Nabycie akcji celem umorzenia w podatku od czynności cywilnoprawnych

Przeczytaj także: Nabycie akcji celem umorzenia bez podatku PCC

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka akcyjna posiada sześciu akcjonariuszy (w postaci osób fizycznych, polskich rezydentów podatkowych). Od dwóch z nich zamierza nabyć posiadane akcje. Nabycie takie nastąpi w celu umorzenia akcji (umorzenie dobrowolne). Od jednego z akcjonariuszy spółka nabędzie wszystkie swoje akcje, zaś od drugiego ich część.

Nabycie co najmniej części takich akcji nastąpi za wynagrodzeniem. Nabycie akcji nastąpi na podstawie umowy zawartej przez spółkę z akcjonariuszami dokonującymi zbycia. Zadano pytanie, czy nabycie przez spółkę akcji własnych celem ich umorzenia za wynagrodzeniem, podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2010 r., Nr 101, poz. 649, ze zm.) podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowy dożywocia,
• umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
• umowy depozytu nieprawidłowego,
• umowy spółki.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ww. ustawy).

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Peter Atkins - Fotolia.com

Nabycie akcji celem umorzenia w podatku od czynności cywilnoprawnych

Nabycie akcji od akcjonariusza celem ich umorzenia, zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, nie może być uznane za sprzedaż na gruncie Kodeksu cywilnego, a co za tym idzie, nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zawarty w zacytowanym przepisie katalog czynności podlegających opodatkowaniu jest katalogiem zamkniętym, co oznacza, że tylko czynności enumeratywnie w nim wskazane mogą powodować powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych. Pamiętać przy tym należy, że o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikację pod względem prawnym. (…)

Odnosząc się do tak przedstawionego zagadnienia wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 359 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. z 2013 r., poz. 1030, ze zm.), akcje mogą być umorzone w przypadku, gdy statut tak stanowi. Akcja może być umorzona albo za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne), albo bez zgody akcjonariusza (umorzenie przymusowe). Umorzenie dobrowolne nie może być dokonane częściej niż raz w roku obrotowym. Przesłanki i tryb przymusowego umorzenia określa statut.

Natomiast § 2 ww. Kodeksu stanowi, że umorzenie akcji wymaga uchwały walnego zgromadzenia. Uchwała powinna określać w szczególności podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi akcji umorzonych bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Umorzenie przymusowe następuje za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości przypadających na akcję aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między akcjonariuszy.

W myśl natomiast art. 535 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121, ze zm.) przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Przy czym #8722; stosownie do art. 555 ww. ustawy #8722; przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii, praw oraz wody. Oznacza to, że przepisy sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio m.in. do sprzedaży praw majątkowych.

Z powyższych przepisów Kodeksu cywilnego wynika, iż cena, obok oznaczenia przedmiotu sprzedaży, stanowi element przedmiotowo istotny umowy sprzedaży. Zapłata ceny jest podstawowym obowiązkiem kupującego. Cena jest ekwiwalentem rzeczy lub praw, nabytych w drodze umowy sprzedaży. Zawiera ona w sobie trzy elementy: wartość rzeczy, zysk sprzedawcy oraz koszty po jego stronie.

Analiza zacytowanych przepisów wskazuje, że pojęcie „ceny” zawarte w art. 535 Kodeksu cywilnego i pojęcie „wynagrodzenia” określone w art. 359 Kodeksu spółek handlowych nie są pojęciami tożsamymi. To z kolei prowadzi do wniosku, że nabycie akcji od akcjonariusza celem ich umorzenia, regulowane przepisami art. 359 Kodeksu spółek handlowych, nie może zostać uznane za sprzedaż, o której mowa w art. 535 Kodeksu cywilnego. W związku z tym nie można uznać, że podlega ono opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W konsekwencji stwierdzić należy, że jeżeli nabycie przez Wnioskodawcę akcji będzie miało miejsce na podstawie art. 359 § 1 Kodeksu spółek handlowych, to czynność ta – bez względu na to czy nabycie akcji nastąpi za wynagrodzeniem czy też bez wynagrodzenia – nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów