Odwrotne obciążenie w podatku VAT: skutki pomyłek

Przeczytaj także: Podatek VAT: sprzedaż stali dla rolnika = odwrotne obciążenie

Art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy o VAT mówi, że podatnikami tego podatku są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary wymienione w załączniku nr 11 do ustawy, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:
a) dokonującym ich dostawy jest podatnik, o którym mowa w art. 15, u którego sprzedaż nie jest zwolniona od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 (czyli w uproszczeniu mówiąc czynny podatnik VAT),
b) nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15 (czyli zarówno podatnicy VAT czynni jak i zwolnieni, którzy w myśl ustawy prowadzą działalność gospodarczą),
c) dostawa nie jest objęta zwolnieniem, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 2 (przepis ten obejmuje przypadki, w których sprzedawany towar był wykorzystywany jedynie do czynności zwolnionych z podatku i przy jego nabyciu nie przysługiwało podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego).

W takich sytuacjach (zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy o VAT) dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego.

Wspomniany wyżej załącznik zawiera aż 41 pozycji. Mieszczą się tutaj m.in. nieprzetworzona (bądź nisko przetworzona) stal czy też szeroko rozumiany złom. Pełny wykaz towarów objętych odwrotnym obciążeniem znajduje się w artykule: Od zakupu stali podatek VAT w 2013 r. rozlicza nabywca

Niemniej prawidłowe zaklasyfikowanie towarów, a co za tym idzie, także określenie, czy ma do nich zastosowanie system odwrotnego obciążenia, niejednokrotnie sprawia niemałe trudności. Tym samym nietrudno tutaj także o błędy w rozliczeniu VAT-u.

Może np. wystąpić sytuacja, w której sprzedawca opodatkuje dostawę, która winna być rozliczona przez nabywcę w ramach odwrotnego obciążenia. W takim przypadku, pomimo faktycznego wystąpienia czynności i posiadania faktury ją dokumentującej, nabywca nie ma prawa do odliczenia z niej podatku naliczonego. Wskazuje na to wprost art. 88 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT. Ponadto, wykazanie podatku przez sprzedawcę nie zwalnia nabywcy z obowiązku rozliczenia takiej transakcji w ramach odwrotnego obciążenia.

Co za tym idzie, nabywca będzie tutaj zobowiązany do obliczenia kwoty podatku należnego od podstawy opodatkowania powiększonej o kwotę błędnie naliczonego przez sprzedawcę podatku VAT, na co wskazuje treść art. 29a ustawy o VAT (czyli w uproszczeniu mówiąc, wykazana na fakturze kwota brutto przez sprzedawcę, a więc powiększona o podatek VAT, stanie się kwotą netto, w stosunku do której nabywca będzie rozliczał podatek w ramach odwrotnego obciążenia). Oczywiście sprzedawca będzie tutaj zobowiązany do wykazania kwoty podatku z takiej faktury w rejestrach oraz deklaracji VAT i jego ewentualnej zapłaty, jako że zgodnie z art. 108 w przypadku gdy podatnik wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązany do jego zapłaty.

Tym samym, pomimo że odpowiedzialnym za klasyfikację sprzedawanego towaru jest zawsze jego dostawca (sprzedawca), to w tym przypadku skutki błędnej klasyfikacji poniesie także nabywca.

Inaczej byłoby w przypadku, gdyby dostawca w ramach odwrotnego obciążenia sprzedał towar, do którego ten mechanizm nie ma zastosowania. I tak po stronie sprzedawcy w takim przypadku z reguły wystąpi zaległość podatkowa (chyba że w okresie, w którym dostawa taka nastąpi, zorientuje się o popełnionej pomyłce i ją skoryguje), jako że podatek od tej transakcji nie zostanie wykazany, a co za tym idzie, nastąpi zaniżenie VAT należnego.

Nabywca natomiast z otrzymanej faktury nie odliczy podatku VAT (jako że tego na fakturze nie będzie). Niemniej nie powinien tutaj również rozliczać VAT należnego w ramach odwrotnego obciążenia, skoro przedmiotowa dostawa takim opodatkowaniem nie jest objęta.

Warto wiedzieć
Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 14.02.2014 r. nr ITPP3/443-605/13/MD uznał, że sprzedaż wyrobów określonych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT winna być opodatkowana na zasadzie odwrotnego obciążenia także w przypadku, gdy będzie ona dokonywana na rzecz rolników ryczałtowych. W myśl ustawy o VAT bowiem rolnicy tacy prowadzą działalność gospodarczą, z tym że korzystają w tym zakresie ze zwolnienia. Niemniej pozostają podatnikami.

Powyższe może doprowadzić do sytuacji, że rolnik, który nigdy do tej pory nie miał w ogóle kontaktu z urzędem skarbowym, o wypełnianiu jakichkolwiek deklaracji i regulowaniu podatku nie wspominając, nagle będzie musiał wypełnić deklarację VAT-9M, złożyć ją w urzędzie skarbowym oraz zapłacić podatek VAT z tytułu np. zakupu stali, która zostanie wykorzystana w prowadzonym przez niego gospodarstwie rolnym. Sprzedawca zaś od takiej sprzedaży nie powinien na fakturze naliczać podatku VAT.

Ponadto, jeżeli sprzedawca ewidencjonuje sprzedaż przy użyciu kasy fiskalnej, dla opisanej w poprzednim akapicie transakcji będzie musiał przewidzieć odrębną stawkę podatku i transakcje takie ewidencjonować na kasie rejestrującej. Zgodnie bowiem z art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, urządzenie to służy nie tylko do ewidencjonowania sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, ale także rolników ryczałtowych (i to bez względu na to, czy na potwierdzenie tej transakcji zostanie wystawiona faktura). Niewątpliwie powyższe wprowadzi niemałe zamieszanie oraz komplikacje w zakresie prawidłowego rozliczenia podatku VAT.