Zapłata wierzytelności nieściągalnej uznanej za koszty podatkowe

Przeczytaj także: Zaliczanie do kosztów podatkowych umorzonych wierzytelności

Rozpatrzmy następującą sytuację: W 2012 r. Firma X zaliczyła do kosztów uzyskania przychodu nieściągalną wierzytelność (w kwocie netto). Powyższego dokonała na podstawie postanowienia o nieściągalności wydanym przez komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego (które Firma X uznała jako odpowiadające stanowi faktycznemu). Dłużnikiem była jednak spółka z o.o., w związku z czym, po bezskutecznej egzekucji z majątku spółki, Firma X dochodziła swoich roszczeń od członków jej zarządu. Ci ostatecznie uregulowali całą należność (w wartości brutto, a więc łącznie z podatkiem VAT) wobec Firmy X jednorazowo w lutym 2015 r. Czy wskutek wyegzekwowania kwoty wierzytelności Firma X powinna rozpoznać przychód w podatku dochodowym, a jeśli tak to w wartości brutto czy netto?

Art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi, że co do zasady wierzytelności odpisanych jako nieściągalne nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodu. Od reguły tej występują jednak pewne wyjątki. Otóż wierzytelności takie stanowią koszty podatkowe firmy, jeżeli wcześnie zostały zarachowane jako jej przychody należne oraz ich nieściągalność została uprawdopodobniona.

Sposoby udokumentowania takich wierzytelności, a zaliczanych w ciężar kosztów podatkowych, znalazły się w art. 23 ust. 2 wskazanej wyżej ustawy. Jednym z nich jest postanowienie o nieściągalności, uznane przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego (czyli to, o którym mowa w przykładzie).

Z reguły uzyskanie takiego dokumentu od komornika jest równoznaczne z tym, że wierzytelność faktycznie nie zostanie odzyskana. Niemniej nie jest tak zawsze, co także wyżej zostało przedstawione. Brak majątku dłużnika (w postaci spółki z o.o.) upoważnia bowiem wierzyciela do egzekwowania swoich wierzytelności od członków zarządu tego dłużnika. Ci oczywiście mogą się przed powyższym bronić, jednakże nie zawsze uniknięcie zapłaty takiego zobowiązania jest możliwe.

Jak powyższe wpływa podatek dochodowy wierzyciela? Otóż wyegzekwowanie wierzytelności odpisanej w koszty jako nieściągalnej powoduje powstanie przychodu w podatku dochodowym. Art. 14 ust. 2 pkt 7 ustawy mówi bowiem, że przychodem z działalności gospodarczej jest także wartość zwróconych wierzytelności, które zostały, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 20, odpisane jako nieściągalne albo na które utworzono rezerwy zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów.

W którym momencie przychód należy rozpoznać? – w dacie otrzymania (a więc zapłaty) takiej wierzytelności, czyli w naszym przypadku w lutym 2015 r. A w jakiej wartości? Patrząc na brzmienie art. 14 ust. 2 pkt 7 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy uznać, że w wysokości wcześniej zaliczonej do kosztów uzyskania przychodu, czyli w naszym przypadku w wartości netto (pomimo otrzymania wierzytelności w kwocie brutto).

Warto dodać, iż regulacje odpowiadające powyższym znalazły się także w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych.