stanowiąc zwrot wydatku związanego z wypłaconym odszkodowaniem, nie jest przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym.