Gdzie dokonać rozliczenia dochodów z zagranicy?

Przeczytaj także: Zagraniczne dochody z ulgą abolicyjną w zeznaniu podatkowym

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium RP, podlegają tutaj obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł tych przychodów. Jest to tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy.

Nie chodzi tutaj jednak o cywilistyczne określenie miejsca zamieszkania. Ustawa ta bowiem wskazuje kogo należy uznać, za mającego miejsce zamieszkania na terytorium RP. Jest to mianowicie osoba fizyczna, która (art. 3 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych):

1. posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych) lub
2. przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Użycie przez ustawodawcę spójnika „lub” wskazuje, że wystarczy spełnienie tylko jednego z wyżej wymienionych warunków, aby uznać daną osobę za mającą swoją rezydencję podatkową w Polsce, co skutkuje rozliczeniem się tutaj z całości uzyskiwanych przychodów.

WSA w Poznaniu w wyroku z dnia 12 września 2012 r., I SA/Po 577/12 wyjaśnił, że „aby można było mówić o miejscu zamieszkania na terenie RP (polskiej rezydencji podatkowej) przez konkretnego podatnika, musi on posiadać na terytorium Polski centrum interesów osobistych lub gospodarczych lub też czas pobytu danej osoby na terytorium Polski powinien przekroczyć 183 dni w ciągu roku podatkowego. Spełnienie którejkolwiek z tych przesłanek skutkuje uznaniem osoby fizycznej za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w rozumieniu art. 3 ust. 1a u.p.d.o.f. i tym samym posiadającą w Polsce nieograniczony obowiązek podatkowy".

Jeżeli natomiast okaże się, że dana osoba nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, płaci i rozlicza podatek jedynie od tego, co tutaj zarobiła.
Przykład
Obywatel Niemiec czy Ukrainy, który podjął pracę w Polsce, w związku z czym przebywa tutaj dłużej, aniżeli 183 dni w danym roku podatkowym, a który jednocześnie w swoim kraju posiada mieszkanie i rodzinę, zgodnie z regulacjami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych posiada w Polsce miejsce zamieszkania i podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu.

Zatrzymanie się jedynie na powyższych regulacjach mogłoby doprowadzić do podwójnej rezydencji podatkowej, a co za tym idzie, także podwójnego opodatkowania tych samych dochodów. Państwo, którego obywatelem jest taki pracownik, będzie bowiem zapewne podnosić, że do Polski on wyjechał jedynie do pracy, zaś centrum jego interesów życiowych nie uległo zmianie. Uzna go zatem za swojego rezydenta podatkowego.

Jak powyższe rozstrzygnąć?

Art. 4a przytoczonej ustawy mówi, że omawiane regulacje stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska. W efekcie ustalenie miejsca zamieszkana danej osoby (na potrzeby podatkowe) w oparciu jedynie o przepisy ustawy podatkowej często nie ma charakteru ostatecznego. Konieczne jest tutaj bowiem uwzględnienie reguł kolizyjnych określonych we właściwej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania.

I tak w umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska, znajdują się specjalne klauzule kolizyjne rozstrzygające, które państwo i przy spełnieniu jakich warunków może uznać daną osobę za swojego rezydenta podatkowego. Dokumentem, na którym wzorowana jest w większym bądź mniejszym stopniu większość umów o unikaniu podwójnego opodatkowania na świecie, jest konwencja modelowa OECD. Jest to swego rodzaju opracowanie, na podstawie którego opracowana jest umowa międzynarodowa.

Powyższe skutkuje tym, że zawierane umowy międzynarodowe o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Polska, są do siebie podobne. Dlatego też omówienie określenia miejsca rezydencji podatkowej dokonamy na podstawie umowy zawartej pomiędzy Polską a Niemcami. W umowach z innymi państwami kwestie te są uregulowane podobnie.

Miejsce zamieszkania zostało określone tutaj w artykule 4 umowy. Mówi on m.in. że jeżeli zgodnie z przepisami krajowymi dana osoba ma miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach (czyli tak jak w przykładzie), jej status określa się według zasad wymienionych w umowie. Te są cztery.

1. Po pierwsze: stałe miejsce zamieszkania i ośrodek interesów życiowych
   Osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania. Jeżeli natomiast ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to uważa się, że ma ona miejsce zamieszkania w tym Państwie, z którym ma ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych)
2. Po drugie: zwykły pobyt
   Jeżeli nie można ustalić, w którym Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Państw, to należy przyjąć, że ma ona miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym zwykle przebywa.
3. Po trzecie: obywatelstwo
   Jeżeli osoba przebywa zazwyczaj w obu Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to należy przyjąć, że ma ona miejsce zamieszkania w tym Państwie, którego jest obywatelem.
4. Po czwarte: porozumienie Państw
   Jeżeli osoba jest obywatelem obydwu Państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, to właściwe organy Umawiających się Państw rozstrzygną tę kwestię w drodze wzajemnego porozumienia.