Pojęcie czynności odpłatnej i zapłaty w podatku VAT

Przeczytaj także: Wymiana barterowa: podstawa opodatkowania VAT

Natomiast przez powiązania kapitałowe rozumie się sytuację, w której jedna z osób lub jeden z kontrahentów posiada prawo głosu wynoszące co najmniej 5% wszystkich praw głosu lub dysponuje bezpośrednio lub pośrednio takim prawem. Przytoczone definicje zawarte są – odpowiednio – w art. 32 ust. 3 Ustawy VAT oraz w art. 32 ust. 4 Ustawy VAT.

Ponadto, aby organ podatkowy mógł określić podstawę opodatkowania przyjmując wartość rynkową musi zaistnieć jedna z niżej wymienionych, a wskazanych w art. 32 ust. 1 Ustawy VAT sytuacji:

1. wynagrodzenie jest niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,
2. wynagrodzenie jest niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,
3. wynagrodzenie jest wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Warunkiem takim jest to, aby związek, o którym mowa w art. 32 ust. 2 Ustawy VAT, miał wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług. Oznacza to, że przyczyną tego, iż wynagrodzenie za dostawę towarów lub świadczenie usług ustalono w wartości niżej bądź wyższej od wartości rynkowej nie są przesłanki ekonomiczne, a przesłanki pozaekonomiczne o charakterze powiązań osobowych i kapitałowych.

Z analizy wskazanej instytucji w kontekście art. 29a ust. 1 Ustawy VAT wynika jednoznacznie, że wartość ustalenia świadczenia wzajemnego należnego podatnikowi pozostaje w jego sferze decyzyjnej, w którą organy podatkowe mogą pośrednio ingerować poprzez określenie go w wartości rynkowej poprzez modyfikację podstawy opodatkowania jedynie w ściśle określonych wypadkach. Zasadą bowiem jest, że świadczenie należne podatnikowi za dokonaną dostawę lub świadczoną usługę pozostawione zostało jego swobodnemu uznaniu.

Z przedstawionej analizy wynika także, że na gruncie podatku od towarów i usług można wyróżnić ze względu na wartość świadczenia wzajemnego podmiotu na rzecz którego dokonana jest dostawa towarów lub świadczone są usługi czynności odpłatne i nieodpłatne.

Na gruncie podatku od towarów i usług nie można wyróżnić czynności częściowo odpłatnej, czyli takiej w wyniku której wartość świadczenia wzajemnego należnego podatnikowi jest niższa od wartości rynkowej wskutek czego podatnik niejako dofinansowuje zakup dokonywany przez jego kontrahenta. Tym samym nie ma on obowiązku włączyć do podstawy opodatkowania różnicy jaka występuje pomiędzy otrzymanym świadczeniem, a wartością rynkową dokonanej dostawy lub świadczonej usługi. Różnica ta – poza wyjątkami wskazanymi w art. 32 ust. 1 pkt 1 i 2 Ustawy VAT – jest neutralna podatkowo.

Tym samym o odpłatności czynności nie decyduje otrzymanie przez podatnika świadczenia, którego wartość wyrażona w pieniądzu stanowi równowartość, również wyrażonych w pieniądzu, dostarczonych towarów lub świadczonych usług bądź wartość uwzględniającą zysk. Czynnością opodatkowaną będzie także taka czynność, w wyniku której podatnik otrzyma świadczenie o wartości niższej od kosztów produkcji towarów lub niższej od kosztów nabycia towarów lub niższej od kosztów świadczenia usługi. Oznacza to, że zapłata może osiągnąć wartość symboliczną, którą wyrażać będzie najniższa jednostka pieniężna właściwa dla danego systemu pieniężnego.