Produkcja niezakończona a koszty (podatkowe) i VAT

Przeczytaj także: Dekoracje świąteczne a koszty podatkowe i VAT

W obu przypadkach, ustalając koszt wytworzenia produkcji niezakończonej, trzeba przeanalizować stopień zaawansowania tej produkcji. Informacje na ten temat zbierane są na podstawie kart zleceń produkcyjnych, informacji o stopniu zaawansowania procesu technologicznego i wynikającego z tego zużycia czynników produkcji. Zwykle danych dostarczają osoby odpowiedzialne za produkcję, a rolą działów księgowości jest przyporządkowanie kosztów.

Przy ustalonej wartości nakładów poniesionych na produkcję niezakończoną na podstawie dowodu Pw dokonuje się następującego zapisu w księgach rachunkowych:

• Wn „Produkty gotowe i półprodukty – Półprodukty”,
• Ma „Koszty działalności podstawowej – produkcyjnej” (jeśli jednostka prowadzi ewidencję w zespole 5) albo „Rozliczenie kosztów” (jeśli jednostka prowadzi ewidencję wyłącznie w zespole 4).

Wszystkie jednostki mogą też skorzystać z innych uproszczeń przy wycenie produkcji niezakończonej na koniec roku obrotowego. Mianowicie na podstawie art. 34 ust. 1 pkt 2 UoR pod pewnymi warunkami – niezależnie od tego, czy jednostka poddaje swoje sprawozdanie badaniu przez biegłego rewidenta czy też nie – można zastosować uproszczenia polegające na:

• wycenie produkcji niezakończonej w wysokości kosztów bezpośrednich albo
• wycenie produkcji niezakończonej w wysokości kosztów materiałów bezpośrednich, albo
• niewycenianiu tej produkcji w ogóle.

Warunkiem zastosowania którejś ze wskazanych uproszczonych metod jest opisanie jej w dokumentacji polityki rachunkowości. Przyjęty sposób wyceny powinien umożliwiać ustalenie stanu rzeczowego i wyceny produkcji w toku w warunkach specyfiki działalności produkcyjnej danej jednostki. Uproszczenia nie mogą być zastosowane, jeśli prowadziłyby do zniekształcenia obrazu jednostki i jej wyniku finansowego. Nie można ich także stosować do produkcji niezakończonej, która będzie odsprzedawana, wykorzystywana do budowy środków trwałych albo gdy cykl produkcyjny trwa dłużej niż 3 miesiące.

---

WAŻNE
Stan produkcji niezakończonej na dzień bilansowy należy potwierdzić inwentaryzacją w drodze spisu z natury. Inwentaryzacja dostarcza zatem cennych informacji o stopniu zaawansowania produkcji niezakończonej i umożliwia dokładniejszą jej wycenę.

---

Jeżeli wycena produkcji w toku następuje w wysokości kosztów bezpośrednich, wówczas do wyceny tej produkcji na koniec okresu sprawozdawczego przyjmuje się:

• materiały bezpośrednie – w postaci zużycia materiałów (podstawowych i pomocniczych) będących składnikiem wycenianych produktów oraz
• płace bezpośrednie wraz z pochodnymi (w postaci ubezpieczeń społecznych i innych świadczeń liczonych od wynagrodzeń pracowników produkcyjnych), oraz
• pozostałe koszty bezpośrednio związane z wytwarzaniem produktu, za okres od rozpoczęcia produkcji do dnia wyceny, np.: zużycie narzędzi niezbędnych do wytworzenia określonych produktów, usługi obce wykonywane w związku z produkcją, zużycie energii na cele technologiczne.

W przypadku natomiast wyceny produktów w toku produkcji tylko w wysokości materiałów bezpośrednich można przyjąć:

• wielkość materiałów zużytych do tych produktów, ustaloną według normy zakładowej lub na podstawie spisu z natury dokonanego na koniec okresu sprawozdawczego, albo
• zweryfikowany stan księgowy kosztów materiałów bezpośrednich w części dotyczącej produktów w toku produkcji.

Podkreślić trzeba również, że należy upewnić się, czy produkty niezakończone, pozostające w zapasie nie utraciły wartości użytkowej lub handlowej z uwagi np. na ich uszkodzenie, upływ terminu przydatności, zmianę mody itp. W razie stwierdzenia, że doszło do utraty wartości trzeba dokonać odpisów aktualizujących, zaliczając je do pozostałych kosztów operacyjnych. Wynika to z art. 34 ust. 5 UoR. Odpisy z tytułu utraty wartości oraz wynikające z wyceny według cen sprzedaży netto ujmuje się w księgach rachunkowych zapisem:

• Wn „Pozostałe koszty operacyjne”,
• Ma „Odchylenia od cen ewidencyjnych półproduktów”.

Produkcję niezakończoną prezentuje się w bilansie w pozycji B.I.2, uwzględniając poniżej przedstawioną strukturę:
B. Aktywa obrotowe
I. Zapasy (…)
2. Półprodukty i produkty w toku
3. Produkty gotowe (…)

Podstawa prawna:

• art. 15 art. 16 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. nr 74, poz. 397 ze zm.),
• art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
• art. 5, art. 7 i art. 8, art. 86 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. nr 54, poz. 535 ze zm.),
• art. 28 art. 34 i art. 34 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.).