Obowiązek podatkowy w VAT gdy usługi nieopodatkowane w RP

Przeczytaj także: Podatek VAT: miejsce świadczenia a wynajem środka transportu

Miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej. W przypadku gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Jeżeli nie występują dwa powyższe, miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym to ich odbiorca posiada stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu. To reguła ogólna określania miejsca opodatkowania usług świadczonych na rzecz podatników, określona w art. 28b ustawy o VAT, od której występują oczywiście pewne wyjątki (jak chociażby usługi na nieruchomościach czy też krótkoterminowego wynajmu środków transportu).

Przykładowo zatem podatnik świadczący usługi transportu towarów, czy też napraw majątku ruchomego na rzecz zagranicznego przedsiębiorcy nie wykaże z tego tytułu w Polsce podatku VAT, jako że usługi te będą opodatkowane za granicą. Tyczy się to zarówno usług wykonywanych jednorazowo, okresowo, czy w sposób ciągły (np. najem ruchomych składników majątku).

Pomimo tego, że usługi takie w Polsce nie są opodatkowane, podatnik je świadczący musi dokonać ich odpowiedniego zaewidencjonowania. Obowiązek taki wynika z art. 109 ust. 3a ustawy o VAT: Podatnicy świadczący usługi, których miejscem świadczenia nie jest terytorium kraju, są obowiązani w prowadzonej ewidencji podać nazwę usługi, wartość usługi bez podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze.

Skoro wskazane wyżej usługi należy ująć w odpowiedniej ewidencji, powstaje pytanie, w którym okresie rozliczeniowym należy tego dokonać, a więc kiedy powstaje od nich niejako „obowiązek podatkowy” mimo że w Polsce nie są one opodatkowane.

Odpowiedzi w tym zakresie należy szukać w przytoczonym wyżej przepisie. Wskazuje on mianowicie, że podatnicy wykazując wskazane czynności winni uwzględnić moment powstania obowiązku podatkowego określany dla tego rodzaju usług świadczonych na terytorium kraju. W przypadku usług, do których stosuje się art. 28b, stosuje się odpowiednio przepisy art. 19a ust. 1-3 i 8.

Ustawodawca mówi zatem, aby usługi takie wykazywać w odpowiedniej ewidencji za okres, który byłby właściwy w przypadku świadczenia takich usług opodatkowanych w kraju (czyli na rzecz polskich podatników).

Przypomnijmy przytoczone wyżej przepisy ustawy o VAT w części dotyczącej usług:

• Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wykonania usługi.
• W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę.
• Usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.
• Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty (z pewnymi wyjątkami)

Zakładając zatem przykładowo, że podatnik wykonał usługę transportową na rzecz zagranicznego kontrahenta, obowiązek podatkowy od niej powstanie w dacie jej zakończenia. Gdyby jednak była to usługa świadczona w dłuższym okresie czasu, dla której zostaną określone okresy rozliczeniowe (np. najem środków transportu przez rok z comiesięcznym rozliczeniem), obowiązek podatkowy od takiej usługi będzie upływał ostatniego dnia każdego okresu rozliczeniowego (tutaj miesiąca).

Nie można zapominać, że oprócz wykazania wartości tych usług w odpowiedniej ewidencji, podatnicy są obowiązany ująć je także w składanych deklaracjach VAT jak i w wielu przypadkach w informacji podsumowującej VAT-UE.