Datio in solutum: przychód w podatku dochodowym 2015

Przeczytaj także: Świadczenie w miejsce wykonania w podatku dochodowym

4. Skutki przyjętego sposobu rozliczenia VAT w podatku dochodowym

Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 9 Ustawy CIT do przychodów nie zalicza się kwoty należnego podatku VAT. Przepis ten z reguły nie budzi poważniejszych wątpliwości. Na jego podstawie sprzedający towar zalicza do przychodów wyłącznie kwotę netto określoną na fakturze.

W związku z tym, że przepis powyższy nie zawiera żadnych wyjątków powinien znaleźć zastosowanie również do zbycia składnika majątku w celu zwolnienia się ze zobowiązania. Zatem jeżeli strony ustaliły, że dłużnik zwolni się ze zobowiązania w kwocie, która już zawiera należny podatek VAT, zbywca powinien rozpoznać przychód w wysokości kwoty, w której zwolnił się ze zobowiązania pomniejszonej o podatek należny VAT. W takim wypadku bowiem przysporzeniem majątkowym będzie dla niego wyłącznie kwota uregulowanego zobowiązania równa wartości netto przenoszonego składnika aktywów, natomiast pozostałą część będzie miał obowiązek uiścić na rachunek urzędu skarbowego jako podatek należny VAT od dostawy towarów. Organy podatkowe akceptują powyższe stanowisko, wskazując, że w takim wypadku dłużnik rozpoznaje przychód w kwocie netto, w jakiej został zwolniony ze zobowiązania.

Strony mogą jednak ustalić, że dłużnik zostanie zwolniony ze zobowiązania w kwocie netto wartości zbywanego składnika majątku, natomiast kwotę podatku należnego VAT wierzyciel zapłaci w gotówce. W tym przypadku również zastosowanie powinien znaleźć art. 12 ust. 4 pkt 9 Ustawy CIT.

Stanowisko takie zajął na przykład Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 22 lipca 2014 r. o sygn. ILPB3/423-190/14-3/EK. Trudno jest uznać argumentację organu za słuszną, zwłaszcza że prowadzi do wniosków wręcz absurdalnych. Idąc tym tokiem rozumowania, można by było uznać, ze podatek zawarty w kwocie uiszczonej przez kupującego towar w całości za gotówkę również nie stanowi podatku VAT należnego, ale jego równowartość, ponieważ nie ma żadnej pewności, że akurat ta kwota zostanie wpłacona do urzędu skarbowego jako uregulowanie zobowiązania podatkowego.

Ponadto, argumentacja organów w tej kwestii pozostaje w sprzeczności z brzmieniem art. 12 Ustawy CIT. Jednym z warunków powstania przychodu jest to, żeby kwota otrzymana przez podatnika stanowiła definitywne przysporzenie, czyli w sposób stały zwiększała jego aktywa lub zmniejszała pasywa. Natomiast kwota podatku VAT nie ma takiego charakteru. Analogicznie bowiem do sytuacji, gdy nabywca dokonuje zapłaty ceny brutto na rzecz sprzedawcy w gotówce, w przypadku rozliczenia gotówkowego kwoty należnego podatku VAT oraz rozliczenia bezgotówkowego ceny netto przez dłużnika i wierzyciela, dłużnik rozliczy kwotę VAT w deklaracji jako należny podatek VAT, zatem otrzymanie tej kwoty od wierzyciela nie przyczyni się do definitywnego przyrostu jego majątku.

5. Podsumowanie

W świetle nowych regulacji Ustawy CIT (analogiczne przepisy dodane zostały także do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) konsekwencje uregulowania zobowiązania poprzez datio in solutum są analogiczne jak konsekwencje dokonania odpłatnego zbycia składnika majątku przez dłużnika. Dłużnik zobowiązany jest więc do rozpoznania przychodu w wysokości zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia.

Nowe przepisy dotyczące uregulowania zobowiązania w sposób niepieniężny z pewnością dostarczą licznych problemów interpretacyjnych, jednym z nich jest sposób rozliczenia podatku VAT należnego od dostawy składnika majątku dokonanej w ramach datio in solutum.