System podatkowy 25 lat po transformacji

Przeczytaj także: Podatki 2013: fiskus będzie bezwzględny?

Jak wynika z raportu EY pt. System stworzony od podstaw - czyli prawdziwa historia 25-lecia polskich podatków, system trzeba tworzyć z wizją, tak, by był on spójny i nie musiał być „łatany” interpretacjami. Działalność organów prawodawczych nie powinna szkodzić prowadzeniu biznesu, wręcz przeciwnie – pomagać mu przez tworzenie przemyślanych zachęt podatkowych. Ważne, żeby w procesie tworzenia ustaw kluczowych dla biznesu, konsultować je z przedsiębiorcami. Aby prawo było mądrze egzekwowane, trzeba szkolić urzędników skarbowych z tego, w jaki sposób w praktyce funkcjonuje biznes.

- Po 25 latach wolności możemy mówić o wyważonym systemie podatkowym w Polsce, który z jednej strony nakłada na podatnika obowiązki, a z drugiej daje uprawnienia do obrony przed aparatem skarbowym. Jest to też system oparty o prawo. Podatnik może korzystać z istniejących możliwości wynikających z przepisów i nie narazić się na potępienie ze strony organów podatkowych – uważa Jarosław Koziński, Partner Zarządzający Działem Doradztwa Podatkowego EY.

System podatkowy w Polsce był tworzony od zera i ciągle jest w fazie rozwoju. Wbrew obiegowym opiniom jest on zdecydowanie mniej rozbudowany niż ten funkcjonujący w Stanach Zjednoczonych czy Wielkiej Brytanii. Nie jest on doskonały, dlatego „uszczelniają” go liczne interpretacje podatkowe. Po mijającym ćwierćwieczu prawo podatkowe wymaga ważnych zmian, które trzeba stopniowo wprowadzić.

Konkurowanie o kapitał

Podatki są elementem budowania przewagi konkurencyjnej państw. Kraje konkurują o kapitał wysokością obciążeń podatkowych oraz liczbą i rodzajem ulg i dotacji do poszczególnych rodzajów biznesów. W Polsce od 1992 roku stawka CIT zmniejszyła się o ponad połowę - z 40 do 19 procent. Z kolei w ciągu 22 lat obowiązywania ustawy o PIT zmniejszyły się nie tylko stawki, ale także liczba progów podatkowych. Od 2010 roku obowiązują dwie stawki: 18 i 32 proc. Dla porównania na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia podatnik do urzędu oddawał odpowiednio 20, 30 lub 40 procent. W przypadku VAT-u konkurowanie stawkami jest mocno ograniczone ze względu na duży stopień ujednolicenia tego podatku w ramach Unii Europejskiej. Drugim elementem konkurowania o kapitał w przypadku Polski są specjalne strefy ekonomiczne, w których inwestorzy zwolnieni są z podatku CIT. Powołano je w 1995 roku żeby zwiększyć inwestycje w wybranych lokalizacjach. Pierwotnie miały obowiązywać do 2017 roku, ale w tym roku wydłużono okres ich działania do 2026.

Prawo podatkowe idzie w kierunku uszczelniania systemu

Mimo że w ciągu minionego ćwierćwiecza ciężar opodatkowania znacząco się zmniejszył, to w ostatnich latach zmiany w prawie idą w kierunku „uszczelniania” systemu podatkowego. Coraz szerszy krąg przychodów jest obejmowany podatkami, a przedsiębiorcy i osoby fizyczne mają coraz mniej miejsca na interpretacje przepisów.

- Jeśli chodzi o podatek PIT, tutaj z każdym rokiem kurczy się liczba odliczeń i ulg podatkowych. W Polsce mamy stosunkowo konkurencyjną stawkę podatku CIT, ale wprowadzono podatek miedziowy czy węglowodorowy, które zmniejszyły zyski branży wydobywczej. Firmy mają coraz mniej możliwości w zakresie przesuwania dochodów podatkowych do zagranicznych spółek zależnych i tym samym na zmniejszenie, czy odroczenie opodatkowania. Z drugiej strony te działania mające na celu uszczelnianie systemu przez likwidację szarej strefy, jak na przykład wprowadzenie odwróconego VAT-u w branży stalowej, znacząco poprawiły sytuację tej gałęzi przemysłu – mówi Jarosław Koziński.