Uwaga na podatek PCC od umowy pożyczki zaciągniętej od firmy!

Przeczytaj także: Jednorazowa pożyczka dla członka zarządu spółki: VAT czy PCC?

Przykładem jest chociażby wydane niedawno orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22.01.2015 r. sygn. akt II FSK 3091/12. W rozpatrywanej sprawie podatnik (osoba fizyczna) prowadzący działalność gospodarczą w zakresie transportu, udzielił pożyczki spółce. Skarżąca uznała w związku z tym, że skoro pożyczkodawcą jest podatnik rozliczający podatek VAT, otrzymana pożyczka nie podlega opodatkowaniu PCC.

NSA wskazał, że warunkiem sine qua non uznania, iż dany podmiot działa w charakterze podatnika podatku od towarów i usług, jest ustalenie, że działa on jako producent, handlowiec, usługodawca, pozyskujący zasoby naturalne, rolnik lub jako osoba wykonująca wolny zawód.

W rozpatrywanej sprawie natomiast przedmiotem działalności gospodarczej pożyczkodawcy – według wpisu do ewidencji działalności gospodarczej – jest transport drogowy towarów oraz dodatkowo działalność pozostałych agencji transportowych. Nie ma tutaj wzmianki o wykonywaniu usług pośrednictwa finansowego. Skarżąca przy tym nie wykazała, a nawet nie uprawdopodobniła, że pomimo innego przedmiotu działalności wynikającego z ewidencji, pożyczkodawca faktycznie zajmuje się zawodowo udzielaniem pożyczek. Nie przemawiają za takim stwierdzeniem także żadne inne przesłanki.

Brak jest jakichkolwiek dowodów na to, aby pożyczkodawca zawodowo trudnił się udzielaniem pożyczek. Poza skarżącą (której pożyczka została udzielona dwukrotnie), pożyczkodawca nie udzielał jakichkolwiek pożyczek innym podmiotom. W związku z powyższym wyłączenie spod opodatkowania PCC nie ma tutaj zastosowania.

Także w wyroku z dnia 25.06.2014 r. sygn. akt II FSK 1859/12 NSA zwrócił uwagę na zawodowe zajmowanie się udzielaniem pożyczek, aby można było uznać taką transakcję jako podlegającą opodatkowaniu VAT, a tym samym, aby od pożyczki takiej nie trzeba było płacić podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podobny pogląd wyraził WSA w Gdańsku w wyroku z dnia 11.12.2013 r. sygn. akt I SA/Gd 1309/13 (orzeczenie nieprawomocne).

Sąd wyjaśnił, że nie ilość, czy częstotliwość określonych czynności przesądza o tym, że dany podmiot staje się podatnikiem podatku VAT, lecz okoliczności wskazujące na zawodowy (a nie incydentalny) charakter tych czynności.

W rozpatrywanej sprawie zgodnie z wpisem do KRS pożyczkodawca miał zgłoszoną działalność finansową usługową, niemniej WSA dodał, że zgłoszony przedmiot działalności jest bardzo obszerny, zaś podstawowym i zasadniczym przedmiotem działalności pożyczkodawcy jest sprzedaż samochodów osobowych i czynności z nimi związane. Pożyczki natomiast pożyczkodawca udzielił jedynie dwukrotnie, gdzie jedna z nich nastąpiła na rzecz podmiotu powiązanego – udziałowca i miała za zadanie wsparcie podmiotu powiązanego, a nie czerpanie zysku z dodatkowej działalności – usług pośrednictwa finansowego.

Również WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 04.04.2013 r. sygn. akt I SA/Gl 1126/12 (orzeczenie nieprawomocne) zwrócił uwagę na fakt zawodowego wykonywania takich czynności. W rozpatrywanej sprawie skarżący otrzymał nieoprocentowaną pożyczkę od spółki.

WSA wyjaśnił, że samo bycie podatnikiem podatku VAT przez strony czynności cywilnoprawnej lub jedną z nich nie przesądza o zastosowaniu art. 2 punkt 4 ustawy podatkowej. W każdym indywidualnym przypadku należy badać czy z racji dokonania tej czynności cywilnoprawnej powstaje obowiązek z tytułu podatku od towarów i usług, czy też nie, a więc czy strona tej konkretnej czynności jest opodatkowana tym podatkiem lub z podatku tego jest zwolniona.

Skoro umowa pożyczki pieniężnej miała wyłącznie charakter okazjonalny, nie nosiła cech systematyczności, nie była też zorganizowaną i świadczoną w sposób ciągły usługą pośrednictwa finansowego, to bez znaczenia pozostaje fakt, że pożyczki udzielił podmiot gospodarczy oraz finansował tę czynność ze środków wykorzystywanych w działalności gospodarczej. W takiej sytuacji wyłączenie wynikające z art. 2 pkt ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie będzie miało zastosowania.

Podsumowując obecnie nie tylko organy podatkowe, ale i sądy administracyjne zdają się bardzo rygorystycznie podchodzić do zawodowego trudnienia się usługami finansowymi przez pożyczkodawcę, aby udzielona przez niego pożyczka nie była opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Wcześniej podejście to aż tak rygorystyczne nie było. Jak się okazuje, nawet podanie tego rodzaju działalności w odpowiednim organie rejestrowym (np. KRS-ie) nie gwarantuje, że fiskus nie zakwestionuje braku zapłaty PCC.

Powyższe może być bardzo kosztowne dla pożyczkobiorcy. Jeżeli bowiem ten, nawet w dobrej wierze, nie złoży deklaracji na potrzeby podatku od czynności cywilnoprawnych oraz nie zapłaci z tego tytułu podatku, a powoła się następnie przed organem podatkowym (bądź skarbowym) na fakt zawarcia tej pożyczki, stawka podatku wyniesie nie 2, a 20 procent liczonych od wartości otrzymanej pożyczki.

Co może być istotne przy badaniu, czy przy udzielaniu pożyczki pożyczkodawca działał jako podatnik VAT? Warto zadbać o umieszczenie odpowiednich informacji w tym zakresie w samej umowie pożyczki, zgłoszenie do odpowiedniego rejestru faktu prowadzenia działalności gospodarczej w takim zakresie, czy też wyodrębnienie (zabezpieczenie) środków finansowych na prowadzenie takiej działalności.


Krzysztof Skrzypek
doradca podatkowy, nr wpisu 12444